Инвестиций
Чыла ошкыл кӱлешан да пайдале
Тӱҥ сеҥымашна – бизнесын ӱшанже, тӱҥ нелылыкна – йӧн шагал улмаште. «Ме кугу бюджетан регион семын оксам тышке-тушко шалатыл огына керт. Но тунамак посна кумдыкышто пайдалын кучылт моштена», – тыге аклен кодшо ийысе итог почеш Марий Элыште инвестицийым пыштыме йӧным Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Дмитрий ТРОИЦКИЙ.
Мо дене савырен кертына?
– Дмитрий Александрович, бизнесым савырымаште регион молан ӱшаным ышта?
– Эн кугу поянлыкна – тиде пашаче калык, специалист-влакын династийышт, тидын шотыштак инженер пашаштат. Кызытсе илышыште кӱлешан келге шинчымашым пуышо вуз-влакын виян базыштат тидым пеҥгыдемда. Радиоэлектроникымак налаш. Элыштына шагал регион ты шотышто виян. Москва кундемыште, Новосибирскыште да Томскышто тыгай предприятий-влак улыт, но отрасльым ончыко наҥгаен кертшыже – тыште, мемнан дене. Тиде ЗПП да «Технотех» гай предприятий-влак. Кок производствыжат профессионалитет шотышто мемнан вуз-влак «Юлтех» да МарГУ дене пеҥгыде кылым кучен шогат.
Республикна шке машиностроенийже, йӱкшыктарыше оборудованийым, электроизделийым, омсам да моло сатум лукмыж дене кугешна. Мемнан дене ялозанлык да тудын продукцийжым перерабатыватлымаш виян улыт. Кундемна экологий яндарлыкше дене савыра. Республикыште юридический лицалан мланде участкым арендыш торг деч посна пуымо процедурым куштылемдымаш инвестор-влаклан келша. Тыгак кучем дене, «ик окна» гоч пашам ыштен, лекше йодышым рашемдымаш кылым куштылемда да раш койшым ышта. Таклан огыл Инвестицийым пыштыме йӧн шотышто национальный рейтингыште Марий Эл 2023 ийысе 30-шо вер гыч 2024 ийыште 29-ше верыш нӧлталтын.
У кӱкшытыш нӧлталаш полшат
– Марий Элыште тений могай тӱҥ инвестиций проект-влак илышыш пурталтыт?
– Кызыт 19 миллиард утла теҥгелан 67 проект дене паша ышталтеш. Утларак кугу проектлам «Красногорский КАФ» ден «Йошкар-Оласе йолчием фабрике» шуктат. Икымшыже автофургоным шукырак ыштен лукташ 660 миллион теҥгем, кокымшыжо производство ден склад кумдыклам шараш 650 миллион теҥгем пыштат. Кокымшыжо кажне ийын шӱдӧ миллион утла теҥгем производствыш уша, вет продукцийжылан йодмаш Россий мучко кушкеш. Волжскышто «Полаир» предприятий куатшым кугемдаш 315 миллион теҥгем пышташ шона.
А тӱҥ инвесторна Йошкар-Олаште ЗПП ден «Технотех» предприятий-влак улыт. Икымшыже производствым кумдаҥдаш 10 миллиард теҥгем кучылташ палемден. Кокымшыжо 6-7 класс рашлыкан печатлыме платым лукташ тӱҥалаш 7 гыч 10 миллиард марте теҥгем пыштынеже. Тыгай проект-влак отрасльым у кӱкшытыш нӧлталаш полшат.
Ик эн ӱшанле йӧн
– Инвестицийым савырышашлан Юрий Викторович Зайцевын командыже велым могай ошкылым ыштыме?
– Эн ончычак системно ончымым палемдыде ок лий. Республикыште Промышленностьым вияҥдыме фондым ыштыме, тудо ныл ийыште 716 миллион теҥгелан 47 проектым финансироватлен. Ӱмаште Инвестицийым вияҥдыме фондым учредитлыме. Тудын полшымыж дене инвестор, мланде участкым налме гыч тӱҥалын, энергосетьыш ушнымо марте чыла йодышым «ик окна» гоч решатлен кертеш.
