3 февральыште Морко кундемын шочшыжо, Марий кугыжаныш университетын Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе кыл институтшын тӱвыра да сымыктыш кафедржын профессоржо, Россий Федерацийын кӱшыл профессионал туныктышын почетан пашаеҥже, культурологий доктор, «Саскавий» марий ӱдырамаш ушемым вуйлатышын алмаштышыже Г. ШКАЛИНАЛАН 65 ий темын.
Изинекак туныктышо лияш кумылжо аважын, Елизавета Егоровна Егорован, ыштыме пашажым эскерен ылыжын. Кугу Ачамланде сарыште кредалше ачажат, Евгений Илларионович, колхозышто бухгалтер, варажым Арын сельсовет председатель, тудлан шуко шотышто пример лийын. Г.Шкалина МарГУ-што историй да обществоведений специальностьым налмеке, 20 ий Марий политехнический институтышто тыршен. 1986 ийыште Москосо М.Ломоносов лӱмеш кугыжаныш универститетыште философий науко кандидатлык, а 2003 ийыште «Традиционная культура и современное самосознание народа мари» теме дене докторык диссертаций-влакым арален.
Г.Шкалина тӱнямбал, финн-угор кӱкшытан ятыр шанче да мер конференцийлаште калыкнан тӱняумылымашыж дене кылдалтше доклад-влакым ыштен. «Марий Эл» ГТРК-ан радиоканалыште тудын марла-рушла вӱдымӧ «Марий культурын историйже гыч» передачыже шкенан тӱвырана велке у шинчаончалтышым пышташ полшен. Шке жапыштыже тудо Марий Элысе шанче гумманитарий-влакын ушемыштым, Интеллигенций конгрессым вуйлатен. Ятыр монографийын, статья ден книган авторжо. Пытартыш жапыште возымо ик эн кугу пашаже – «Священный мир марийский» книгаже.
Калыкнан тӱвыражым, тӱняумылымашыжым кумданрак ончалаш тарватыше туныктышо-влак кокла гыч иктыже лачак Г.Шкалина. 90-ше ийла кыдалне Марий кугыжаныш университетын 3-4 курслаштыже тунемме пагытыште, «Культурологийын негызше» ден «Марий культурын историйже» предметла дене лекцийым лудшыжла тудо мыланна тӱнямбал тӱвыра ден религий-влак нерген умылымаш-влак дене пырля шкенан, пӱртӱс юмылан кумалын илыме йӱланан ойыртемже нерген шонкалаш ӱжын. Йытыра капкылан, волгыдо шинчаончалтышан эреак чаткан, жаплан келшышын чийыше преподавательым ме, марий ӱдыр-шамыч, тӱткын колыштынна. Ойлымо кажне мутшо ушышкына лывыргын возын. Кузе уке гын? Вет тудо тӱнямбал тӱвыра кӱкшыт кышкарыште калыкнан чон моторлыкшо, тӱвыра поянлыкше нерген шочмо йылмына дене туге сылнын, умылаш лийшын ойлен!
Йӧратен колыштыт тудын кеч рушла, кеч марла (тыгодым кӱкшӧ материй дене кылдалтше, мондалтше марий мут-влакым кумылын кучылтеш) лекцийже-влакым кызытат. Г.Шкалина юмын пӱрымӧ суапле сомылым умбакыже шуя – тачысе саманыште шочмо калыкнан кӧргӧ чон поянлыкше, тӱвыраже, илыш умылымашыж дене кылдалтше негызым студент-влаклан кумда тӱняумылымаш кышкар гоч радамла, нунын чоныш туто пырчым шава.
Галина Евгеньевнан кумылжым нӧлташ полшышо эше ик шулдыржо – «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем. Вуйверын палемдыме мероприятийым ямдылыме годым тудын темлыме ой-каҥаш, полыш эреак шерге. Марий ӱдырамашын чапшым, лӱмжым, куатшым кӱшнӧ кучымашке «саскавий-влак» дене пырля кугу надырым пышта.
Сылне лӱмгече пайремда дене, пагалыме Галина Евгеньевна!
Ме Тыланда пеҥгыде тазалыкым, поян да ласка илышым, чон куаным тыланена. Лийза пиалан да кужу ӱмыран.
Светлана Пехметова
Снимкыште: Г.Шкалина – МарГУ-н Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе кыл институтшын студентше-влак дене «Марий вуйчиемым аралена» регион-влак кокласе этнофрум годым. Ноябрь 2021 ий
