Кодшо арня мучаште Марий калык конгрессын еҥже-влак эртыше идалыкысе пашам иктешленыт да тенийлан ыштышашым палемденыт.
«Пытартыш кок ийыште илышна чот вашталтын. Тиде Украин кундемыште специальный военный операций кайыме дене кылдалтын. Сандене мер организаций паша планышкат вашталтышым пуртымо», – тӱҥалын шке доклашым конгресс вуйлатыше Эдуард Иманаев.
Организацийын ик эн тӱҥ пашаже санденак СВО-што улшо-влаклан полышым пуымо дене кылдалтын. Кодшо идалыкат гуманитар полышым намиен кодымо дене иктешлалтын. Эдуард Аркадьевичын Волжский район гыч кызыт Курскышто эрык верч шогышо землякше автомашинам йодын возен. Гуманитар полышлан конгресс икмыняр гана концертым эртарен ыле, оксам тиде техникыланат ситареныт, олмыктеныт. Корно роскотлан ешарен погымо. УАЗ автомашина дене пырля шуко функциян принтерым, шокшо вургем ден кочкышым, моло сатум Курск областьыш наҥгайыме. Тылеч посна Белгород, ДНР ден ЛНР-ш, Запорожский областьыш, чылаже йодшо-влакын 16 адрес дене полышым наҥгайыме. Тыште вес мер ушем гыч волонтёр, салтак-влакын авашт кугу пашам шуктеныт.
Гуманитар полышым чумыраш да наҥгаяш полшышо кок еҥлан таушташ конгрессын погынымашкыже Андрей Баранов ден Елена Шаблаковам ӱжмӧ.
Концерт декат пӧртылман. Поро кумылым ончыктымо акций почеш, 2023, 2024 ийлаште «Шӱмбел Марий Эл» концертым икмыняр вере – Йошкар-Олаште, Волжскышто, Морко, Советский районлаште – эртарыме. Советский район администраций вуйлатыше Сергей Халтуринын (тыгак конгрессын еҥже) темлымыж почеш, гуманитар полышлан чумырымо оксан икмыняр ужашыжым районыштак кодымо.
Волжск олаште концерт тусо калыкым поснак кумылаҥден, молан манаш гын, тушто марий шӱлышан мероприятийже шукыжак ок эртаралт. Юлсер олаште Марий калык конгрессын темлымыж почешак тыште ик ийын Пеледыш пайрем эртаралтын, вара тудо «Юл пеледыш» фестивальыш савырнен.
Тудын кышкарыштак кодшо ийын Купсола селаште «Юлсер кундемын моторжо» конкурсым эртарыме. Фестивальышке Пошкырт кундем Мишкан села гыч артист-шамыч толыныт. Нунын дене кылым пеҥгыдемдыме шот дене концертшым пырля эртарыме.
Башкортостаныш тӱшкан миен коштмымат Эдуард Иманаев организацийын кугу пашаже семын палемдыш. Мишкан селаште семинар-совещаний эртаралтын: школ, книгагудо, тӱвыра пашаеҥ-влак дене мутланымаш лийын. Тидат ончычак ышташ сӧрымӧ паша манын палемдалте: Марий калык конгресс республикыште веле огыл, ӧрдыж кундемышкат лекташ йӧным муэш.
2022 ийыште организацийын 20 ий темме амал дене эртарыме «йыргешке ӱстел» годым районлаш лекме, лӱмлӧ писатель, мурызо да уста шӱлышан моло еҥ дене вашлиймашым эртараш кӱлмӧ шотышто йодышым тарватыме ыле. Тыгай мероприятий-влак ончычат, кодшо ийынат книгагудылаште, школлаште шуко эртаралтыныт: Йошкар-Олаште, У Торъял, Морко, Волжский районлаште, Звениговышто. Республикысе СМИ пашаеҥ-влак, лӱмлӧ сӱретче Иван Ямбердов, мурызо-бард Геннадий Григорьев, искусствоведений шанче доктор Олег Герасимов дене вашлиймаш-влак лийыныт. Марий талешке кечын конгресс исполкомын еҥже историк-краевед Александр Петров Марий Эл Кугыжаныш Погын депутат-влак ончылно калыкнан историйже дене лекцийым лудын.
