Йошкар-Олаште верланыше Кремльыште 2020 ийлан эртарыме икымше ялозанлык ярмиҥга могай шонымашым лукто?
Калык погынымо вер
Ялозанлык да продовольствий министерствын сайтыштыже тенийлан ялозанлык ярмиҥга-влакым эртарыме графикым савыктыме. Ярмиҥгам тыглай шуматкечын веле огыл эртараш палемдыме, тудым тыгак калык йӱла денат кылдыме. Мутлан, кодшо ийласе семынак теният ярмиҥга Ӱярня, Кугече, Мӱй спас, Угинде, У ий пайрем кечылан пєлеклалтыт. Ужалыше ден сатум налаш толшо-влакым кумылаҥдаш ончычсо ийлаште лӱмынак программым ямдыленыт, шошо гыч шыже марте район-влакын кечыштым эртарыме, тыгодым художественный самодеятельность коллектив-влак концерт дене куандареныт, тыгак кидмастар-шамыч шке сатуштым ончыктеныт, мастер-классым эртареныт. Теният тыгак лийшаш. Кызытеш але график почеш могай ярмиҥга могай районлан пєлеклалтмым графикыште ончыктымо огыл. 2020 ийлан тыгаяк ярмиҥгам райрӱдылаште, кугу села ден яллаште эртарыме графикат уло. Тидым Ялозанлык да продовольствий министерствын сайтыштыже муаш лиеш.
Кодшо шуматкечын 2020 ийысе ялозанлык ярмиҥгалан тӱҥалтышым ыштыме. Ярмиҥгам эртараш тӱҥалме пагыт гычак ончалаш гын, тушко тиде гана эн шагал, улыжат кумло наре ужалыше, шке сатужым конден. Налше-влакат шагалын улыт ыле. Варажым пален нална: тиде ярмиҥгам ончычшо эртараш палемдыме огыл, сезоным 15 февральыште гына почаш лийме улмаш. 1 февраль лишан гына тыгай пунчалын луктыныт.
— Мый ярмиҥгаш свежа муным налаш кычалын толынам, но таче тудым шым му, — мане Йошкар-Олаште илыше ик палыме еҥ. – Ончыч тыште эреак ужаленыт.
Ялозанлык ярмиҥгам Йошкар-Олаште ынде шукертсек эртарат. Ондак тудым Сомбатхей микрорайонын Чавайн бульварыштыже, яра вереш, эртареныт. Тунам тушко шуко калык погынен: ужалышыжат, налшыжат. Вет ярмиҥга эртымым калык умбачынак ужын, кугорно дене эртен кудалше-влакат эскерыде кодын огытыл да тышке пурен лектыныт. Тидын деч вара олан рӱдӧ верыштыже, Ленин площадьыште, эртараш тӱҥальыч. Сӱрет тунамат тыгаяк лийын. Ужалышыжат, налшыжат шагалемын огытыл. Район-влаклан пӧлеклалтше ялозанлык ярмиҥга-влак кокла гыч Килемар ден Юрино район-влак поснак ушеш кодыныт, ярмиҥгалан сайын ямдылалтыныт да моткоч сайын эртарен колтеныт.
Верым вашталтылме гынат
«Каныш кече» ялозанлык ярмиҥгам тыгак Киров уремыште верланыше авторынке ден тӱрлӧ тыгыде озанлык сатум ужалыме кумдыкышто эртареныт. Но тидлан пеш шыгыр верым да эшеже калыклан койдымо, эн шеҥгелне, ойыреныт. Тышке ужалышыжат, налшыжат пеш шагалын коштыныт да коштыт. Тыге тиде ярмиҥга чапым налын ыш шукто. Кеч ялозанлык сатум ужалыше-влаклан тиде рынкын администрацийыштыже Ялозанлык да продовольствий министерстве гоч регистрацийым эртымеке, вер йӧршеш яра ойыралтын.
Ялозанлык ярмиҥга дене кылдалтше йодышым ончалаш гын, тудлан верым Медведево районысо Сенькан ял воктене келшыше оралтыште ойыреныт ыле. Йошкар-Ола гыч тушко шумеш лӱмын автобусат коштын. Но икмыняр гана эртарен ончышт да лыпланышт. Тушко шумеш лӱмынак сатум налаш кӧ кая? Варажым ярмиҥгам эртараш верым ик жап Оршанке шоссеште, Йошкар-Олам лекмаште, ойыреныт. Тыште оралте чыла шотыштат йӧнан лийын. Но тиде велыш мер транспорт шагал коштмылан, ӧрдыжтӧ улмылан калык пеш шагал коштын да тыгак тиде ярмиҥганат ӱмыржӧ кужу ыш лий. Пытартыш ийлаште «Удмуртий» выставке рӱдер моло олаласе семынак Йошкар-Олаштат кумда ярмиҥгам эртара. Тушко калык эреак шуко погына.