Но эн тӱҥ шӱкалтышлан экономикым вияҥдаш кугыжаныш полышым льготан займ семын налмым шотлаш лиеш. Тидыже Марий Эл Республикым 2025-2030 ийлаште социальный да экономике могырым вияҥдыме индивидуальный программе дене келшышын ышталтеш. Регион вуйлатыше Юрий Викторович Зайцев тидлан верч РФ Экономике министерствыш шагал огыл коштын толашен.
Кызыт РФ Рӱдӧ банкын тӱҥ ставкыже 21 процент марте кугеммылан кӧра бизнесым вияҥдаш кредит 27-28 процент ставке дене пуалтеш. Тидыже бизнеслан пайдале огыл. Ме ты нелылыкым иземдышашлан вес йӧным муна. Саде индивидуальный программе почешак Промышленностьым вияҥдыме да Инвестицийым вияҥдыме фондла гоч вич ийлан 1-3 процент кугыт дене льготан кредитым пуаш тӱҥалме. Тыгай йӧнжӧ инвестиций проектлан да экономикын тӱҥ секторжылан ойыралтеш.
Регион вуйлатышын сай тӱҥалтышыже инвестор-влакым кумылаҥден. Программым тӱрыс шукташ федерал ден регионал бюджетла гыч 6 миллиард теҥгем ойыраш палемдыме, тушечын 4,5 миллиардше фондлам пойдараш кая. Фонд-влак тиде средствам индивидуальный программын участникше-влаклан льготан кредит семын колтен кертыт. Кызыт тидыже экономикылан полшымо ик эн ӱшанле йӧн.
Оза семын аклен ончалман
– Экономикым умбакыже вияҥдышашлан Марий Эл правительстве лишыл шушаш жапыште мом ышташ палемда?
– Эн ончычак ялозанлык нерген каласем. Мемнан ончылно кызыт тыгай задаче шога – ялозанлык кӱлешлыкан чыла мландым инвентаризироватлаш да тудым тӱрыснек гаяк экономике оборотыш ушаш. Республикыште улшо поянлыкым оза семын аклен ончалман. Пасу вондер дене кушкын шогалме жап эртен. Мланде пакчасаскам да вольыклан кормам ончен куштышашлан пайдалын кучылталтшаш.
Весе. Республикысе ялозанлык предприятий-влаклан техникым налаш да шӧрым пуышо вольыкым ашнаш роскотым шӧрышашлан ынде кокымшо ий почела кугыжаныш полыш пуалтеш. Республикын бюджетше гыч тидлан 430 миллион утла теҥге ойыралтын. Пайдаже раш коеш: кок ий жапыште шӧрым лӱштымаш 40 тӱжем тонн утлалан кугемын.
Мемнан продукцийна экологий могырым яндар да сай качестван. «Семолын», Шернур сыр заводын, Звенигово шӧр заводын, «Акашевский» сурткайык фабрикын, Звенигово шыл комбинатын, Йошкар-Ола шыл комбинатын сатушт Россий выставкылаште эре гаяк кӱкшын аклалтыт. Марий продуктым Российысе 70 утла регионышто кумылын налыт. Тидын дене ме кугешныде огына керт.
Льготан кредитым ойырымаш яра кийыше мландым оборотыш ушымо, у производствым почмо да регионал продуктым ыштен лукмашым кугемден толмо пашаланат полшен кертеш. Тугеже производствым вияҥден толмашке виктаралтше чыла ошкыл кӱлешан да пайдале.
Юрий ИСАКОВ ямдылен.
Снимкыште: Юрий Зайцев ден Дмитрий Троицкий.
Марий Эл вуйлатышын пресс-службыж деч налме фото.
