Журналист да поэт Виталий Богдановын шочмыжлан – 75 ий
Весела еҥ ыле…
«Нигӧ коштен ок сеҥе чон памашым,
Нигӧн ок сите вий шӱмем йӧрташ.
Мый шочынам тӱрлаш лач шыргыжмашым;
Кӧлан ок келше –
Корно ончык раш!
Пӱртӱс пӧлек!
Тый – кумыл чурийончыш.
Ойганым ныжылем ден ырыктем.
А кӧ ишаш шона гын шыгыр лончыш,
Мый тудым шыргыжалын сырыктем».
Мыняр шарнем Виталий Лаврентьевич Богдановым, шинча ончылнем тудын шыргыжалмыже сӱретлалтеш. Марий кугыжаныш университетын пытартыш курсыштыжо тунеммем годым газет редакцийыште практикым эртыме деч вара мыйым тудын вуйлатыме пӧлкаш нальыч. А пӧлкаже кузе маналтеш ыле, паледа? Информаций да фельетон. Нунын коклаште могай кыл, шоналтет — лӱмжак шыргыжалаш таратыше. А тудым лач тыгай весела еҥ вуйлатен. Эше тушто корреспондентлан кугу йӱкан койдарчык марий, фельетонист Анатолий Филиппович Филиппов ыштен. Тудын пӧлемыште воштылмыжо коридор мучко ала-куш шумеш шоктен. Мутат уке, нуно оҥайын да писын возеныт. А мылам ты кӱкшытыш кушкын шуаш кугун тыршаш логалын.
Но мо оҥайже, тӱҥалше южо журналист семын мылам увер ден заметкылам огыл, а тӱҥалтыштак зарисовкым, вуйшиймашан серыш почеш шымлымашан материалым, фельетоным возаш утларак келшен. А тыгайым писын ышташ ок лий – кужунрак шинчылташ логалын, векат. Но пӧлка вуйлатыше вашкыктен але шылтален огыл, а кумылаҥден гына: “Юра эркын воза гынат, тудын возымыжым тӧрлымӧ ок кӱл, вигак печатлаш пуаш лиеш». Тидын дене мый мом маннем – тудо творчески кушкаш йӧным пуэн.
Виталий Богданов дене тудын вуйлатыме пӧлкаште мый улыжат кок ий наре, армийыш кайымешке, ыштенам. Но лач тиде кушмо пагыт эн оҥай да поро шарнымашым коден. «Рашкалтыш ден почкалтыш» рубрикан ик койдарчыкым, ик фельетоным веле огыл возаш логалын. Ял илыш гыч шылталыман ик тыгай койдарчыкем савыкталтмеке, газетнан опытан вес фельетонистше (но тудо партийный илыш пӧлкаште ышта ыле) Варсонофий Иванович Иванов мане: “Мый гын тыге возен ом керт ыле». Тидын дене мый адакат пӧлка вуйлатышынамак кылдынем. Тудо шкежат сылнымутым, поэзийым, йӧратыше, келге шижмашан ыле. Нигунам весын кумылым волтен, опытан гай туныктен ойлен огыл – тыршымым ужын да ӱшанен. А кунам тылат ӱшанат, шке пашатым кӱлын да кумылын ыштет. Пашатат ушна. Тудо ийлаштак мый комсомол обком деч налме путёвко дене Байкал – Амур кӱртньыгорно магистральым марий-влак чоҥымашке кужу командировкыш миен тольым. Тидын нерген корнысо заметкыла ден стих аршашым возышым.
Армий деч варат Виталий Богдановын вуйлатыме ты пӧлкашкак толаш шонышым. Но секретариат гыч пашаеҥ кайымылан кӧра мыйым тушко шындышт, молан манаш гын ты пашам паленам – студент годым кок кеҥежым да шыжым «Ямде лий» газетыште тыгай пашам ыштенам, армийыш кайышым алмаштенам. Но секретариатыште ыштыме годымат материалым возымым чарнен омыл. Темыже гына вашталте – порылык да усталык нерген зарисовкым, сылнымут пайрем шумлык аклымашан корреспонденцийым серенам. Виталий Богдановын порын эскерымыжым тугак шижын шогенам.
Вара тудым шкенжымат вес верыш – ялозанлык пӧлкаш – кугурак корреспондентлан кусарышт. Паша гычат каяшыже логале. Жапше годым десант войскаште служитлен шуаралтын гынат, тудо пушкыдо кумылан лийын. Кокланже подылдеат чытен огыл… Но шкенжым сеҥен да угыч пӧртылын. Лишылыш савырныше рӱдо марий газет деч посна илен кертын огыл. Угыч паша мастарлыкше дене куандарен. Да угыч увер пӧлкам вуйлаташ ӱшаненыт. Жап вашталтме дене тудо у семын маналташ тӱҥале – фельетон мут деч посна. У семын, но вуйлатышыже тугаяк поро, весела кодо. Шыргыжалмыж дене лудшымат, газет пашаеҥ-влакымат, вуйлатыме пӧлкаштыже журналист корныш икымше ошкылым ыштыше моло студент-выпускникымат кумылаҥден. Пашалан кумылаҥден да порылык дене савырен.
Утарен коден кертме огыл…
«Шӱмынат шинчаже уло,
Уло тудын пылышат.
Шӱм яндар – нигӧм ок нуло,
Нигӧ дене урлашат.
