Марий тӱвыралан аклен моштыдымо надырым пыштыше композитор Иван Николаевич Молотовын шочмыжлан 3 майыште 80 ий темеш. Пеш кӱчык ӱмырым тудо илен, улыжат 32 ий. Туге гынат тӱрлӧ жанр дене возымо ятыр произведенийым, тыгак 200 наре мурым возен. «Элнет» кокымшо марий операт — тудынак пашаже. Тушеч налме номер-влак республикын визитный картычкыже семын эре лийыныт, поснак марий артист-влакын йот кундемлаште мастарлыкым ончыктымышт годым. 2013 ийыште тудын акаж ден шӱжарже А.Н.Молотова ден Е.Н.Кирлашева Т.Евсеев лӱмеш тоштерыш композиторын документше, фотографийже, рукописьше, муро сборникше, афише ден пластинкыже, арверже-влакым, тыгак «Волга» фортепианожым, «Комета» магнитофонжым, «Симфония» стереофонический комплексшым пуэныт. Лӱмгече вашеш тоштер шке сайтыштыже композиторлан пӧлеклалтше виртуальный ончерым почын. Тушто композиторын произведенийже-влакымат колышташ лиеш.
Иван Молотов Шернур районысо Кÿчыкэҥер ялыште шочын. Неле сар да тудын деч варасе жаплан йоча пагытыште логалын. Ачаже ешыжлан пӧртым чонен шуктыдеак сарыш каен. Сандене шочшо-влаклан тошто пӧртыштӧ илаш да пашам шуко ышташ логалын. Мутат уке, йоча пагытыште веселажат лийын, эшежым Иван чылаштым ты але вес шонымаш дене ылыжтен моштен.
1942 ийыште ачаже Николай Андреевич Ленинград воктене колен. Аваже Александра Матвеевна кум шочшо дене тулыкеш кодын. Нужанлыклан кӧрак изи рвезым йоча пӧртыш пуашыже логалын. Тыге рвезе Арын йоча пӧртыштӧ илаш да тунемаш тӱҥалын. Варажым Лиза шӱжаржымат тушко кондат. Санденак аваже, шочшо-влак деке лишкырак лияш манын, Морко велыш илаш куснен.
Вич ий рвезе йоча пӧртыштӧ илен. А тушто уло Совет ушем гыч икшыве-влак лийыныт. Сандене туштак, очыни, тудын пеш вашке кылым ыштен моштымо койшыжо пеҥгыдемын. Тусо музыкальный вуйлатыше М.С.Степановын тыршымыжлан да мастарлыкшылан кӧрат Иван музыкылан шӱмаҥын. Санденак варажым ремесленный училищыш огыл, а культпросветшколыш тунемаш каен. Ончыч баян, фортепиано дене шокташ тунемын, вара мурашат, возашат тӱҥалын. «Марий элым йӧратем» икымше мурыжым Чалай Васлийын шомакшылан возен. Эшежым тудо пьесымат, почеламутымат сераш кумылаҥын.
Культпросветшкол деч вара районысо клублаште пашам ыштен, творческий кумлыжо утларак ылыжын. Шке йырже самырык-влакым чумырен, художественный самодеятельностьлан шӱмаҥден. Тиде пагытыштак марий фольклорым погаш тӱҥалын. Варажым чыла тидыжым тудо шке сочиненийлаштыже кучылтын.
Икмыняр жап гыч тудо Шернур музыкальный школын директоржо М.Ф.Шадринын темлымыж почеш Йошкар-Оласе музыкальный училищыш, музыкын теорийже пӧлкаш тунемаш пурен. Тудын композитор семын шуаралтмашкыже кугу надырым икымше туныктышыжо Э.Н.Сапаев пыштен. Тудын илыш гыч кайымекыже, туныктышыжын 12 мурыжымат савыктен. Лач тыге тыге нуно калыкыш лектыныт.
