19 май – Пионерий кече. Ончыч ты татым кажне тунемше шӱм вургыжын вучен. Кажне класс пӱртӱсыш, тулото воктеке лекташ кыртмен ямдылалтын. «Изгиб гитары жёлтой…» муро почеш кидым кучен, ваче-ваче шогалын, чылан пырля муреныт. Тиде мурын корнылаже кажне Совет пионерын ушешыже, чонешыже сайынак лакемалт кодын. Таче мартеат тунамсе тунемше-влак ты весела татым порын шарнен илат. Нунылан пионервожатый тӱҥ пример шотеш лийын.
Волжский район Кугу Корамас кундемыште «пионервожатый» мутым колмеке, калык ушыш вигак Алевтина Васильевна Жирнова толын пура. Поро кумылан, эреак весела шинчаончалтышан чулым ӱдырамаш тунамсе ятыр йочан чонышкыжак пурен шинчын манам гын, йоҥылыш ом лий, шонем. Кугу Корамас школышто ты сомылым шуктымылан ятыр жап эртен гынат, тудым калык утларакше лач ты шомак дене кылда.
Алевтина Васильевна 1954 ийыште Шорыкйол тылзын икымше кечынжак ош тӱняшке толын. Очыни, садланак тудо чыла вереат ончылно, изижланат, кугужланат примерым ончыктышо маяк гай. Школышто тунеммыж годымат ӱдыр йырже тунемше-влакым чумырен моштымыжо дене ойыртемалтын.
Тӱҥалтыш класс гычак эре отряд вожатыйлан шоген, туныктышо-влакын тӱҥ эҥертышыже лийын. Ончыкылык профессийым ойырен налаш йодыш лекмеке, тудо шуко шоныде, Оршанкысе педучилищым ойырен налын. Вет чонет йоча пелен гын, пашажымат нунын дене кылдалтшым кычалме шуэш. Совет пионерын эн тӱҥ пайремже вашеш, шарнымаш мундыражым мыланнат рончаш келшыш. «Те шкендан пионер радамыш ушнымо татдам шарнеда мо? Ушешда мо дене лакемалт кодын?» йодыш-влаклан тудо тыге каласыш:
– Ой, тидым мондаш лиеш мо, ала? 1964 ий 22 апрель. Ты кече эн вучымо тат лийын. Вет мемнанат шӱешна йошкар галстукым пижыктеныт. Ме тунам, эн пиалан лийын, урем мучко вуйым кӱш нӧлталын, кугешнен ошкылынна. Ынде вет меат пионер лӱмым нумалынна. Мо оҥайже, лач тиде кечын школышто субботник эртаралтын. Мӧҥгӧ кайыде, ош фартук денак пум нумалаш полшенна. Лавыргаш огыл манын, ик комыля дене наҥгаен, артанаш оптен улына. Очыни, тидыжак шарнымашеш кодаш шӱкалтыш лийын, ушеш теҥгечысе кечылак аралалтын.
Звенигово районышто шочын-кушшым, Оршанке мландыште тунемшым, Волжск кундемышкыже тудым можо савырен конден?
– Тудо жапыште самырык специалист-влакым распределений почеш колтеныт, – умбакыже каласкала чолга еҥ. – Волжский районыш логалмеке, мыланем ойыраш кок вер ыле: Помар да Кугу Корамас школ. Шке кумылемым колыштын, эн торажым ойырышым. Тыге, Корамас мландыш толын, школышто пионервожатыйын сомылжым шукташ тӱҥальым, тышанак лакемалтым. Молан манаш гын коллектив сай лийын, йоча-влак дене кыл вашке пеҥгыдемын, паша келшен. Кажне кечыже манме гай, ушеш кодшо. Тиде пашам мый йӧратенам, тидын дене мый иленам. Эре йоча-влак коклаште шкаланемат йочала куанен-йывыртен тыршаш логалын. Тидлан нуно мыйым эреак кумылаҥденыт. Тудо жапыште шып шинчаш пернен огыл: эре могай-гынат мероприятийым эртарыме, «Зарница», тӱрлӧ ориентирований, Элнет серыш турпоход дене кайымыжак мом шоген? 1984 ийыште Москошто вожатый-влаклан Всесоюзный слётым эртарышт. Мемнан республик гыч делегаций радамыш мыят логальым. Тунам моткоч куаненам ыле. Вет тушкыжо эн сай вожатыйым веле колтат. Тугеже, арам огыл пашам ыштем, шекланен шуктеныт гын, лектышем уло, манын шоненам.
«Пӱрымаш деч от шыл» – манеш калык. Алевтина Васильевнамат тудо лач Корамас кундемыште вучен. Школын чолга вожатыйже Пезмучаш ял качын шинчашкыже возын, шӱмышкыжак шӱтен пурен улмаш. Тыге тудо Михаил Иванович Жирнов дене еш пыжашым чумырен, ваш келшен илаш мутым пуэныт.
