«Йошкар-Ола ойла. Жап 6 шагатат 12 минут!»
Тыгай шомак дене Марий радио шке колыштшо-влак деке кече еда лектеш. А таче Марий радиолан – 90 ий!
Школыш коштмо пагытыште Марий радион эфирым тӱҥалме жапше мылам будильник семын лийын. Дикторын саламлалтмыжым да игече могай лийшашым увертарымыжым эреак кумылын колыштынам. Шарнем, изиэм годым кеҥежым пӧрт пырдыжыште кечыше радиом окна янакыш вераҥдена ыле. Эфирыште йоҥгалтше муро, сылне сем йӱкеш кудывечыште модын юарлашат весела лийын, радиоспектакль-влакымат тӱткын колыштынна. Мылам, изи йочалан, дикторын тӱрлӧ нерген каласкалымже, уверым палдарымыже пеш келшен. Марла сайын да раш мутланымыж почеш мыят почешыже пелейӱкын кутырен шинченам. А Марий кугыжаныш университетыш тунемаш пурымеке, радио пӧртыш экскурсий дене миен, пашаеҥ-влакын шуктымо сомылыштым ужаш эшеат оҥай лийын. Тылеч вара кок ий почела практикым туштак эртенам: «Поро кас» передачылан сценарийым возенам, икмыняр гана командировкышкат миен толынам. Радио службым вуйлатыше Вячеслав Кольцов корно мучко репортёр дене кузе пайдаланыман, интервьюм кӧ деч кузе налман да моло нерген радамын каласкален. Тидын шотышто Вячеслав Анатольевичын опытшо кугу, кызытат тудо кумылан кажне еҥым ты пашалан туныктен кертеш. Нылле ий чонжылан лишыл сомылым шукта.
– 1982 ийыште радиошто пашам ышташ тӱҥалынам. Анатолий Фёдорович Фёдоровын темлымыж почеш эше студент годымак «Рвезылык», «Пионер йӱк» передаче-влакым ямдыленам. Тыге пашалан утларак шӱмаҥынам, изиш гонорарымат ыштен налаш йӧн лийын. Университетым тунемын лекмеке, радио службым вуйлатыше Николай Кузьмич Алексеев сылнымут редакторлан пашаш ӱжын, икмыняр жап гыч «Коммунист да жап» передачым вӱденам, – шарналта тунамсе самырык пагытшым Вячеслав Кольцов. – Командировкыш лекташат пеш келша ыле, Василий Васильевич Крылов дене шукыж годым пырля коштынна. Икымше гана Провой кундемысе Чакмарийыш миенам, верысе комплексыште «Рвезылык» передачылан материалым погенам. Мо оҥайже – Памъял гыч кугорныш лектын шуын омыл да мыйым коден Йошкар-Олаш кудалыныт. Тыге мылам, самырык еҥлан, шке семын мӧҥгӧ пӧртылаш логалын.
Марий Элын сулло журналистше, Российын почетный радистше В.Кольцовлан Марий радио службым 2002 ийыште вуйлаташ ӱшанат. Мутат уке, жап эртыме семын ятыр вашталтыш лийын: ынде икмняр ий Марий радио «Марий Эл» кугыжаныш телерадиокомпанийын тӱҥ пӧртыштыжӧ пашам ышта, 40 еҥан коллектив олмеш кызыт латик еҥ тырша, илышыш цифран технологий пурымо дене оборудований-влакат сайынак уэмдалтыныт.
– Ончычсо дене таҥастарымаште, кызыт эфирыш лекме жапна кӱчыкемын. Туге гынат увер-влак деч посна тӱрлӧ темым авалтыше передаче-влакым эфирыш луктына, вияш эфир годым поснак йыҥгыртыше-шамыч шукын улыт, – ешарыш Вячеслав Анатольевич. – Передаче-влакым ямдылымаште корреспондентна-шамыч Наталия Зилотова, Татьяна Хлобыстова, Аркадий Сергеев, Полина Пуртова, Маргарита Соловьёва, Константин Мягчилов, Диляра Никитина, Ольга Малова чот тыршат, Николай Рябчиков – инженер, Олег Крылов – йӱк режиссёр – шке пашаштым сайын палат да моштен шуктат.
