– Айдемым стресс чот кочкеш. Тудлан кöра мыят шке жапыштыже лу килолан пытышым, кенеташте шоҥгемым. Вараже лыпланет гынат, тазалык ден моторлыкым пöртылташ огеш лий улмаш, – фотографироватлымем годым пеш мотор ÿдырамаш улыда манмемлан кочын шыргыжалын вашештыш Провой кундемысе Олыктÿр ялыште илыше З.Саксеева (снимкыште).
А пашаже тыге лийын. Иктаж коло ий ончыч Зинаида Ивановналан пел идалык коклаште акажым, аважым да курскажым ночко мландыш поген пышташыже логалын. Лишыл еҥ-шамыч деч посна кодмыжо шотышто шортын ситарен огыл – тÿжвач ончалмаште чылт тазала койшо Ваня эргыжлан вучыдымын йöсö лийын. Вуй корштымо амалым рашемдымек, шочшыжо армий радамыш кайыме олмеш Н.И.Пирогов лÿмеш национальный медико-хирургический рÿдерын (Москва) нейрохиругий отделенийышкыже логалеш, пеш неле операцийым чытен лектеш, реабилитацийым кужун эрта. Тыгай годым ава чонын кузе йöсланымыжым умылтараш огеш кÿл, шонем. Юмылан тау, Ваня паремын, йол ÿмбаке пеҥгыдын шогалын, да еш ласкан шÿлалтен. Но кужу жаплан огыл!
Ик кечын Олыктÿр ялыш тул пижын. Йошкар агытан, орышыла, ик пöрт гыч весыш тöрштылын, вич суртым почела авалтен. Тудым ны пожарный-влак, ны калык нигузеат чарен шогалтен кертын огытыл. Тул Саксеевмытын шондык гай чапле сурт-печышт декат лишемын – пошкудыштын оралтышт йÿлаш тÿҥалын. Чот тургыжланымылан кöра Зинаида Ивановна ушым йомдарыме гай лийын…
– Уколым шынденыт, эмым пуэныт улмаш… Шарнем, вес пошкудына Волжск олаште пожарныйлан ыштыше шольыж деке йыҥгыртыш да чытамсырын мане: «Тул вашке Зина акаймытын суртышкышт пижеш, вара – мемнаныш. Кертыда гын, писынрак толза!» – эртыше жапым кызытат чон вургыжын шарналтен каласкала ÿдырамаш. – Пöртнам Волжск ола гыч толшо пожарный-влак арален кодышт: эҥаш тÿҥалше пырдыжыш вÿдым колтышт да моло тулымат йöртышт. Куанымем дене «Юл увер» газет редакцийыш кайышым да пожарный машинан экипажшылан тауштымашым возышым.
Тыгай азап деч вара З.Саксеева кенеташте уждымо лийын. Тунам тудо Росгосстрахыште колымшо ий страховой агентлан пашам ыштен. Шинчажым эмлаш тÿҥалмеке, больничный лист дене оксам налын кертше манын, пашаж гыч колтен огытыл. Тыге тудо медицине велым шымлалтме, операцийым ыштыкташ документым погымо да черетыш возалтме жапыште, чарныде, пашам ыштен. Сурт еда пелашыж дене коктын коштыныт. Пелашыже документым оформитлен, кö деч мыняр теҥге оксам налмым возен, шкеже чыла тидым офисыш наҥгаен пуэн, а отчётым коллегыже-влак ыштеныт. Тыге, шке манмыжла, тудым пел ий ашненыт. А вара операцийыш каен. Сокыр лийме амал катаракте дене кылдалтын улмаш, тудыжо кугу стрессым чытымылан кöра кенеташте вияҥын каен.
Г.И.Григорьев лÿмеш республиканский офтальмологический больницын врач-офтальмологшо Ирина Юрьева операцийым кок шинчашкат тылзе кокла гыч ышташ кÿлмым палемден.
