Паша айдемым илаш туныкта
Россий Федераций Кугыжаныш Думын депутатше-влак икымше лудмаште школлаште тунемше-влаклан паша воспитанийым пуымо нерген законопроектым приниматленыт.
«Образований нерген» законыш тӧрлатымаш дене келшышын, общественный могырым пайдале паша кыдалаш образований программын обязательный ужашыже лиеш. Тунемше-влакым «школ пеленысе кумдыкыш кушкылым шындылаш, мероприятийлан классым, актовый да спортзал-влакым сӧрастараш, книгагудо ден тоштерлан полшаш» ушаш тӱҥалыт. Тыгодым школын администрацийжылан чыла тидым тунемше-влаклан ыштыкташ ача-ава деч йодаш ок кӱл.
Депутат-влакын палемдымышт почеш, тыгай вашталтыш «потреблений идеологий» ваштареш да россий экономикым вияҥдымашке виктаралтын.
ФОТО: Сервер, Кожевникова, ПАША
Пашазе профессий, экономике да моло нерген
2023 ий 1 сентябрь гыч Россий Федерацийысе чыла школышто 6-11-ше класслаште, кажне изарнян профориентаций мероприятий эртаралташ тӱҥалеш.
Тушто йоча-влакым экономике йодмаш, ик эн кӱлешан производство, пашазе профессий-влак дене палдараш палемдыме.
Урок деч ӧрдыжсӧ занятий «Россия – мои горизонты» маналташ тӱҥалеш.
Чыла школышто – ик «Шӧртньӧ стандарт»
2023-2024 ийысе тунемме идалыкыште элнан чыла школыштыжо образованийын единый стандартше почеш туныкташ тӱҥалыт.
Тымарте ик общеобразовательный организацийыште, мутлан, «Школа России» программе почеш шинчымашым пуэныт гын, весыште – «Гармония» дене, кумшышто – «Начальная школа 21 века», нылымшыште – «Планета знаний»… Чылаже тӱҥалтыш класслаште тудо 10 тӱрлӧ лийын! Иктаж амаллан кӧра ик школ гыч весыш куснымеке, йочалан умбакыже тунемаш неле лийын, а туныктышылан тудым туныкташ. Тений 1 сентябрь гыч чылан ик программе да учебник почеш шинчымашым налаш тӱҥалыт. Тӱҥалтыш школышто «Руш йылме», «Литератур лудмаш», «Окружающий мир» предметла дене федеральный паша программе обязательный лиеш. Кугурак класслаште «Руш йылме», «Литератур», «Историй», «Обществознаний», «Географий» да «ОБЖ» предметла дене единый программе пурталтеш.
Кугурак класслаште – НВП курс
Кугурак классласе тунемме программыш тӱҥалтыш военный ямдылалтмаш (НВП) курсым (урок деч ӧрдыжсӧ семын) пуртен кертыт.
Тудыжо элнан тунемме верлаштыже ондак лийын, но 1990-ше ийла тӱҥалтыште кораҥденыт.
Тиде курсышто ӱдыр-рвезе-влакым оружийым да тудын дене пайдаланыме правилым, лӱйкалымашын негызшым, ручной гранатым кучылташ, икымше медицине полышым пуаш, аралалтме индивидуальный средствым туныкташ палемдыме. Тыгак тунемше-влак кызытсе общевойсковой бойышто шкем кучаш, мотострелковый отделенийын составше да вооруженийже, тулеч моло дене палдарат, беспилотник дене пайдаланаш тунемаш тӱҥалыт.
ФОТО: Сервер, Кожевникова, НВП
ОБЖ огыл, а…
… «Основы безопасности и защиты Родины» маналташ тӱҥалеш. Ончычсо ОБЖ-ым тоштемшылан, кызытсе жаплан келшыдымылан шотлымо. У семын йоҥгалтше предметын тӱҥ шонымашыже – самырык тукымым патриотизм шӱлышаным кушташ, тыгодымак шкем аралаш да экстремальный ситуацийыште илен лекташ туныкташ.
Историйым у учебник почеш
Россий Федерацийын президентшын полышкалышыже Владимир Мединский кугурак класслаште тунемше-влаклан историй дене у учебник-влак дене палдарен.
– Тушто шуко историй, факт, иллюстраций пуалтеш. Тунемше-влаклан оҥай лийже манын ямдылыме. Учебникыште цифр шагал, а событий да еҥ-влак нерген шуко возымо, сандене лудаш кумылым луктеш, – каласен тудо пресс-конференцийыште.
У учебниклаште тыгак QR-код ден ссылке-шамыч улыт. Нунын почеш йоча-влак книгагудыш да архив службыш веле огыл пурен, тыгак фильмым але искусство произведенийым ончен кертыт.
