Таче — 1 сентябрь. Кажне гана тиде кече — тунемше-шамычлан кугу пайрем гаяк. Поснак икымше классыш толшо-влак тудым изин-кугун вучат, вет ача-авашт нунылан икымше гана школ формым чиктат, ӱдыр-шамычын ӱпыштым ош бант дене сӧрастарат. Да чыланыштын кидыштышт тӱрлӧ тӱсан пеледыш аршаш волгалтеш.
Но коронавирус чер шарлыме лӱдыкшылан кӧра тений тиде пайремым эртарыме шотышто вашталтышым пуртымо. Шуко вереже ача-ава-влаклан школышто торжественный ужашыште, линейкыште, лияш чарыме. Икымше классыш кайыше да моло класслаште тунемше икшывыштымат нуно намиен коден да налаш миен веле кертыт.
Пайрем семынак эртен
А теве Морко районысо Купсола (такше тудо Кугу Шале ялыште верланен, но тыге маналтеш – авт.) школышто сӱрет вестӱрлырак, куанлырак, лийын. Тушто тунемшышт шагалрак, сандене икымше классыш толшо йоча-влакын ача-аваштын икшывышт дене пырля линейкыште лияш кӧн кумылжо улмаш гын, тыгай йӧным пуэныт. Тидлан маскым гына чияш кӱлын. Адакшым торжественный ужашышт уремыште эртен, сандене туныктышо-шамычын ача-ава-влакын кумылыштым волтымышт шуын огыл.
Йӧн дене пайдаланен, тиде школын педколлектившым, икымше гана школыш мийыше ӱдыр-рвезе-шамычым да республикысе моло школласе йоча-влакымат у тунемме ий тӱҥалме дене шокшын саламлена!
«Пашамым моткоч йӧратем»
А ынде Купсола школышто пытартыш жапыште паша кузерак кая, школ илышышкышт, туныктымо йӧнышкышт могай вашталтыш-влак пурталтыныт, пандемий жапыште тунемше-влаклан шинчымашым кузе пуэныт, у тунемме ийлан кузе ямдылалтыныт – тиде да моло нерген туныктышо Людмила Васильевна Крылова дене мутланен рашемдышна.
Тудо шкеже 1987 ийыште Марий кугыжаныш университетын биологий-химий факультетшым пытарыме деч вара ынде 33 ий налме специальностьшо денак тырша. Кок ий веле вес, Шереганово, школышто туныктен, вараже эре Купсола школыштак пашам ышта.
— Туныктымо пашамым, икшыве-шамычым моткочак йӧратем, — мутланымаш тӱҥалтыштак палемдыш туныктышо. Тыгодым тидым «кӱкшӧ мутлан» лийын веле огыл ойлыш, а тиде чынже денак тыге улмо ойыштыжо шижалте. Арам огыл Людмила Васильевна — икымше категориян туныктышо. Пытартыш жапыште тунемшыже-влак дене шымлыме пашам утларак эртарат. Лектышыштат уло.
— Теве кутко нерген ик тунемше дене возенна. Эсогыл икымше верымат налынна. Йыл нергенат шымлымашым эртаренна да тыгак сеҥыше-влак радамыште лийынна. Мемнан кундемыштак йогышо Яраҥге эҥер нергенат серенна. Тыгай паша такше шагал огыл ышталтын, — палдарыш туныктышо.
Ятыр моло школ семынак тыштат икшыве-влакым пукшаш мом ончен кушташ лиеш, ик гектар наре кумдык мландыштышт чыла гаяк уло: пареҥге, кешыр, йошкарушмен, ковышта, кияр, кабачок… Ойлымо почеш, ончыч йоча-шамыч дежурствышт годым шӱкшудым кӱрыныт, вӱдым шавеныт. А тений коронавируслан кӧра нуным ты пашашке ушаш огеш лий манын каласенытат, туныктышо-шамыч шкешт, тыгак техперсонал пакчаште тыршеныт. Тыштак тидымат палемденак кодынем: Людмила Васильевна – школ пеленысе участке вуйлатыше. А тыге гын, чылалан мутым кучыман, чыла ыштен шуктыман. Пиалешыже, пелашыже Арсентий Георгиевич чотак полша.
— Ончыч полышыжо эшеат кугурак лийын. Тудо, мутлан, пареҥгым эсогыл шкенан имньына дене кораш коштын. Кызытат мо кертмыж дене полшашак тырша, — марийже ӱмбаке кугешнен ончалын, палемдыш ӱдырамаш.
Школ коллектив нерген ойлаш гын, тыште туныктышо-шамыч ситат. Эсогыл самырык-влакат пашаш толыныт. Чылаже 12 туныктышо пашам ыштат. Тышеч визытынже «за выслугу лет» манме дене пенсийыш лекше улыт. А тунемшышт ӱмаште 73 лийын гын, тений — 78. Икымше классыш 16 ӱдыр-рвезе толыныт.
Моло семынак шошым тыштат самоизоляций жапыште интернет полшымо дене туныктеныт.
— Но ме чылт видеоурокшымак эртарен огынал. Смс гоч, тестирований йӧн дене пашам ыштенна. Мӧҥгылан пуымо пашам йоча-влак шуктымыштым фотографироватлен колтеденыт. Мо оҥайже, тиде жапыште шукынжо «визытанлан» тунемыныт – интернет чотак полшен. Но тыгай йӧн дене тунеммаш – тиде тунеммаш огыл. Санденак икшыве-шамычланат тудо чылаштланак келшен огыл, — палдарыш туныктышо.
Мутланымаш мучаште школышто могай нелылык улмо нерген йодмеке, Людмила Васильевна теве мом каласыш:
— Тений марте школ тувраш гыч эре вӱд йоген. Тиде амал дене кажне ийын кеҥежым ремонтым ышташ логалын. А кызыт школ директорна Тамара Ефремовна Михайлован тыршымыж дене шукерте огыл гына ачалыме пашам мучашленыт. Тугеже ынде тыгай нелылыкна огеш лий манын шонена.
Пашам шот дене шуктымо гын, йӧндымылыкышт огеш лий манын, меат ӱшанена. Тек туныктышо-шамычын кеч тидлан ынде «вуйышт корштымым чарна» да нуно икшыве-шамычлан уло шинчымашышт ден моштымашыштым пуаш тыршен пашам ыштат. Санденак тыланыме семын иктым веле каласыме шуэш: пашада ушныжо, туныктышо-влак! А те, тунемше-шамыч, тыршымыштым аклыза да пӱсӧ уш-акылан улмыда дене нуным да ача-авадам куандарыза!
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
