Марий самырык театр кажне тургымжылан поян репертуарым ямдыла. А тенийысыже тудын – поснак ойыртемалтше.
Спектакль, концерт-влак
Лӱмгече тургымыштыжо театр коллектив шонаш таратыше да тачысе кечылан келшен толшо ятыр спектакльым («Ӱмыр пелаш», «Зигзаги любви», «Оранжевый ёжик», «Похождение Чичикова или Мёртвые души», «Пять – двадцать пять», «Малыш и Карлсон, который живёт на крыше») да оҥай, кумылым нӧлтышӧ театрализоватлыме икмыняр концерт програмым («Кузе мый тыйым йӧратем», «Новый Год у ворот», «Шокшо кугыза», «Тыланда, чылажат тыланда», «Воштылаш гын, шер теммеш!») ончаш темлен. А кызыт артист-влак драматург Зинаида Долгован «Ир мӱкшигын мурыжо» пьесыж почеш тыгаяк лӱман спектакльым лукташ ямдылалтыт. Нунын дене режиссёр, Россий искусствын сулло деятельже Олег Иркабаев тырша.
– Пьесым икмыняр ий ончычак возенам. Тудын дене «Эн сай пьесе» конкурсыштат сеҥышыш лектынам ыле, – палдара автор. – Ялыштем чоныш логалше сӱретым ужмо песым возаш шке тарватен. Тӱҥ геройжо – 7 ияш Максым. Тудым аваже кудалтен каен, сандене рвезылан илышын шере-кочыжым шкет пайлаш, неле пашам ышташ логалеш. Айдеме шочмеке, тудын эҥертышыже лийшаш, вет пушеҥгат пушеҥгылан эҥерта, маныт. Йоча ден ава коклаште кыл эреак лийшаш. Тиде шонымашым шке произведенийышкем пыштенам. «Вис-вис пушан орлыкем» пьесым возымо жапыштак шочын. Ир мӱкш моло мӱкш деч ойыртемалтеш. Тудо – кугурак, илашат вийже шукырак. Ача-ава деч посна кушшо икшыве-влакат лач тыгаяк улыт.
З.Долгован возымо произведенийже почеш шукерте огыл М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыштат кок спектакль лектын. Пьесым возаш жапым кузе муэш? Ты шотышто автор кӱчыкын тыгерак вашештыш:
– Шонымаш темда, сандене возыде огешак лий. Ик пьесым мучаш марте шуктыде, весым тӱҥалын ом керт.
Икымше гана
Йошкар-Олаште самырык театр-влаклан эртаралтше фестивалят театрын лӱмгечыж дене кылдалтын. Тудо «Йоча да самырык-влаклан жаплан келшыше пьесе» маналтын. Фестивальыш Уфа, Рязань, Чебоксар, Казань олала гыч виян, сай спектакль-влакым конденыт. Мемнан театр руш фольклор негызеш шындыме «Про Федота-стрельца, удалого молодца» постановкым ончыктен. Артист-влак Александр Кожевников «Эн сай пӧръеҥ роль», Артём Куклин «Эпизодысо эн сай пӧръеҥ роль», режиссёр Олег Иркабаев «Эн сай режиссур» номинацийлаште палемдалтыныт.
– Фестиваль кугу кӱкшытыштӧ эртен. Тидын нерген жюриште лийше-влак Павел Подкладов (чаманаш кодеш, шукерте огыл тудо ош тӱня дене чеверласен), Уфа гыч Дина Давлетшина, Самара гыч Ольга Журчева, Петрозаводск гыч Сергей Пронин пеҥгыдемден ойленыт, – каласкала Олег Геннадьевич. – Мероприятий жапыште театр коллектив-влакын спектакльыштым келгын лончылымо, а «йыргешке ӱстел» йыр мутланымаш поснак шукыштлан пайдале лийын. Йоча да самырык-влаклан пьесым возымаште вашлиялтше нелылык нерген мутланымашке республикысе театрла гыч артист, режиссёр, драматург, журналист-влак да молат ятырын погыненыт ыле. Фестиваль годым Рязаньысе театр Йошкар-Олаште икмыняр спектакльым ончыктен, а ме – тушто.
Ончышын акше – эн шерге
Артист-влакын сценыште рольым модмыштлан, режиссёрын пашажлан эн кугу акым ончышо калык пуа. Нунын чотыштым шотыш налын каласаш гын, тиде тургымышто Александр Петровын пьесыж почеш шындыме «Ӱмыр пелаш» спектакльым (режиссёржо – О.Иркабаев) эн шукын ончаш толыныт. Тиде постановкылан «Йошкар-Ола театральная» фестивальыште жюри сай акым пуэн. Тиддеч посна актрисе-влак Татьяна Окунева ден Светлана Никитина Ольган пӱрымашыжым сайын модын ончыктымыштлан посна диплом дене палемдалтыныт.
Театр руш классикымат шукертсек сценыш луктеш. «Похождение Чичикова или Мёртвые души» спектакльым самырык-влак сайын вашлийыныт. Тиде постановкымат «Йошкар-Ола театральная» фестивальыште жюри сай могырым палемден, а Марий Элын сулло артистше Зинаида Долгова «Кокымшо планан эн сай ӱдырамаш роль» номинацийыште ойыртемалтын.
