Шыжым шокшо велыш чоҥештен кайыше кайык-влак угыч мӧҥгӧ велыш пӧртылыт. А молан?
Специалист-влакын ойлымышт почеш, телым эртарыме кундемыште ты пагытлан кочкыш шотышто нелырак лиеш, молан манаш гын, кайык чот шукемеш да конкуренций кушкеш. А кокымшо амалже – кайыкын генетический шарнымаштыже игым лукташ шочмо кундемыш пӧртылман.
Ик вер гыч весыш куснылшо кайык-влак пеш кужу корным эртен да пеш кӱшкӧ нӧлталт кертыт. Мутлан, кайыкомбо-влак ик эн кӱшнӧ чоҥештат, кеч тушто кислород шагалрак.
Но чыла кайыкшак шочмо вер гыч шокшо велыш эреж годымак ок кай. Тидлан келшен толшо условий уло гын, мутлан, кочкыш ситышын, игече леве гын, нуно тыштак кодыт. Мут толмашеш, лудо, шемкорак…
Молан кайык-влак лукым ыштен кашта дене чоҥештат? Тыге мардежын темдыме куатшым нуно палынак иземдат. Южо кайык тӱшка чоҥештыме годым каналташ, кочкышым муаш манын, канышым чӱчкыдын ышта. Южо тӱшкаште, чоҥештышылак ӱлыкырак волен, ваштареш лекше кармым, шыҥам руалтен кочкеш. А южо тӱшка йӱд але кече еда чоҥешта. Сутка, арня дене чоҥештышат улыт. Тидын годым мландышкат огыт воло, мутлан, тыгайже вараксим ден лыртык улыт.
Ученый-влакын шымлымашышт почеш, чоҥештыме корныштым кайык-влак шӱдырым, планет-влакым, кечым ончен виктарат. Но кузе нуно, мӧҥгӧ велыш пӧртылмеке шке пыжашыштым, илыме верыштым муыт, ученый-влак таче марте умылтарен огыт керт. Кайык уш талыжак огыл, палемдат специалист-влак, туге гынат ала кузе да нуно мландывалсе рельефым шарнат.
Кайык-влакын ик сай койышышт уло: шкеныштыным нигунам огыт кодо. Иктажше ноен гын, чылан каналташ шинчыт.
С.Носова