Иван Молотовын теорий дисциплиным туныктышо Л.Н.Сахаров денат кылже сай лийын, тудым ачаж семынак аклен.
Училищыште композитор мурым возаш тӱҥалын, вет тудо шкежат сайын мурен. Ик муро почеш весе шочын. Газетыште савыкталтмылан, радио ден телевиденийыште йоҥгалтмылан кӧра нуно палыме лийыныт, Иван Молотоват чапым налын.
Икшыве-шамычлан пӧлеклыме мурыжат ятыр лийын. А теве Миклай Казаковын шомакшылан возымо «Интернат – мемнан шочмо суртна» мурыжо варажым талантан йоча-влаклан музыкально-художественный школ- интернатын гимнышкыже савырнен. Ончыч нине муро-влакым училищын студентше-влак гына йоҥгалтареныт гын, варажым профессиональный коллектив-шамычат налаш тӱҥалыныт. Тунамак композитор тӱрлӧ театрын постановкылажланат семым возен. 12 спектакльым тудо пойдарен.
Училище деч вара Молотов Озаҥ консерваторийыш каен. Лач тушто кугу инстурментальный сочинений-влакым возаш тӱҥалын. Эн кугу произведенийже — «Чоткар патыр» симфонический поэме. Кумшо курсышто оперный жанр мастер Н.Г.Жигановын туныктмыж почеш «Элнет» оперлан пижеш. Ончыч тудлан «Веткан» лӱмым пуэн. Премьерже кугыжаныш экзаменыште лийын манашат лиеш. Тудын сценыже-влакым Озаҥысе М.Джалиль лӱмеш опер театрын мурызыжо-влак йоҥгалтареныт. Тунамак «Чоткар патыр» симфонический поэме йоҥгалтын.
Консерваторий деч вара Молотов Йошкар-Оласе музыкальный училищыште туныкта да школ-инетернатыште композиций дене занятийым эртара. Тунемшыже-влак коклаште интернатын воспитанникше да варажым лӱмло композитор лийше еҥ-влак улыт — В.Захаров, С.Маков, В.Кульшетов, Э.Архипова. 1970 ийыште тудым СССР композитор ушемыш налыт.
Консерваторий деч вара композитор фортепианолан «Лирический пьесе-влакым», «Слава партии родной» кантатым, «Нӧнчык Патыр да мотор Пампалче» симфонический поэмым возен. Но эн кугу верым «Элнет» оперлан ойырен. Либреттожым С.Г.Чавайнын произведенийже почеш поэт С.В.Николаев возен. Опер — музыкын эн неле жанрже, тушто либретто, сем, режиссура, йоҥгалтарыме мастарлык да молат келшен толшаш улыт. Премьерже М.Шкетан лӱмеш музыкально-драматический театрыште 1971 ий 26 мартыште лийын.
1971 ийыште тудым МАССР композитор-влак ушемын ответственный секретарьжылан сайлат. Ты пагытыштак композитор «Сарканде» вес оперлан пижын. Но возен шуктен огыл. 1972 ий 9 мартыште «Иваново» композитор-влакын творчество пӧртыштышт ӱмыржӧ кӱрылтын.
И.Н.Молотов республикыште тунам ик лӱмлӧ композитор лийын. Вет тудын произведенийже-влак радио ден телевидений гоч йоҥгеныт. Тудо жаплан келшышын серен, марий семын ойыртемжым ончыктен моштен.
Ольга Требушкова, Т. Евсеев лӱмеш калыкле тоштерын историй полкажым вуйлатыше.
Савыкташ С.НОСОВА ямдылен
Снимкыште: Иван Молотов – Озан консерваторийын студентше; у произведенийымканашыме годым: (шола гыч пурлашке шогат — Б.Нухов, И.Молотов, В.Павловский? iола гыч пурлашке шинчат — В Данилов, Э.Сапаев, Д.Кульшетов. 1959 ий
