Йошкар-Оласе художественный училищын выпускникше Артём Фёдоров спецоперацийыште «Художник» позывнойым ойырен налын.
Артёмын ешыже, усталык пашаже да моло нерген кодшо кечылаште Екатерина пелашыже да Арина ӱдыржӧ дене мутланышна.
Икымше вашлиймаш
Артём Марий Турек посёлкышто шочын-кушкын. Изинекак усталык шӱлышан лийын. Верысе йоча сымыктыш школ деч вара Йошкар-Оласе художественный училищыш тунемаш пурен.
– Артём дене 2015 ийыште, икымше курсышто тунемме ийын, палыме лийынам. Мастерской воктеч эртен кайымем годым кугурак капкылан, лопкарак туп-вачан рвезын кугу картиным сӱретлымыже шинчашкем пернен. Мом сӱретлымыжым ужмо шуын да, ӱдыр-влакым ӱжын, ончаш миенна. Визымше курсын студентше Кугу Отечественный сар темылан пӧлеклалтше сӱретым ямдылен. Диплом пашаже улмаш, – каласкала Екатерина. – Соцкыл лаштыкыште пашаже-влакым ончаш манын, йолташ лияш йодмашым колтышым. Жап эртымеке, палыме лийна. У йолташ дене тӱрлӧ нерген мутланенна, тунемме шотышто тудо поро ой-каҥашым пуэн.
Кумшо курсышто тунеммыж годым Артём армийыш трукышто каен улмаш. Мотострелковый войскаште службым эртымыже илышым кугыеҥ семын ончаш туныктен, Шочмо элым йӧратыме кумылжо утларак почылтын: Кугу Отечественный сар нерген тошто мурым колыштын, кином ончен. Тидыжак тудлан визымше курсышто диплом пашажым сайын ямдылаш полшен.
Училище деч вара самырык сӱретче академийыш тунемаш каяш шонен, но 5-6 ийым арам йомдарымыжла чучын. Калыкыште манмыла, кӱчык ӱмыран улмыжым пуйто шижшыла, моткоч шуко пашам ыштен кодаш шонен. Ик эн кугу шонымашыжлан теве мом шотлен: сай пашаверым муаш, ешым чумыраш да икшыван лияш. Садлан, дипломым налмекыже, илышыжым военный паша дене кылден. Контракт почеш Ульяновск олаште штурмоватлыше 31-ше посна десант бригадыште служитлен, гвардий ефрейтор лийын.
– 2017 ийыште келшаш тӱҥалынна. Служитлымыж годым ик гана унала миенам. Артёмлан тиде моткоч вучыдымо лийын. Тудо шуко мутланыше огыл гынат, проста, поро да пашаче улмыж дене кумылым савырен. Чыным йӧратен, ответственный лийын, кӱлеш годым чын шомакым муын моштен, – рашемда Катя да шинчавӱдшым ӱштылын колта. – Мый дечем куд ият пелылан изирак гынат, кугыеҥ семын шонен моштен.
Екатерина Йошкар-Оласе школ деч вара вузышто тунемын, икмыняр ий пашам ыштен, а вара чон йодмыж почеш художественный училищыш тунемаш пурен.
Отпуск жапыште возалтыныт
Кок йӧратыше еҥ 2018 ийыште ешым чумырен.
– Артёмын кок арнялан отпускыш толмыж годым возалтынна, – шарналта Екатерина. – Вараракше Артёмын бригадыжым Сирийыш командировкыш колтеныт. Тиде жаплан лач ӱдырна шочо. Икмыняр жап гыч пӧртылмекыже изи Арина дене вик ачаж деке Ульяновскыш кудалынна. Тичмаш еш дене илаш, йӧратыме пелашым эрдене ужатен колташ да кастене вашлияш – кугу пиал.
Телым – спецоперацийыш
Пиалан жап кужунак шуйнен огыл. 2022 ий 14 февральыште ты бригадым Беларуссийыш колтеныт. Тушечынак Артём спецоперацийыш логалын.