Савырнет –
Ужат йолгорным,
Такыртымым иктуран.
Ончыкта шӱмак
Кугорным –
Лийже кеч шолем, поран».
Чаманен каласаш логалеш, жап вашталтме дене редакцийысе пӧлкан лӱмжӧ веле огыл вашталте, фельетон жанржат газет лаштыкла гыч йомо. Фельетонист-влакшат ончыч сулен налме канышыш, вара илыш гычат кайышт. Но кызыт ыштыше-влак кокла гыч кӧ тиде корным эртен гын, тудын тунам налме опытшо арам лийын огыл. Секретариатыште ыштыме деч вара экономике да бизнес пӧлкашке куснымеке, критике шӱлышан серыш почеш шагал мо проблемный статьям возаш логале. А тидлан кугурак чолгалык кӱлын. Фельетонышто, пӱшкылшаш фактым налын, сылнымут йӧн дене але образлан эҥертен койдарен возет. Мутат уке, тидлан изи огыл мастарлык кӱлеш. Но чотак пӱшкылат гын, лӱметымат шылтен кертат. А критике почеш проблемный статьяште кок велже денат шинчаваш кутырыде да эше чынжым вес кӱкшытыштӧ рашемдыде иктешлен от керт. Сандене возымеке, шояклӱм шеҥгелан от шыл – кажне шомакетлан мутым кучаш тӱҥалат.
А вет лач тыгай пӱсӧ проблемный статьяла дене журналист-влакын республик кӱкшытан конкурсыштышт ик гана веле огыл, тыгак регионыштат ончыл верым налаш логалын. Тыгай пашалан тӱҥалтышым пуышо газет пӧлкам (а вет мый лачак тушто шымлымашан материал ден фельетоным возаш пижынам) вуйлатыше Виталий Богданов тидлан товатат куана ыле. Тудо кӧраныше лийын огыл. Но мыйын у пӧлкаш куснымем деч кок ий ончыч, 1998 ийыште, тудо… илыш гыч кайыш. Чынрак ойлаш гын, «колтышт». Печать пӧрт гыч лектын, вантовый кӱвар дене Сомбатхей микрорайон велыш шкетын мӧҥгыжӧ ошкылмыж годым осал-влак ӱмбакыже кержалтыныт. Кумло утла градус йӱштыштӧ тувыр марте чыла кудаш налын, ушым йомдарыктен, Изи Какшан воктенысе вондерлаш кудалтен коденыт. Пелашыжын кычалаш тӱҥалмеке да мумеке, утарен коден кертме огыл. Молан тыге ыштеныт, кӧмыт?.. Тидлан кызытсе мартеат раш вашмут уке, да мут кучышат лийын огытыл…
Пелашыже, Галина Васильевна, Виталий Лаврентьевичын илымыж годым чӱчкыдынак редакцийыш толеш да паша гычак пырляк каят ыле. Ме паленна, нуно коктынат Воронежысе вузлаште тунемыныт: Шернур Купран ял гыч каче – журналистлан, Шернур гычак ӱдыр – врачлан. Туштак палыме лийыныт, ушненыт. Кок эргым ончен куштеныт. Галина Васильевна шке микрорайоныштыштак поликлиникыште терапевтлан ыштен гын (чынжым ойлаш гын, кызытат туштак пашажым шуя), Виталий Лаврентьевичлан шуко гана мӧҥгысӧ врач семын полшен. Лач азапыш логалмыж кечын утарен кертын огыл. Тидлан пеш чот чамана. Но тыге пӱрен улмаш докан. Пелашыжын илыш гыч кайымеке, икана ужмо годым тудо каласен ыле: «Виталий Лаврентьевич тыйым шке эргыже-влак семынак пагален». Мый тидым шкежат шижынам да шкежат тудым пагаленам. Редакцийыште тудын вуйлатыме пӧлкаштыже ышташ тӱҥалмемат эреак порын шарненам. Поэзийым йӧратымыжымат паленам. Тунам шочмо кечылан шкенан пашаеҥ-влакым эреак стих корныла дене черет почеш возен саламлена ыле.
Но вот почеламутым шке семын возен шогымыжым мый кужу жап пален омыл. Вара гына газетыш печатлаш пуаш тӱҥале. А посна книга дене илыш гыч кайымекыже веле савыкталте. Редакцийыште нуно Иван Иванович Алексеев дене пеш келшат ыле. Ик жап ялозанлык отделыште пырлят ыштеныт. Вара тудо тӱҥ редакторын алмаштышыже мартеат кушко. Иван Ивановичак, почеламут аршашыжым чумырен, посна сборник дене «Марий Эл» газет редакций гоч луктыктыш. Тудым савыкташ Шернур районысо «Лаж» кооперативын ончычсо вуйлатышыже, тунам ту районынак администрацийжым вуйлатыше Н.С.Лебедев полшен. Надырым тыгак «Ресурсы Марий Эл» национальный корпорацийын генеральный директоржо В.А.Мочаев пыштен. А сборникын ик редакторжо Иван Иванович шкежак лийын, тудак тыгай лӱмым пуэн – «Мый шыргыжмашым шочынам тӱрлаш». Ты ойсавыртышым Виталий Богдановын почеламут корнылаж гычак налын. Моланже раш: тудо чонешна шыргыжалше чуриянак шарналт кодын.
Юрий ИСАКОВ
