– манеш шым ияш Никита, Звенигово районысо Кожласола ялыште илыше Валентина Бабинан кумшо уныкаже.
Чынак, тиде ӱдырамашын чыла кочкышым палынак тамлын да путырак писын ямдылымыжлан ӧраш веле кодеш. Красногорский посёлкыш республикысе районла гыч иктаж ансамбль, Йошкар-Ола гыч иктаж мурызо концерт дене толыт гын, Валентина Ивановна ешыжым веле огыл, пошкудыжо, йолташ ватыже, палымыже-влакым – чылаштым тӱвыра да каныме пӧртыш ӱжын, поген наҥгая, пеленже эше артист-шамычым пукшаш кечывалым лӱмын ямдылыме кочкышым намия. Южгунамже нуным мӧҥгышкыжат конда, корнышко пукшен-йӱктен колта. Сандене тудым таче республикысе шуко артист пала манам гын, нимынярат йоҥылыш ом лий.
Валентина Ивановна – марий чонан айдеме. Изинекак утларакше руш калык улман кундемлаште илен коштын гынат, шочмо йылмыжым монден огыл, Ирина ӱдыржӧ да Эдуард эргыжымат марла мутланаш туныктен. А йочасадыш коштшо Ксюша уныкажын марла ойлен колтымыжым, почеламутым лудмыжым, мурым муралтымыжым колат да, очыни, «кован школжо» манын шоналтет. Тидлан амалжат уло: Валентина Ивановнан темлымыж почеш, Ксюшан ачаж ден аваже пеш чапле марий сӱан дене ушненыт. Шийаршашан ӱдырамаш-влакын тӱрлӧ тӱсан шовычым рӱзен лоҥмыштым, ленте дене сӧрастарыме тупан пӧръеҥ-шамычын йоргаланен тавымыштым ончаш, гармонь сем да тӱмыр йӱк почеш шергылтше сӱан мурым колышташ Шолэҥер кундемыште эсогыл Йошкар-Ола гыч Казаньыш кудалше поезд чарнен шогалын. Вагонласе пассажир-влак, «молодец улыда!» манын, уждымым ужмо гай кычкыреныт, кидым рӱзеныт, совым кыреныт. Тидым Кожласола калык кызытат шӱм-чонжо ылыжын шарналта. Валентина Ивановна тыгак чыла марла газет ден журналым кумылын лудеш, телепередачым онча, Марий Эл радиом колыштеш.
В.Бабинам (ӱдыр фамилийже Андреева) шке да пелашыже вел родо-тукымжо веле огыл, пошкудыжо, йолташыже, палымыже-влакат эше нимучашдыме поро кумылан улмыжлан пагалат. Пареҥгым шындаш але лукташ, шудым солаш але вӱтамбаке кышкаш, пӧртым олмыкташ але чоҥаш, колышым мушкаш але тояш, пайрем ӱстелым погаш але унам вашлияш кӱлеш гын, нимынярат ӧрын ок шого – шокшым веле кергалта. Сандене тудым чыла вере пагален ӱжыт, изин-кугун вучат. Еш, сад-пакча, йӱла, калык пале дене кылдалтше мунло каҥашымат утларакше тудын дечак йодыт. Валентина Ивановна мо сайым да пайдалым пала гын, молыланат кумылын темла. Теве «Кичиер» санаторийыште бухгалтерлан пашам ыштыше Ирина ӱдыржӧ, 45 ийыш тошкалын гынат, илыш корныштыжо лекше чыла гаяк йодышым аважын поро ой-каҥашыжым шотыш налын решатла. Мутлан, икмыняр ий ончыч тӱҥ бухгалтерын должностьшым жаплан темлымеке, нигӧ деч вожылде, «Ой, ончыч авай дене кутыралтем – мом ойла…» манын. Кугу грузым шупшыктышо машина дене йӱдшӧ-кечыже гаяк кудалыштше Эдуард эргыжат тора корныш аважын сугыньлымыж деч посна огеш лек. Ик пӧртыштӧ ик еш семын илыше Альбина шешкыжат Валентина Ивановнам шочмо аваж гаяк йӧрата, шӱм гыч лекше кажне мутшым ушышкыжо пышташ тырша. Тиде пӧрт гычак ешыж дене шукертак посна лекше Валера веҥыжат оньыкуван ойжо, туныктымыж дене ила.
Икманаш, таче Валентина Ивановна – кок шочшым, ныл уныкам ушышо ешыште тӱҥ эҥертыш да ӱшан. Тидымак пеҥгыдемдат Кожласолаштак илыше Любовь ден Лидия шӱжарже-влакат. Ойго але куан авалтымек, ой-каҥаш кӱлеш гын, тыманмеш акашт деке толыт. Илалше ӱдырамаш кумылым нӧлталше, шӱм-чоным лыпландарыше мутым кажнылан да эре муэш.
Чон мыняр поро, илыш тунар йӧсӧ, маныт. Тиде калыкмут Валентина Ивановналанат келшен толеш. Илыш корныштыжо шуко сай ден осалым ужашыже да чыташыже пернен, но ӱдырамаш нигӧланат ӧпкем ок кучо. Продавецлан тунем лектын, ты специальность дене ончыч Медведево районысо Имэҥер ялыште, вара Краснооктябрьский посёлкышто пашам ыштен. Каче дене палыме лийме, тудлан марлан лекме, икымше, а вара кокымшо йочам ыштыме, ава лийше дене келшен илыме да пеш ондак пелаш деч посна кодмо тиде жапым эре шӱм вургыж шарналта. А вара – Кожласола… Звенигово районыш пеш кугу ойго дене пӧртылмекше, «Кожласолинский» совхозын вольык фермыштыже пашам ышташ тӱҥалын – родильный отделенийыште 23 ий тыршен. Озанлыкын историйыштыже тыгай неле да кугу ответственностьян пашаште, очыни, тудак веле тынар стажым поген.
16 декабрьыште Пашан ветеранже Валентина Бабиналан 65 ий темын. Юбиляр Константин уныкажын армий радам гыч пӧртылмыжым эн кугу пӧлек семын акла. Икымше уныкат – Алексей – кӱсынеш кодын огыл, коважлан пеш чапле почеламутым возен да тудым рэп семын лудын. Чапле лӱмгечышкыже Провой кундемыште, республикысе районлаште илыше родо-тукымжо веле огыл, эсогыл Москва гыч марийже велым тукым шӱжарже Нина толын. Тынар пеледышым, тынар пӧлекым Валентина Ивановна илышыштыжат ужын огыл, очыни.
– Мыланем пӧлек огыл, кумыл шергакан, – куанымыж дене шинчавӱдшым ӱштылеш юбиляр. – Кызытат, шушаш У ийыштат, ончыкыжымат тӱҥжӧ тазалык лийже, а пайремым ышташ, иквереш погынаш оксамат, амалымат эре муына!
Маргарита ИВАНОВА.
Снимкыште: теве тыгай тудо – Валентина Бабина.