Икмыняр жап гыч Алевтина Васильевна ял администрацийыш пашаш куснен. Ятыр ий йоча-влак пелен лиймеке, ты кылым кӱрлаш куштылгыжак огыл, очыни…
– Чаманен каласаш логалеш, илышыште эрежак шонымына семын огыл лиеш. Чонем орланен… Йоча-влак пелен 15 ий пашам ыштымеке, мутат уке, ик татыште коден каяш моткочак йӧсӧ лийын. Кажне эрдене школ воктеч пашаш эртенам, а йолем теве-теве школ кудывечыш тошкалеш. Тыге пӱралтын: айдеме чылалан тунемеш. Мыят тунемынам, у пашашке вуйге пурен каенам, но школ дене кыл садак лийын, кӱрылтын огыл. Школ воктенак илем да, кажне гана стадион мучко шогалтыме йошкар тисте-влакым ужын, пионер-влакын рын тошкал кайымыштым чон вургыжын онченам.
Но саман вашталтме дене пионер ушем-влак тӱтырала шулен йомыч. Тыгай савыртыш, мутат уке, тудым тургыжландарыде кертын огыл.
– Тидым каласен мошташат ок лий. Моткочак йӧсын чучын. Кӧргыштӧ ала-мо савырналт возын, чон урмыжын, шортын. 15 ий тыршыме пашам арам лийын манын, ятыр шоненам. Шинчавӱд марте чонешем логалын… Чаманенам, угыч да угыч йоча-влак дене эртыме корнылам шарналтенам. Пионер ушем самырык тукымым куштымаште изи огыл надырым пыштен, нӧргӧ вийым шуарен, ончыклыклан ямдылен. Садлан, Совет пионерийым мучашлымым мый эн кугу йоҥылышлан шотлем, – чон почын ойла Алевтина Васильевна.
Михаил Иванович дене коктын ик эргым да кок ӱдырым ончен-куштен, йол ӱмбак шогалтеныт, кумыляныштат кӱшыл образованийым пуэн, калыклан пайдам кондышо айдемым ыштеныт. Володя эргышт Москваште юристлан тырша, Надежда ден Татьяна ӱдырышт пошкудо республикысе Чебоксар олаште вераҥын, ешым чумыреныт. Иктыже медицине пашаеҥ гын, весыже – изаже семынак илышыжым юриспруденций дене кылден.
Алевтина Васильевна сулен налме канышыште. Яра жапше кызытат уке гаяк.
– Пенсийыш лекмеке, эшеат веселарак улмаш, илыш тӱҥалеш веле. Шканем у хоббим почынам: фотографироватлаш келшен шинчын. Кызыт мо шинчашем перна, чылажымат войзем. Чыла вере ала-мом ойыртемалтшым муаш, обьектив дене кучаш лиеш улмаш. Пеш оҥай. Эшежым шым уныкан коча-кова улына: кум эрге, ныл ӱдыр уныкана уло. Нуно мемнан падырашна, чон эҥертышна, тукымым шуйышо мотор саскана улыт.
Алевтина Васильевнам Корамас кундемыште веле огыл, район, республик кукшытыштат сайын палат, аклат. Верысе «Чоткар тукым» ансамбль деч посна тудо районысо культур пӧрт пелен чумырымо «Шочмо сем» ансамбльын солисткыже. Шӱшпык гай йӱкшӧ дене муралтен колта гын, кажнын чонышкыжо шыҥенак пура, садлан кеч-могай концерт, конкурс тудын сылне семже деч посна ок эрте. Тыгак тудо ветеран-влакын ушемыштым чумырен, вуйлатен шога. Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 75 ий темме вашеш, «Тылын труженикше-влак» баннерым ямдылаш темлен, Алевтина Васильевна шкеак фото-влакым поген. Тылеч посна, кажне ветераным посна фоторамкеш луктын, Сеҥымаш кече вашеш саламлаш ойым пуэн, а ямдылен шуктымеке, кажныж деке миен саламлаш верысе администраций пашаеҥ-влакым тарватен.
Ты кожмак ӱдырамашын пашажым лончылен, акымат пуэн мошташ ок лий. Тынаре вий, тыршымаш пашаче, шочмо калыкше верч вуйын шогышо Айдемын веле лийын кертеш. Таклан огыл 2013 ийыште Алевтина Васильевна ден Михаил Ивановичлан «За любовь и верность» медальым кучыктеныт. Ты наградым налаш ик пырче пӱжвӱдым веле огыл йоктарен, калык пагылымашым сулен, тыршаш пернен. Совет пионерий шӱлышеш шуаралтын, тапталт кушкын, кызытат чонжо самырык тукым верч тургыжлана, нунын ончыкылыкышт волгыдо лийже манын шона.
А Корамас калыклан Алевтина Васильевна кызытат «пионервожатый» гаяк. Кеч-могай пашашке тарватен шогышо, тӱрлӧ мероприятийым устан чумырышо тале организатор. Тудо кеч-кунамат полыш кидшым шуяш ямде, санденак ял калык тудым акла, пагала, тудын дене кугешна да тудлан ӱшана.
Анжела Михайлова
Волжск ола.
Г.КОЖЕВНИКОВА ямдылен