А вашталтыш-шамыч тыгай улыт:
– 70, 80, 90-ше да нулевой ийла дене кылдалтше лончо-влакым тичмашнек уэш возымо;
– «Кызытсе жап» лончым пуртымо, тушто Крымын Российыш ушнымыжо да спецопераций нерген ойлалтеш. Россий Просвещений министр Сергей Кравцовын мутшо почеш, СВО мучашлалтмеке, тышке ешартышым пуртат;
– отечественный да всеобщий историй дене курсым синхронизироватлыме, тӱнямбал событийлам россий призме гоч ончыктымо;
– Африкысе, Азийысе, Латин Америкысе эллам тунеммылан пӧлеклалтше лончылам кумдаҥдыме. Автор-влак тыгодым евроцентризм деч кораҥаш тыршеныт;
– Кокымшо тӱнямбал сарын историйжылан пӧлеклалтше лончым уэмдыме: тушто Кугу Отечествынный сарын рольжым почын пуымо;
– Акрет тӱнялан пӧлеклалтше ужашыш Причерноморье ден Сибирьын историйыштым ешарыме;
– кызытсе событий-влак дене кылдалтше лончышто автор-влак кугу тӱткышым нунын тӱнямбал контекстыштлан ойыреныт;
Политик-влакын мутышт почеш, учебник-влак тений 1 сентябрьлан Российын чыла школыштыжо лийшаш улыт. А 5-9-ше класс-влаклан тыгай тунемме книгам изиш варарак луктыт, 2025 ийлан – моло предмет дене единый пособийым.
ФОТО: Сервер, Кожевникова, НОВЫЙ УЧЕБНИК, ФОТО УЧЕБНИК ИСТОРИИ 2
Цифран ик кумдыкыш
Российысе чыла школ книгагудым единый цифран платформыш кусарат.
Тыге ыштымеке, кажне йоча тунемме верысе книгагудыштыжо логин ден парольым налын кертеш, нунын почеш тудлан художественный литературын цифран копийже дене пайдаланаш йӧн лиеш.
Кажне школышто – советник
Тений гыч Россий Федерацийын субъектлаштыже улшо кажне школ директорын воспитаний да йоча мер объединений-влак дене кылым ыштыме паша шотышто советникше лийшаш.
Тымарте тиде проект 10 регионышто пилотныйлан шотлалтын гын, шушаш у тунемме ий гыч тудо чыла общеобразовательный организацийын илышышкыже пурталтеш.
Советник школышто воспитаний дене кылдалтше оҥай да пайдале пашам ворандарышаш, тунемше-влакым йоча мер объединенийлаш ушнаш кумылаҥдышаш. Тудын задачыже – тунемше-влакым духовно-нравственный могырым национальный идеал да поянлык негызеш вияҥдышаш. Тудо тыгак класс вуйлатыше дене пырля «Кӱлешан нерген мутланымаш» урок деч ӧрдыжсӧ занятийлан мутым кучаш тӱҥалеш. Тидын деч посна советник школ администраций, туныктышо, ача-ава-влак дене пеҥгыде кылым ыштышаш. Мутлан, педагогын воспитаний дене кылдалтше пашажым виктарышаш. Мо дене тудо школ директорын алмаштышыже деч ойыремалтеш? Икымшыже тиде – управлящий, административный звено. Тудын йоча-влак дене вашкылым ышташ жапшат уке. Советник лач ты шотышто чолган тыршышаш, иканаште чыла тунемше денат, тыгак посна йоча денат кылым муын кертшаш.
Ший медальым пӧртылтат
2023-2024 тунемме идалык гыч школым тунем пытарыше-влакым «За особые успехи в учении» II степенян ший медаль дене палемдаш тӱҥалыт.
Аттестатыште «хорошо» отметке кокыт деч шукырак огыл , а молыжо – «отлично» гын, выпускниклан ший медальым пуат. Ты шотышто Россий Просвещений министр Сергей Кравцов эше тений майыште увертарен.
Ушештарена, ший медаль школым сайын тунем пытарыме шотышто кокымшо степеньлан шотлалтеш, а икымшыже – шӧртньӧ. Шийжым федеральный кӱкшытыштӧ 2014 ий гыч пуымым чарненыт, но регионлаште тудын дене палемден кертыныт.
ФОТО: Сервер, Кожевникова, СЕРЕБРЯНАЯ МЕДАЛЬ
Школ формылан ГОСТ
2024 ий гыч Российыште школ формылан ГОСТ-ым ямдылен шуктат.
Роскачествын экспертше-влак идалыкын кокымшо пелыштыже стандартын финал вариантше дене палдарат.
– Эн тӱҥжӧ — формо уда качестванлан шотлалтше материал гыч лийшаш огыл. Тыгак – йочалан чияш да кудашаш йӧнан, «светский» манме радамыш пурышо. Тидын годымак верысе климатымат шотыш налман. Формышто формальный огыл объединений-влакын символикышт да атрибутикышт лийшаш огытыл, – ойлат нуно.
Фотом интернет гыч налме