Чебоксарыште эртаралтше «Волжская сказка» фестивальышкат театр икмыняр ий почела ушна. Ты гана артист-влак «Сӧсна поминка деч вара» спектакльым модын ончыктеныт. Актрисе Зинаида Долгова «Кокымшо планан эн сай роль» номинацийыште, а ныл актёр: Игорь Актуганов, Валерий Григорьев, Александр Кожевников, Артём Куклин – спецприз дене палемдалтыныт.
Родо-тукым калык деке – унала
Кодшо ийлаште Марий самырык театр Ульяновск, Калуга олалаште гастроль дене лийын, а ты гана, 25 апрельыште, пошкудо регионыш кая. Чебоксарыште артист-влак «Малыш и Карлсон, который живут на крыше» ден «Кай, кай Йыванлан» постановко-влакым ончыктат.
Кеҥежым, тургымым петырымеке, театр коллективын гастроль дене лектын коштмо йӱлашке пурен. Молгунамсе семын ты ганат артист-влакын корнышт Пошкырт, Урал кундемлаш шуйна.
– Кеҥежым йоча лагерь-влак пашам ышташ тӱҥалыт. Ме нуныланат шкенан йомак-влакым ончыкташ шонена, – ешарыш Олег Геннадьевич.
Тургым петырна, а сцене огеш шыплане
Вашке театрын тургымжо петырна гынат, артист-влак кажне кечын репетицийыш кошташ тӱҥалыт. Самырык режиссёр Эрвина Гордеева Геннадий Гордеевын «Кок родо – пошкудо» комедийже почеш тыгаяк лӱман спектакльым сценыш лукташ ямдыла. Тыгак режиссёр Алексей Ямаев Олег Богаевын «33 счастья» пьесыж почеш репетицийым тӱҥалшаш. Кызыт руш произведенийым марлашке Зинаида Долгова кусара. Олег Иркабаеват Нина Ефарицкаян «Волшебный блин – команмелна» йомакше почеш сылнысемлан поян постановкым сценыш лукташ ямдылаш тӱҥалшаш. Изиш варарак Петрозаводск гыч Сергей Пронин шке возымо «Сторож» произведенийже почеш тыгаяк лӱман спектакльын репетицийжым тӱҥалшаш. Олег Геннадьевич тиде радамыш эше икмыняр пашам пуртыш, лач нуным вес тургымлан сценыш лукташ шонат.
Лӱмгече пайремыш ӱжеш
Марий самырык театр сценыш лукмо у спектакль, концерт программе-влакым да тыгак гастроль дене тӱрлӧ кундемыш лектын коштмашым тений 30 ияш лӱмгече дене кылденыт. А кугу пайремжым театр коллектив 18 ноябрьыште эртара. Лач тиде кечын 30 ий ончыч шке омсажым почшо у театрыште «Айвика» спектакльыш калык шыҥ-шыҥ погынен.
– Тиде спектакль кызытат репертуарыштына уло. Тудым калык эреак шокшын вашлиеш, – палдара О.Иркабаев. – Ноябрьыште «Айвика» спектакль да кугу концерт программе дене лӱмгечынам пайремлена гын, тылеч ончыч театрыштына шке шотан фестивальым эртараш шонена. Тиде фестивальыште шкенан репертуарна гыч эн сай спектакль-влакым калыклан ончаш темлена.
Сай вашталтыш
Марий Элын сулло артистше Александр Бирюковын Марий самырык театрым вуйлаташ шогалмылан кум ият теме. Тиде жапыште культур учрежденийыште ятыр сай вашталтыш лийын.
– Тиде пашам мылам ӱшанымеке, эн ончычак театрын кокымшо пачашысе коридорышто пырдыжым, тувырашым, тошкалтышым чиялтыме, тӧрлымӧ, – палемдыш вуйлатыше. – Нацпроектын «Йоча да курчак театр-влакым вияҥдымаш программе» йыжыҥже почеш Марий самырык театрлан индеш миллион теҥге ойыралтын. Тиде шийвундо дене «Volkswagen Crafter» микроавтобусым налынна. Тиддеч посна кызытсе илышлан келшыше йӱк оборудованийым, тул аппаратурым, мураш йӧршӧ микрофон-шамычым, зритель залыш пушкыдо у кресле-влакым налынна. Тыгак эше театрна ПАЗ автобусан лийын.
Ындыжым театрын йӱкым возымо студийже уло. Йӱк режиссёр Виктор Апталиков ты пашам моштен шукта.
– Лишыл жапыште компьютер оборудованийым вашталташ, видеокамерым налаш шонымаш уло. Тидыже кулис шеҥгелне улшо артист-влаклан сценыште мо ышталтмым ужаш да колаш йӧным ышта, – ешарыш А.Бирюков.
Мутат уке, калыкым театрын тӱжвал сынже тургыжландара. Изи Какшан могыр гыч театр моторын волгалтеш, а урем велне тошто оралте вашлиеш.
Тидын шотышто Александр Васильевич тыгерак вашештыш:
– Шукерте огыл республикнам вуйлатыше А.Евстифеев толын, оралтым ончен савырнен. Икмыняр ий ончычсо проект тоштемын, сандене кызыт у документым ямдылыме паша кая.
Александр Васильевич дене мутланыме годым весымат пален нальым: ончыкыжым Марий самырык театрлан усталык шӱлышан ӱдыр-рвезе-влакым Моско вузлаш тунемаш колташ шонат.
Сай шонымаш тек эреак шукталтеш да Марий самырык театр ончыкыжымат вияҥеш да у тӱсым налеш.
АЛЕВТИНА БАЙКОВА
Фотом театрын архивше гыч налме