– Шуэн йыҥгыртен, йыҥгыртымекыжат, утыждене кужун мутланен кертын огыл. 23 февраль деч вара ятыр жап увер лийын огыл. Кушто моштенам, тушто уверым кычалынам. Интернетыште тӱрлӧ фото, видео-влакым онченам, ала тудым ужам шоненам. Россий Обороно министерствын «Шокшо линийышкыже» йыҥгыртенам, сусыргышо але колышо-влакын спискыштышт огеш шотлалт дыр манын йодыштынам. Частьышкышт йыҥгыртен сеҥаш лийын огыл, но эреак сайлан ӱшаныме, – чонжым почо Катя.
9 мартыште Екатериналан пелашыжын бригадыж гыч йыҥгыртеныт да Артём деч саламым каласеныт.
– А шкеже кушто? Мо лийын? Молан шкеже йыҥгыртен огыл? Молан мутланымашна кӱрылтӧ? – ойла самырык ава. – Вес гана 31 мартыште шкежак йыҥгыртен, кужун мутланен огыл, «Тендан йӱкдам, шергаканем-влак, колмем шуын» манын. Мыят лыпланыме гай лийым, но жаплан веле. Май кыдалне икте-весылан смс-ым возкален кертынна: 14-16 майыште нуным кум кечылан мушкылташ да изишак каналташ луктыныт улмаш.
Пытартыш йыҥгыр
Йӧратыме пелашын, ачан командировкышто лиймыж годым Екатерина изи ӱдыржӧ дене Йошкар-Олаш ача-аваже, родо-тукымжо деке толын.
– 19 май. Чонлан моткоч йокрокын чучын. Тиде кечын Артёмын вуйжо чот сусырген, да пытартыш шӱлышым ыштен улмаш. Тидын нерген мылам 26 майыште эрдене йыҥгыртен каласеныт. Арина эше мален. Шучко увер чоным ишен, логарыште кочо комыля шӱлышым петырен. Йол йымалне мланде пуйто порволен, – окнашке туран ончен каласкала Геройын пелашыже. – Шочмо элнам аралымаште пеҥгыдын шогымыжлан Мужество орден дене колымекыже палемденыт. Пытартыш корныш ужатымекат йӧратыме пелашемым курымешлан йомдаренам манын ӱшанен омыл…
Артём деч посна ик кечат илымем шуын огыл, садлан ик жаплан мален колтымем шуын. Йӧра кеч ача-авам, родо-тукымем да изи Аринушкам пеленем лийыныт!
Кум ий эртен гынат…
Ачажын уке лиймыж годым Арина кум ийым эрталтыше гына лийын гынат, тудым шарна.
– Чон эшеат пустаҥын. Ӱдырем ончалам да Артёмын пеленем улмыж гай чучеш. Арина чылт ачажла коеш, – чукайжым шокшын ӧндалын пелештыш ава.
– А мыйын шинчам ачамын гай. Шыргыжалмемат тудым ушештара, манеш авам, – шыман ончалын пелештыш ӱдыржӧ. – Ачай толеш манын эре вученам, эсогыл телефонышкыжо кече еда йыҥгыртенам, но вашештен огыл.
– Арина ачажын герой улмыжым пала, садлан медалян вургемжым, фотокартычкыже-влакым чӱчкыдынак онча, йодыштеш, – ешарыш ава.
Портрет
Йоча дене канышыште лиймыж годым Катя десантник пелашыжын портретшым сӱретлен. Тунам Артём лач отпусклан толын улмаш.
– Ты радынам тунам тыглайла чучын, а жап эртымеке, уке лиймекыже, умыленам: акше – нимучашдыме! Артёмым пытартыш гана сӱретлем манын, кӧ шонен?! Тиде портрет кызыт мылам эн шерге да лишыл, – телефонышкыжо войзен налме портретшым ончыкта Катерина. – Пелашем ӱдырнам чот йӧратен, жапше лийме годым иквереш модын, юарлен, йоча площадкыш пырля лектын. Шарнем, аза ыштыме пӧрт гыч лекмеке, ньогам кидышкыже кучыктеныт да мӧҥгӧ толмекат нигуш кораҥден огыл. Лӱмымат пырля ойыренна, лӱмыштыжӧ когыньнанат лӱмна уло: АРтём+ ЕкатеРИНА. Арина – мемнан изи чукайна. Кызыт ачаж деч посна чот йокроклана, шортеш, сӱретым ыштымекыже, «мама+папа» манын воза. Тудо изинекак карандашым чын кучаш тунемын. Моторын сӱретла, тӱрлӧ тӱсан чиям моштен луга. Ачаж семынак чолга да чулым кушкеш.
