Лидия Шабдарова
24 апрельыште Марий Эл Кугыжаныш Погынын 8-ше созывшын VII сессийже эртен. Тушто Марий Эл вуйлатыше Юрий Зайцев 2024 ийыште Правительствын ыштыме пашажын отчётшо дене палдарен.
Экономике ошкыл
Марий Эл вуйлатыше республикыште экономикым вияҥмыжым, калыкын илыш кӱкшытшӧ кушмым, пашадыме-влакын чотышт иземмым палемден. Кокла пашадар 60 тӱжем теҥге марте кушкын, каласен Юрий Зайцев. Кугыжаныш парым 3,6 миллиард теҥгелан иземын, 125 инвестиций проектым поддержатлыме, 1300 паша верым ыштыме, регионысо 40 проектым илышыш шыҥдарыме. Нуным илышыш пуртымылан 37,4 миллиард теҥгем ойырымо.
Ялозанлык
Ялозанлык сатум ыштен лукмо дене регион Российыште 10-шо верым налеш. Пакчасаскам поген налме дене 5-ше верыште улына, 23 фермер озанлыклан полышым пуымо, 654 вуй вольыкым, 645 тӱрлӧ техникым налме, ешартыш 4 тӱжем гектар мландым куралын ӱдымӧ. Аграрий-шамычлан полшаш 1 миллиард утла теҥгем ойыраш палемдыме.
СВО-лан полыш
Марий Эл вуйлатыше СВО-н участникше-влаклан полышым пуымо нерген каласен. Регионын бюджетше гыч 3 миллиард наре теҥгем ойырымо, 35 гуманитарный колонным колтымо, СВО-н 85 участникше санаторийлаште эмлалтын.
Социальный илыш
Социальный темылан кугу тӱткышым ойырымо. 19 социальный проектлан, самырык амалкалче-влаклан грантым пуымо. Тидлан 2,5 миллион теҥгем ойырымо. Марий Элын инвестиционный вияҥмаш фондшо сайын пашам ышта. 2024 ийыште инвестор-шамыч дене 15 ойпидышым пеҥгыдемдыме. Кундемнан 13 организацийже экспорт пашам вияҥда. Догазификаций шотышто Марий Эл кокымшо верым налеш. 2025 ийыште 550 сурт-оралтыш газым пурташ палемдыме. Газ 12 илыме кундемыш миен шушаш.
Транспорт, корно
Марий Элыште 2024 ийыште 277,9 километр корным, 17 кӱварым олмыктымо. Чылаже 50,1% корным нормативыш кондымо, 5 у троллейбусым, 14 автобусым налме.
Республикна соцконтракт-влакым илышыш шыҥдарымаште вич эн сай регион коклаш логалын. 2024 ийыште 6 миллиардлан 53 тӱрлӧ мер полышым пуымо. шуко шочшан еш-влаклан пособийлан 7,9 миллиард теҥгем ойырымо.
Тазалык, аралтыш
Марий Элыште илыш кужыт кокла налмаште 72,2 ийыш шуын, палемден Юрий Зайцев. 9 медицине организацийлан 23 единице техникым налме. Шӱм-вӱргорно чер дене черланыше-влак кокла гыч 100 процентшылан эмым ситарыме. Республикысе бюджет кӱшеш 320 студент-медикым туныкташ пуртымо. «Земский доктор» ден «Земский фельдшер» программе-влак почеш 25 договорым ыштыме. 4 врач илыме верым саемдаш 3 миллион теҥге соцвыплатым налын.
Тӱвыра алан
Марий Эл вуйлатыше регионышто тӱвырам вияҥдаш сай йӧн улмым палемден. 2024 ийыште Йошкар-Олаште Самырык-влаклан театрым да Волжскышто «Родина» кинотеатрым уэмденыт, тудым йоча сымыктыш школлан келыштареныт. Кундемыште кум модельный книгагудым ыштеныт. Ныл сымыктыш школлан у семӱзгарым налме. Марий Элыште 24-ше федеральный Сабантуйым кугу кӱкшытыштӧ эртареныт. Республикна театрыш коштмо чот дене регион-влак коклаште кокымшо верым налеш.
