23 июньышто Марий Турек районышто, Марий Купто ял воктенысе «Ӱжара» каныме базыште, пленэр эртен. А такшым тудым молан ышташ лийыныт, тушко кӧмыт толыныт да икмыняр моло нерген мероприятийын тӱҥ организаторжо Марий Турек районысо В.П.Мосолов лӱмеш краеведений тоштерын директоржо Раиля Мухаметханова дене мутланышна.
– Раиля Карамовна, пленэрыш мыняр сӱретче ушнен? Нуно кушеч-кушеч толыныт?
– Икымше Платуновский пленэрыш усталык шӱлышан 40 утла еҥ чумырген. Ик эн шукын Йошкар-Оласе художественный училище гыч студент-шамыч толыныт. Нуным, 20 наре ӱдыр-рвезым, Марий Эл художник ушемын председательже Анна Санникова конден ыле. Тыгак Андрей Алексеевын Живопись школжын тунемшыже, верысе сӱретче да вес кундем гыч уна-влак лийыныт.
– Тыгай мероприятийым эртараш шонымаш кузе шочын? Ала иктаж-кӧ темлен, шӱкалтышым ыштен?
– Тиде шонымашым кӧргыштем мыняр ий ашненам?! Поэт, журналист Валентин Викторович Зайцев, кийыме мландыже пушкыдо лийже, илымыж годым икана мемнан деке тоштерыш пурен ыле да ойлыш: «Айста, Уржумыш каена». «А мо туштыжо?» – йодым. «Ала-могай пленэр, фестиваль эрта, маныт», – ойла. Кайышна. Мийышна, ончена: тушто тыгай кугу мероприятий эртаралтеш! Пленэрын пытартыш кечыже улмаш.
Тунамак семынем шоналтышым: «А меже мо дене ударак улына? Мемнан профессор Платуновна уло! (Россий да совет живописец, график, педагог, РСФСР искусствын сулло деятельже (1954 ий), Ленинградысе художник ушемын членже. Тудо Марий Турек поселкышто 1887 ийыште шочын. 1906 ийыште Казаньыште художественный училищым тунем пытарен да Петербургышто «Императорская академия художеств» пеленысе Кӱшыл художественный училищыш шинчымашым погаш пурен. – авт.) Лӱмжым нӧлталаш кӱлеш». Тудо ала-молан ӱмылеш кодын да шагал ойлат, шагалынрак палат. А Руслан Аркадьевич Бушков тыгак мемнан деке пурен лекмыж годым чӱчкыдынак ойла ыле: «Те Михаил Платунов нерген гына ушештареда. А вет Александра шӱжаржат тыгаяк кӱкшытан сӱретче лийын. Казаньыште тудым чот аклат, тудын нерген книгам возат». Тылеч вара ме материалым шымлаш тӱҥалынна да муын луктынна: Платуновмыт нерген Владимир Геннадьевич Кудрявцев «М.Г.Платунов – художник и педагог» книгам савыктен луктын улмаш. Пален налынна: Йошкар-Оласе Вознесенский черкым пӱтынек Платуновмыт еш: Михаил, Александра да Георгий ачашт (тудат художник лийын, утларакше юмоҥам расписыватлен) – сӱретленыт. Тиде жапыште нуно эсогыл туштак иленыт.
Ты паша деч изишак ярсымекше, Михаил верысе пазарыш, моло вере коштын да марий вургеман еҥ-шамычым сӱретлен. А кунам нине пашаже-влакым Ленинградыш намиен, сӱретче элита нуным ончен ӧрын! Тудын сӱретше-шамыч гоч нуно тыгай калык, марий-влак, улмо нерген пален налыныт.
Александра Платунованат «кугу кӱкшытан айдеме» улмыж нерген пален налмеке, тиде еш нерген президент грантлан проектым возышна. Но вараже пандемий тӱҥале, да ме тудым колтен ышна шукто. А тений пашалан пижнак. Адакшым тоштерыште пашаеҥ-влак вашталтыч, икте олмеш весе-шамыч тольыч, да нунат шонымашым илышыш пурташ таратышт. Мый кӧнышым. Тыге мероприятийым эртарен кертна.