Нуно увер аршашым, «Поро эр, Марий Эл!», «Кечывал радиоканал», «Арнян вӱршерже», «Актуальный микрофон», «Ныжыл шочмо йылме», «Журналист шонкала», «Чаҥ», «Шуматкече вашлиймаш», «Юл ден Урал кумдыкышто», «Самое время», «Счастливый билет», тыгак йоча-влаклан пӧлеклалтше да сылнымут передаче-влакым калыклан колышташ темлат.
90 ий жапыште радион фондшо аклаш лийдыме кугу поянлыкыш савырнен. Саманын йодмыж почеш, Олег Крылов нуным цифровой йӧныш кусарен.
– «Салика», «Айвика», «Мӱкш отар», «Кок эрге» радиоспектакль-влакым эфирыш лукташ кызытат шукын йодыт. Икманаш, шӧртньӧ фондна пеш поян, – палемдыш вуйлатше.
Татьяна Хлобыстова Марий радион йолташыже-влаклан шукертсек палыме. Тений тудо колымшо ий микрофон дене пашам ышта.
– Ончычсо дене таҥастарымаште пашана, ик могырым ончалмаште, ятырлан куштылемын, но вес шот дене – нелемын: йылмына нужнаҥеш – марла чаткан, литератур нормо дене мутланыше еҥым муаш моткочак неле. Адакшым еҥым мумеке, тудын дене вашлияш кутырен келшаш да микрофоныш мутланаш манын, кумылыштым савырен мошташ кӱлеш. Южгунам тыгеат лиеш: микрофон деч посна уна моткоч сайын кутыра, а тудым чӱктымеке, чыла шомакшым монда (воштылеш – авт.), – шомак мундыражым ронча Татьяна. – Коло ий ончыч кассетан диктофоным пелен коштыктымо, туддеч вара ныл тӱрлӧ дене пашам ыштыме. Кызыт тудо – изирак да шукылан куштылгырак. Пашам ыштыме технологият вашталтын: ондак оператор, йӱк режиссёр передачым ямдылаш полшеныт. А кызыт ме чыла манме гаяк шке ямдылена: монтажымат ыштена, йӱкым шотыш кондена, сем дене келыштарена да ямде материалым эфирыш лукташ инженерлан пуэна.
Журналистике аланыште пашам ыштыме дене республикыштына веле огыл, элыштына да кумда тӱняштына лийше вашталтышым эскерена, а тыге, мутат уке, тӱняумылымашна кумдаҥеш. Эн тӱҥжӧ – калык дене вашлийын мутланена. Тидат илышыште молан-гынат тунемаш, кушкаш полша.
Наталия Зилотова МарГУ-то пытартыш курслаште шинчымашым погымыж годым радион ешышкыже ушнен. Ты паша тудлан моткоч оҥайын чучын.
– Йоча годсек радиом мӧҥыштӧ колыштмо, тыгак марий газет-влакым лудмо, телепередаче-шамычым ончымо да уверым пален налаш тыршыме, ойла тудо. – Садлан студент радамыште улмо годым практикылан радиокомитетым ойырен налынам. Адакшым эше тунам тыште землячкем, кугу опытан журналист Галина Дмитриевна Макарова увер службышто пашам ыштен, «Жап да ме» передачым ямдылен. Практике жапыште мылам увер-влакым рушла ямдылаш темленыт. Ӱшаным шукташак тыршенам, Пашаште поро ой-каҥашышт дене ятыр ий тыршыше-влак Наталья Александровна Абросимова, Маргарита Аркадьевна Соловьёва полшеныт. Тунам увер-шамычым погаш интернет лийын огыл, садлан телефон дене районлаш йыҥгырташ логалын, чыла гаяк районышто внештатный авторна дене кылым кучымо.
Кызыт Н.Зилотова рушла увер-влакым чумыра да «Поро эр, Марий Эл», «Кечывал радиоканал» тематический передачым ямдыла. Поро кумылан, пашажым сайын палыше журналист кеч-кӧмат эфирыш лекташ кутырыктен сеҥа, кумылым налын мошта.