Ярмиҥган участникше мыят лийынам, мӱкшызӧ семын мӱйым ужалаш лектынам. Сомбатхей микрорайонышто, тыгак Ленин площадьыште эртарыме ярмиҥган сай могыржым ужынам. Тышке, сатум машина дене конден, тушечын вигак ужалаш йӧн лийын. Тидлан верым ончылгоч ойыреныт. Уремыште йӱштӧ шоген гын, машинашке пурен, ырыктен лекташ йӧн лийын. Лач сайрак, келшыше верым ойырен налшашлан ярмиҥгам эртарыме кечын эрдене эррак толаш кӱлын. Адакшым ужалыше еҥлан верлан тӱлаш кӱлын огыл. Налшыжат ятырлан шукынракын лийыныт.
Сатум темлыше-влак мом ойлат?
— Тудо сай пагыт ынде шарнымашеш веле кодын, — ойлыш кодшо ярмиҥгашке мӱйым, мӱкшын пуымо моло сатум ужалаш толшо мӱкшызӧ С.Лебедев. – Сатуна тунам кызытсе деч ятырлан шукырак каен да налшыжат утларак лийыныт. Тыште, Кремльыште, калык мемнам єрдыж гыч ок уж. Кондымо сатунам эрдене индеш шагат марте пуртен шуктыман, вараже капкам тӱкылат. Чыла ястарен коден, машинам тӱжваке шогалтыман. Йӧра, кызыт, телым, кугу нелылыкак уке, вер сита. А теве кеҥеж-шыже тургым годым машинам кушко шогалташат ӧрат. Адакшым Кремль кундем гыч шонымо семын ондак лектын каяш ок лий, ярмиҥга эртымеш огыт поч.
Вес мӱкшызӧ В.Глазыринат ярмиҥгашке шке сатужым конден ыле. Тудын шонымашыже тыгай:
— Тыште, Кремльыште, ужалыме пашам сайын организоватлыме, кӱлеш услуго уло. Туалет, йӱштӧ-шокшо вӱд дене пайдаланаш лиеш. Ветеринарный службо пашам ышта, чыла документым терга. Но ужалаш йодмашым ончылгоч пуыман, верлан оксам тӱлыман. Сатум ястарен коден, машинам тӱжваке лукмат пешыжак ок келше. Машина гыч ужалаш моткоч сай ыле. Вес вер лиеш гын, сайрак. Мутлан, Марий Эл арена ончылно кугу кумдык мланде яра кия. Ом пале, ончыкыжым тушто мо лиеш, но тиде олмышто ярмиҥгалан верым ойырат гын, моткоч келша ыле. Йырым-ваш калыклан чылажат сайын коеш.
Мемнан денат шоналташ уто огыл
Ялозанлык да продовольствий министерстве ялозанлык ярмиҥгам эртарыме шотышто ятыр пашам ышта. Тӱҥ организаторжат тудак. Кремль кумдык Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын гын, тудланат, тыгак Кремльын администрацийжыланат таушта. Тудын пашаеҥже-влакын мутышт почеш, ярмиҥгам ончыч Ленин площадьыште эртарыме годым эн ондак машина гыч вигак ужалыме жапыште автомашина дене еҥ-влакым тӱкымӧ лӱдыкшӧ изи огыл лийын. Нелылыкше эше тыште: биотуалетым вераҥдаш, тудым кораҥдаш, эрыкташ, ярмиҥга деч вара пӱтынь кумдыкым яндарешташ Йошкар-Ола администрацийым, коммунальный службым йодман, тудын дене кутырен келшыман улмаш. Порядкым кучашат нелырак лийын, милиций (кызыт полиций) пашаеҥ-влакым ушаш пернен. Тидын шотышто ынде нелылык уке. Пӱтынь сомылым Кремльын администрацийже шке вачӱмбакыже налын. Но ужалыше да налше-влакын шонымашыштымат шотыш налде ок лий, очыни. Тений теле тӱҥалтыште мӱкш ончышо-влакын республик кӱкшытан семинарышт эртыш. Тушто тыгай ой йоҥгыш: пошкудо Озаҥ олаште ялозанлык сатум ужалыме ярмиҥга лу дечат шуко уло. Мемнан денат тидын шотышто шоналташ уто огыл.
В.СМОЛЕНЦЕВ
Снимкыште: ярмиҥга годым;
мӱкшызӧ-влак В.Глазырин ден С.Лебедев
Авторын фотожо