– Регион кокласе кӱкшытан пленэрым икымше гана эртаренда, сандене тургыжланымашат, лӱдмашат лийыныт, очыни?
– Туге. Лӱдмаш изи огыл ыле. Эн ончычак игече шотышто тургыжланыме, вет тудын могай лиймыж дене шуко кылдалтеш. Санденак меат мероприятийым кок кече – 22 да 23 июньышто – эртараш, палатке лагерьым ышташ палемденна ыле. Но лач тунам игече тунар йӱштӧ шогыш, поснак – йӱдым! Тиде амаллан кӧра вашталтышым пурташ да пленэрым ик кече, 23 июньышто гына, эртараш мутланен келшаш логале. А ик кече веле шуйнышо мероприятийыш толаш кумылан-шамыч йӧршеш шагалын лийыт докан манынат тургыжланенам ыле. Пиалеш, мынярын толаш кумылым ончыктеныт, тунарынак, чыланат, толыныт. Адакшым участник-влак ик кече жапыште нимомат сӱретлен огыт шукто манынат тургыжланымашем лийын. Но тидат арам улмаш. Чылажат тунар сайын лектын, эсогыл уста художник-шамычат тидлан ӧрыныт!
– Мероприятийдан пашашкыже лӱмлӧ еҥ-влакат ушненыт.
– Чынак, Казань гыч Руслан Аркадьевич Бушков ден Фиринат Халиков толыныт ыле. Руслан Аркадьевичым чылан гаяк палат. А Халиков нерген ойлаш гын, Фиринат Гаптухаевич – сӱретче, сӱретче-живописец, СССР-ын да РФ-н художник ушемыштын еҥже, Татарстан искусствын сулло деятельже, Татарстан Республикын Габдулла Тукай лӱмеш Кугыжаныш премийжын лауреатше, Москвасе Соборный мечетьын тӱҥ сӱретчыже, Российысе художество академийын академикше. Пленэр жапыште тудо тыглай гына ончен шинчен огыл, а кажне участник деке лишемын да тиде я тудо ой-каҥашым пуэн. Тидыже чылаштланат моткочак пайдале да кӱлешан лийын.
– Раиля Карамовна, каласкалымыда гыч коеш: мероприятийда сайын эртен. Тугеже ынде ала ончыкыжымат тыгай пашам шуяш шонымашда уло?
– Чынак, мероприятийым эртарымеке, эрлашыжымак южышт соцкылласе лаштыкыш возеныт: «Тиде идеальный пленэр лийын!» Тудын келшымыж нерген шукын ойленыт. Шканнат, чыным ойлаш гын, келшен.
Пленэр кузе эртаралтме шотышто кызыт умылымашем уло. Сандене ончыкыжым 40 еҥ огыл, а тек 140 еҥ лиеш, шонена. Вес гана фестивальыш савырена гын, эшеат сайрак лиеш. Мемнан шонымаште, Марий Турек район тыгай мероприятийым кажне ийын эртарыме площадкыш савырнен да тиде поро йӱлашке пурен кертеш. Такшым ме шушаш шыжымак вес пленэрым эртарышаш нерген мутланаш тӱҥалынна. Кузе тидым ышташ лиеш – эше сайын шоналтена. А кызытеш тиде мероприятийым эртараш полшышо-влаклан чылаштланат таум каласыме шуэш. Поснак – «Ӱжара» каныме базым вуйлатыше Станислав Деляновлан мемнам вераҥдымыжлан, Марий Купто тӱвыра пӧрт пеленысе художественный самодеятельность коллективлан кинде-шинчал дене вашлиймыштлан да изирак концертым ончыктымыштлан.
Тек тугеже шонымашышт шукталтеш, да тӱҥалме пашаштын ӱмыржӧ кужу лиеш.
Любовь Камалетдинова мутланен
Фотом тоштерын соцкылысе лаштыкше гыч налме