– Пеш сай врач. Кузе шинчам пÿчкö, туге пычкемыш кабинетыште чурийжым ужым да куанымем дене шортын колтышым. Тудо мыйым öндале, чыла сай лиеш манын лыпландарыш. Чонемлан тунар сайын да куштылгын чучын колтыш. Ик кидет уке гын, весыж дене кочкат, а шинчат огеш уж гын, чот йöсö… Кокымшо шинчамым лазер дене оперироватлымыж деч вара Ирина Анатольевна кабинетышкыже ÿжыктыш да мане: «Чердан историйжым ончен лектым. Документ да цифр дене пашам ыштеда улмаш. Мый тыланда шочмо акамлан темлыме семын ойлем: кужу жап ужнеда, ешыштыда пукшат гын, тыгай паша гыч лекса». Тунам эргым ден пелашем «Энергетик» йоча лагерьыште ыштат ыле. Пелашем деке йыҥгыртышым да врачын мом ойлымыжым каласкалышым. «Умылышым. Всё, пашаш от кай! Забудь!» – пелашемын вашмутшо кÿчык лие. Тыге мый паша гыч лектым. Начальстват, коллегем-влакат пеш ынешт колто ыле, но мый тазалыкым ойырен нальым. Сулен налме канышыш лекмешкем кок ий пашам ышташ кодын ыле… – лу ий утла ончычсо неле жапым кызыт палынак куштылгын шарналта Зинаида Ивановна. – Юмылан тау, кызытат сайын ужам, эсогыл шинчалыкым ом чий. Операций деч вара икымше ийын сурт сомылкамат шкем шекланенрак, араленрак ыштем ыле, ынде нелыракымат шуэн огыл нöлтал колтем, кеч эргым ден пелашем тидлан пеш вурсат.
Иктаж 10 ий ончычак З.Саксеева мурым возаш тÿҥалын. Икымшыжым ава-влаклан пöлеклен. Мутшо ушкал вÿта гыч терысым лукмыж годым вуйышкыжо толын. Мондаш огыл манын, чыла кудалтен, пöртышкö куржын пурен да тетрадь лаштыкыш возен пытарымешкыже лектын огыл. Чыла сурт сомылкам пытарымеке, кастене, мутым тöрлатедылын да семыш пыштен.
– Тиде пашам ыштымем годымак лийын. Вÿд тÿрыш вургемым шÿалташ воленам. Ончем, киякшудо коклаште ÿдырамаш шортын шинча. Мемнан ялак. «Эргым кырен луктын колтыш», – манеш. А эргыж дене ик классыште пырля тунемынна. Чонемлан тугай чот йöсын чучын колтыш. Орлыкан ÿдырамашым тугай чот чаманышым… «Аралыза авадам» мурын икымше ужашыже лачшымак тиде ÿдырамашын пÿрымашыж дене кылдалтын, кокымшыжым шке авамлан пöлекленам, – мурын содержанийжым рашемдыш Зинаида Ивановна да яндар йÿкшö дене шыман гына муралтен колтыш.
…Аза шочеш да чызым кычалеш. Аваже тудым шыман вÿчкалта да, кушкын шумекет, эҥертыш лияш манын шоналта. Но илышыште чылаж годымак огыл тыге лиеш улмаш. Южгунамже йол ÿмбак шогалше икшывылан ава уто лиеш. Теве мо нерген ойлалтеш мурын икымше вич куплетыштыже.
З.Саксееван мурым профессионал семынрак да колыштшо деке намиен шукташ тыршен мурымыжым шижым. Вараже рашеме: Эсмекпляк каныме да тÿвыра рÿдер пеленысе «Олык сем» калык фольклор ансамбльын ик участникше улмаш. Тиде ÿдырамаш ансамбльлан лÿмынак такмак-влакым возен, артист-шамыч нуным концертлаште кумылын мурат.
64 ий жапыште шуко неле-йöсым чытен лекташ логалын гынат, Зинаида Ивановна илышлан огеш öпкелалт. Юмылан тау, ешыже икоян: пелашыжат, кок эргыжат аракам огыт йÿ, тамакым огыт шупш, поро шÿм-чонан, ушан-шотан, пашалан кожмак улыт. Илалше еҥлан эше мо кÿлеш?
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
