31 октябрь — 2 ноябрьыште марий рӱдолаштына ХII Марий калык погын эртен.
Таклан огыл Мер Каҥаш ты гана Погыным лач нине кечылалан палемден. Вет ты кечылаште ме Марий автономийым ыштыме кечым, Калык-влакын икоян улмо кечыштым палемденна. Йошкар-Ола Уло Россий гыч толшо марий-влакын вашлийме верышкышт савырнен. 19 регион гыч кажне тӱжем 100 еҥ деч ойырымо 429 делегат тышке толын.
Ныл ийлан ик гана эртаралтше тыгай погыныш логалаш – тиде кугу пиал да ответственность. Марий калык погынын «Марий сандалык» чапмурыжо йоҥгалтме годым тидым поснак шижат. Кажне гаяк делегат марий калыкнан илышысе тӱрлӧ шӧрынжым вияҥдыме дене кыдалтше шке темлымашыжым ямдылен да нуным вара 5 секцийыште каҥашымашке луктын. Тенийысе погын элыштына увертарыме Еш идалыклан пӧлеклалтын. Кажне секций еш дене кылдалтын: «Еш да йӱла», «Еш да тӱвыра», «Еш да туныктымаш», «Еш да тазалык», «Еш, шанче да цифровизаций». Секцийлаште чынжымак пеш кӱлешан йодыш-влакым каҥашеныт. Нунын нерген, посна делегат-влак дене ме лишыл номерлаште палдараш тӱҥалына. Погынын резолюцийышкыже пуртымо шонымаш-влак иктешлыше сынан улыт гын, ончыкылык ныл ийыште, вес погын марте, Мер Каҥашын паша планышкыже пеш раш темлымаш-влак пурталтыныт.
Йӱла почеш, погын Марий Эл, Пошкырт, Татарстан кундемлан тӱҥ онаеҥыштын сугыньлымо мутышт гыч тӱҥалын. Погыным торжественно почмо годым делегат-влакым Марий Эл вуйлатыше Юрий Зайцев саламлен. Тудо палемден: ты мероприятий илышнам вияҥден колташ полшышо тӱҥ пунчал-влакым лукташ, программный документ ден проект-влакым рашемдаш, калыкнан шкешамжым кушташ, марий-влак кокласе вашкылым пеҥгыдемдаш полша. Марий Эл правительстве марий калыкын ойыртемалтше тӱвыражым, йӱлажым вияҥден да арален толмылан кугу тӱткышым ойыра. Юрий Зайцев мер илышыште ойыртемалтше марий-влаклан Марий Элын кугыжаныш наградыже-влакым кучыктен. Вара саламлыме мутым Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже-тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов, Федераций Советын сенаторжо Константин Косачев, Марий Эл Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин ойленыт. Нунат ойыртемалтше чолга марий-шамычлан тыгак кугыжаныш награде-влакым кучыктеныт.
Пленар погынымаш М.Шкетан лӱмеш марий кугыжаныш драме театрыште эртен гын, секций-влак – Марий Эл Республикысе Мер-политике рӱдерыште, Калык-влак келшымаш пӧртыштӧ, С.Г.Чавайн лӱмеш книгагудышто, Йошкар- Оласе калыкле сӱрет галерейыште эртеныт. Тений «Еш да йӱла» секцийыште марий йӱлам каҥашыме дене пырля православий дене кылдалтше йодышымат посна секцийыште лончыленыт.
Погын делегат-влаклан поян тӱвыра программым ямдыленыт. Мутлан, 31 октябрьыште нунылан лумын «Марий кас» эртаралтын. Республикысе калык усталык рӱдерын фольклор коллективше, марий эстрадын шудыржӧ-влак тушто выступатленыт. Делегат-шамычат икте-весе дене лишкырак палыме лийын кертыныт, пырля мурен да куштеныт. Тӱрлӧ кундем гыч толшо марий-влакын йылмыштат, вургемыштат ойыртемалтын гынат, чылаштымат икте ушен: марий калыкнан ончыкылыкшо верч тургыжланымаш да кертмышт семын верлаште илышым ворандарымышт. Погынын икымше кечын кастеныже М.Шктан лӱмеш кугыжаныш драме театрыште «Кеҥеж йӱд» постановкым ончаш йӧн лийын. Мо оҥайже, «Марий кундем» калык семӱзгар ансамбльын шоктымыжат спектакльым ойыртемалтшым ышташ полшен. А погын петыралтме кастеныже чыланат Э.Сапаев лӱмеш Марий кугыжаныш академий опер да балет театрыш погыненыт. Тушто чумыр марий хор, чумыр марий калык семӱзгар, чумыр марий духовой семӱзгар оркестр-влак, «Волгенче» чумыр марий куштышо ансамбль-влак шке усталыкышт дене куандареныт. Делегат-влаклан концерт моткоч келшен, «браво» ден «бис» шуко йоҥген.
Погын сайын, шке радамже дене куштылгын эртен манашат лиеш. А тиде куштылгылыкшылан Мер Каҥашлан чотак тыршаш логалын. Тыште тудын кажне еҥжылан тауштыман, очыни. Погын деч ончыч нуно плнумым эртареныт да тушто чыла каҥашышашлык йодышым пеҥгыдемденыт. Вес шот дене Оньыжан Эдуард Александровын, тудын полышкалышыже-влакын чолгалыкыштымат тыште палемден кодыман. Оньыжа кокымшо срок ты пашам шукта, сандене системный паша шижалтеш. Тудын ныл ий жапыште шуктымо паша отчётшат кугу лийын. Марий калыкын илышыжым вияҥден, пойдарен толмо дене шуко сай ошкыл лийын. Тыште тыгак республикысе правительстве, Тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министерстве дене сай кыл, ваш умылымаш улмылан кӧрат лектыш сай. Российысе регионлаште марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаштат тусо кугыжаныш кучемла дене Мер Каҥашын сай кылым ыштымыжымат ончыктенак кодыман.
Мандат, ревизионный комиссий-влакын докладышт йоҥгалтыныт. Кокымшо кечынже иктешлыше погынымаште Оньыжам, 48 еҥан у Мер Каҥашым, 3 еҥан ревизионный комиссийым сайленыт да погынын резолюцийжым пеҥгыдемденыт. Оньыжалан кумшо гана Эдуард Александровым сайленыт.
Светлана Носова
Снимкылаште: погын годым.
Михаил Скобелевын фотожо.