– Вячеслав Анатольевичын темлымыж почеш «Вашкыл» передачым тылзылан ик гана ямдылем. Тушто верласе илышым ончыкташ тыршена, тургыжландарыше тӱрлӧ теме дене мутланымашым эртарена. Передачылан материалым телефон дене налына. «Вашкыл» ковид жапыште тӱҥалтышым налын да кызытат тудым калык йӧратен колыштеш, – палдарыш Наташа. – Командировко денат районлаш лектын коштына. Теве кодшо гана Советский районыш миен толмо кужу жаплан шарнаш кодеш. А яллаште калыкын пашам тыршен ыштымыже веле огыл, кӧргӧ чон-поянлыкышт ӧрыктарыш. Тыгай вашлиймаш чоным куандара да сай шонымашым шочыкта.
Кажне героемлан чоным почын мутланымыжлан, кылыш лекмыжлан, ӱшанымыжлан тауштем. Ончыкшым эше социальный теме дене передачым ямдылаш шонем.
Марий радион вес журналистше Аркадий Сергеевым калык марий Левитан манеш. Молан лачшымак тыгай лӱмым пуымым умылтарыман огыл, очыни.
«Марий Эл» кугыжаныш телерадиокомпанийыште тудо 39 ий тырша. Тушечын 26 ий телевиденийыште ыштен, а ынде латкумшо ий – радио службышто, увер-влакым ямлдыла да лудеш.
– Паша верым вашталтымеке, «Молан иктаж лу ий ончычак тышке толын омыл?» шонымаш ушыш толын пурен. Молан манаш гын, эфирыш лекме деч ончыч кажне кечын причёскым ыштыман, гримым пыштыман… Ыштен налме шийвундат вургемлан да моло кӱлешлан шагал огыл каен. Кажне кечын пашаш куанен коштам. Коллектив дене келшен, икте-весылан полшен тыршена, – чонжым почо Аркадий Алексеевич.
А.Сергеевым эше ятыр мероприятийым вӱдаш ӱжыт. Тудын чапле йӱкшым тора гычак палаш лиеш.
– Лӱмынак йӱкым вияҥдымаш уке, тудо – пӱртӱсын да ача-авамын пуымо пӧлекышт, – шыргыжале А.Сергеев.
Икманаш, Марий радион пашажым вияҥдымаште ятырын тыршеныт да кызытат тыршат. Ты икоян коллективыште кажныже поро кумылжо, виян уш-акылже дене веле огыл, сай ден осалым ойырен моштымыжо да чон йӱлен пашажым ыштымыж дене ойыртемалтеш.
Тек Марий радио ончыкшымат йоҥгаш да калыкым куандараш тӱҥалеш!
Чапле лӱмгечыда дене, коллеге-влак!
ВСТАВКЕ:
Дина Кораблёва, Марий радиошто 1987-2004 ийлаште пашам ыштыше журналист:
– Паша моткоч оҥай ыле. Республик мучко мыняр гана тореш-кутынь кудалышташ логалын?! Мыняр школ, йочасадлаште лийме, у тукым дене илышышт, тунеммышт нерген шомакым вашталтыме! Чын марий йылме дене мутланыше-влакым кычалын муаш куштылгыжак огыл ыле. Ятыр вашлиймашым шарнем. Жап лийме семын… шиждеак тушко ушем дене «миен толам». Икана театрыште палымем дене мутланен шогымо годым эртен ошкылшо ӱдырамаш, шогалын, йодо: «Моткоч палыме йӱк…Тый Дина Кораблёват улат вет?» Шарнат… Шарнем… Пагален илем тиде пашам. Эн сай тат радио паша дене кылдалтын. Сандене кажне ийын 7 май кечын профессионал пайрем семын кызытат тунамсе йолташем-влак дене пайремлена! Тачысе ямле шомакем 90 ияш Марий радиолан! Пагалем! Аклем! Кугешнем! Виян лий!
Алевтина БАЙКОВА
Авторын фотожо