Туризм
Республикыште туристический отрасльын вияҥ толмыжо палдырна. 2024 ийыште турист йогын 1,2 миллион еҥ марте кушкын. Марий Элын йӧратыме да палыме турист верлашкыже указатель-влакым вераҥдыме. Туризмым вияҥдаш чылаже 1,5 миллион теҥгелан грант-влакым пуымо. Марий Эл дене вес эллаштат палдараш тӱҥалыт, молан манаш гын республикна туризм потенциал шотышто 10 пилотный регион коклаш пурен.
Спорт
2024 ийыште спорт таҥасымашлаште 15 тӱжем утла еҥ участвоватлен. Тидын нерген Юрий Зайцев регионышто спорт темым нӧлталшыжла каласен. Икмыняр спорт объектым чоҥен шуктымо. Мутлан, Паралимпийский резервысе спортивно-адаптивный школын ФОК-шым, Козьмодемьянскыште стадионым, У Торъял районышто тазаҥдыме комплексым, молымат. Кугу спортивный результатым ончыктымылан республикнан 95 спортсменже ден 17 тренерже чумыр налмаште 2,7 миллион теҥге призовойым налыныт.
Самырык тукым
Марий Элыште самырык-влакын политикыштлан поснак кугу тӱткыш ойыралтеш, палемден Юрий Зайцев. Республикыште патриотический ден волонтёр толкынлаш 17 тӱжем еҥ ушнен, нуно 350 ушемыште участвоватлат. Волонтёрствылан финансированийым 2 миллион теҥге марте кугемдыме, кум «Добро.Центр» рӱдерым ыштыме, вич самырык шымлызе ик миллионат пеле теҥгелан грантым пуымо.
«Самырык-влаклан регион» федеральный конкурсышто сеҥымылан кӧра «Авангард» военно-патриотический воспитаний рӱдерын кокымшо корпусшым капитально олмыктат.
Интернет воткыл
Республикнам вуйлатыше цифровизаций ден связь нергенат палемдыде коден огыл. Регионыштына шуко функциян рӱдерлаште 190 тӱрлӧ услугым пуымо. Марий Элыште 80 процент кумдыкышто интернет дене пайдаланаш лиеш. 2025 ийлан кок илемыште связь объектым чоҥаш палемдыме.
Бюджет
2024 ийыште республикын шке парышыже 119,3 процент лийын. Бюджетын тӱлышаш парымже уке, региональный бюджетын могайрак улмыж нерген палемден Юрий Зайцев.
***
2024 ийысе Правительствын пашаж нерген отчётым мучашлымеке, Юрий Зайцев 2025 ийлан задачым ончыктен. Тудын мутшо почеш, республикысе бюджет пеҥгыде да сбалансированный лийшаш. Президентын указше-влак дене келшышын, регионысо проект-влакым да республикым социально-экономически вияҥдыме индивидуальный программым шуктыман. 2025 ийыште Российым вияҥдыме у этап тӱҥалын. Тудо национальный проектла дене кылдалтын.
– Республикым социально-экономически писын вияҥдыме шотышто ме шке ончыланна задачым шындена. Ӱшанем, кучем ваш келшен пашам ышташ тӱҥалеш. Тиде палемдыме шонымашке шуаш да Марий Элыште илыше кажне еҥын илышыжым саемдаш йӧным пуа, – каласен Марий Эл вуйлатыше Юрий Зайцев.
Наталья Пушкина, Марий Эл Кугыжаныш Погынын депутатше, Йошкар-Оласе 32-шо №-ан школын директоржо:
– Таче кугу тӱткышым туныктымо системылан ойырат. Республик вуйлатыше Юрий Викторович Зайцевын докладыштыже палемдыме почеш, 2024 ийыште «Образований» национальный проект почеш 2 школ у тунемме ийыште йоча-влаклан омсам почын. Йошкар-Оласе школ 1125 йочам вашлийын, Руэмысе школ – 725 йочам. Тыгак палемдыман, класс-влак тачысе кечылан келшыше техникан улыт, актовый зал, спортзал да икшывылан шуаралташ йӧршӧ моло вер-влак улыт.
Ӱдыр-рвезе-шамыч чыла велымат шуралтышт манын, кванториумым, «Кушмо точко-влакым» почыныт. Трудовой да патриотический воспитанийлан кугу тӱткышым ойырыман. Садланак республикыште ОБиЗР да труд предмет-влакым туныктымо кабинетлам саемдат. Тачысе тунемше – республикнан, элнан ончыкылыкшо манме шонымашым Юрий Зайцев пеҥгыдын куча.
Денис Речкинын фотожо