Эреак пеленем
Айдемым курымешлан йомдараш пеш йӧсӧ. Ойго деч кораҥаш манын Екатерина психологын полышыжланат эҥертен.
– Ала-могай ате кӧргыштӧ шинчымемла чучын: мыйым чылан ужыт, колыт, а мый нигӧм ужынат, колынат омыл, – ойгыш логалше ава мут ярымжым ронча. – Омешем чӱчкыдынак кончен да мыйым лыпландарен: «Тылат мый жаплан веле пуалтынам, мылам умбакыже кайыман, корнем кужу-у» манын. Кеч-могай йодышым решатлыме годым тудын деч полышым, чын корныш виктарен колташ кызытат йодам. Пеленем улмыжымат шижам. Теве икана омыштем тыге манын: «Тый ит ойгане, шке пашатым шукто: автомашинам виктараш правам нал, тренажёр залыш кошт…».
Тиде жапыште Катя лач автошколышто тунемын. Вождений дене экзаменым вигак сдатлен да кызыт автомашина дене кудалыштеш. Тренажер залыштат капкылжым шуара. «Йӧратыме еҥем каласен, а мый уло кумылын шуктем», – ойла Екатерина Фёдорова.
Шарнымаш ила…
Художественный училище деч вара служитлаш кайымыж марте Артём чот сӱретлен улмаш. Утларакшым кугу картине-шамычым ямдылен. Мастар еҥ чылажымат писын да чаткан ыштен. Пӱртӱсым сӱретлаш поснак чот йӧратен.
– Ик сӱретшым уэш-пачаш вашталтен сӱретлен кертын. Ульяновскышто илыме годым этюдым ышташ чӱчкыдынак пырля лектынна. Аришкамат эреак пеленна налынна. Юл эҥер ик эн йӧратыме верна лийын: тудо кажне гана вестӱрлын койын, садлан моторлыкшым нимучашдымын войзаш лиеш. Юлым идалыкын чыла пагытыштыжат сӱретленна, – Катян кумылжо нӧлталтме гай лие.
Самырык вате-марийын пырля ямдылыме сӱретыштат уло. Ты шотышто Екатерина тыгерак шарналтыш:
– Икана Артём сӱретыштыже десантник йолташыже-влакын чурийыштым сӱретлен пытараш йодын ыле. Шарнем, эше Аринан шочмекыже, радынашке шкенжым кидыш йочам кучыманым, мыйым да пийнам войзен ыле. Но чурийнам адакат сӱретлен шуктен огыл да мылам мучашлаш ӱшанен. Чаманаш кодеш, ты пашам кызытат шуктен омыл. Илен-толын, кӧргӧ чон пеҥгыдеммеке, очыни, йодмыжым шуктемак.
Пӱртӱсым чот йӧратен, нарядыште, командировкышто лиймыж, курыкышто куржталмыж годымат наброскым ыштен коден. Пеленже эреак мыйын пӧлеклыме блокнотем лийын. Коклан кызытат тудым ончем да пырля лийме кӱчык жапым шинчавӱд йӧре шарналтем. Уремыште шошо, кеҥеж але шыже лийже, а чоныштем садак – йӱштӧ, но чот мотор теле. Вет лач ты пагытыште тудо спецоперацийыш каен.
Кызытсе илыш
Кызыт Екатерина Йошкар-Оласе ик тоштерыште экскурсоводлан тырша, а ӱдыржӧ йочасадыш коштеш, толшаш ийын школыш кая.
– Артём дене ушан-шотан ӱдырым кушташ, сулен налме канышыш шумеке, Российын тӱрлӧ олалашкыже лектын кошташ да этюдым возаш шоненна, но… Но ынде чылажымат шкетын але ӱдырем дене пырля шукташ логалеш, – кугунрак шӱлалтен шомакшым мучашлыш Геройын пелашыже.
Алевтина БАЙКОВА
Фотом Фёдеровмыт еш альбом гыч налме