Организацийын еҥже-влак районлаште чолган пашам ыштат. Мутлан, У Торъял районышто Николай Сидоркиным, Курыкмарий районышто Светлана Ероновам, Параньга районышто Любовь Михеевам, Звенигово велне Алевтина Коптеловам да молымат мокталтыман.
Исполкомын еҥже Сергей Карповын темлымыж да тӱҥалмыж почеш, «Талешке корно дене» проект кышкарыште Медведево район Кӱшнӱрыш Сергей Черняковын илыме пӧртшӧ деке уна-влак идалыклан кок ганат чумыргат. Тиде поро шӱлышан акцийыш моло мер еҥ-влакат ушнат.
Морко районын 100 ий теммыжлан «Мо? Кушто? Кунам?» интеллектуал модыш эртаралтын. Кум тур иктешлалтмеке, Моркышто кугу концерт лийын. Конгресс правленийын чолга еҥже-влак Анатолий Титов ден Маргарита Семеновалан тауштыман.
Паша лектыш коеш, верлаште калык чолгалыкым ончыкта гын, кундем чаплана. Ӱмаште кеҥежым Волжский районысо Карайыште Россий телевиденийын «Непутевые заметки» предачылан съёмко эртен. Тудын гоч марий калыкын пашам ыштен моштымыжым чапландарыме: изижге-кугужге сава, шорвондо дене шудым ыштымашке лектын, вынер вургемым чиен, марий сӱан йӱла дене палдареныт.
Но ик кӱлешанлан кодшо идалыкыште Марий Эл Кугыжаныш Погыныш сайлымаште чолгалыкым палемдыман. Марий-влак кокла гыч ты политик пашаш ушнышо кокла гыч парламент вуйлатыше Михаил Васютин, икымше алмаштышыже Лариса Яковлева да эше кум депутат Марий калык конгресс исполкомын еҥже улыт. Депутат-влак коклаште пелыже наре марий, тыге каласыш погынымаште Михаил Зиновьевич.
Мер ушемыште шогышо-влакын чолгалыкышт нерген Марий Элыне тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министржын алмаштышыже Игорь Садовин, СВО-ш гуманитар полышым шупшыктымашке ушнымо да моло сай тӱҥалтыш нерген у регион-влак дене кыл шотышто Марий Эл вуйлатышын советникше Евгений Кузьмин палемден кодышт.
Кодшо идалыкыште шуктымо паша коклаште спорт мероприятий ятыр: Волжск олаште «Пелед, тӱзлане, Марий Эл» III-шо кросс-гандикап, курык коклаште куржталтме дене таҥасымаш да моло. Кокымшо ий почела МарНИИЯЛИ дене пырля эртарыме «Шочмо мланде возаш кумылаҥда» регион-влак кӱкшытан краеведений конкурсыш икшыве-влакым кумылаҥдаш йӧным мумо.
Погынымашке толшо уна-шамыч конгрессын кодшо ийысе паша лектышыжым сай велым палемденыт, икмыняр пайдале тыланымаш ден темлымашым ыштеныт. Ревкомиссийын отчётшым пеҥгыдемдымеке, исполком вуйлатыше Владимир Матвеев тенийысе паша план дене палдарен. Нуно утларакше культурно-просветительский сынан улыт: тӱрлӧ кӱкшытан грант конкурсыш ушнымо, СВО-што улшо-влаклан полшымо шотышто. Кугу Сеҥымашын 80 ияш лӱмгечыжлан чодырам шындыме акцийыш организаций тӱшка дене ушнаш пунчалын.
Светлана Носова
Снимкыште: отчёт погынымаш годым.
В.Мустаеван фотожо.
Марий калык конгресс 2002 ий 18 мартыште ышталтын. Шочмо калыкнан тӱвыражым пойдарен да вияҥден толмылан полшышо мер организаций. Шке жапыштыже тудым Сергей Иванов, Владмир Актанаев, Юрий Русанов, Эдуард Александров, Михаил Матвеев, Евгений Кузьмин вуйлатеныт. Таче ты пашам 2020 ий январь гыч Марий Эл Кугыжаныш Погын депутат, Марий савыктыш пӧртын директоржо Эдуард Иманав виктара.
