КАЛЕНДАРЬ

Кушмо верыштым алмашташак тыршыман

Тӱҥалтышыже «Сурт-пече» газетын 5-ше №-ыштыже.

Иктешлен каласаш гын, севооборотым шотыш налде, кушкылым эре ик йыраҥыштак ончен куштышо пакчазе черым шаркалыше уда микроорганизмым шукемден шарлыктымыж дене мландым чот ярныктарен локтылын кертеш. Садлан кеч-могай нӧшмым пакчаш ӱдымӧ, пакчасаскам шындыме годым ик тӱшкашкак пурышо кушкылын эн шагалже кок-кум ий деч ончыч кушмо верышкыже уэш «пӧртылташ лийдымыжым» шотыш налде нигузе кодышаш огыл.

Шошым пакчасаска кушмо верым весемден алмаштылын, йыраҥым ыштыме годым ик эн проста да куштылго йӧҥлан эҥерташ лиеш. Тидлан пакча кумдыкым тӱрлӧ лопкытан йыраҥ-шамычлан шеледыман. А  шындышаш пакчасаскам ныл кугу тӱшкалан пайлыман:

  1. отызан (пурса, немычпурса, яшмык);
  2. саскам пуышо (помидор, кияр, пурыса, баклажан, кавун, кабачок). Ты тӱшкашкак вуйым погышо, пеледышан, брюссельский, брокколи ковыштам ешараш лиеш;
  3. рокышто вожсаскам чумырышо (пареҥге, йошкарушмен, кешыр, дайкон, вожоран сельдерей, таливолдыран (пастернак), шоган, чеснок);
  4. лышташым колтышо (салат, шпинат, ужар культур-влак, пекин ковышта).

Ямде йыраҥлаш пакчасаскам радам шот дене тыге вераҥдылман: ончыч – отызан, вара – саскам пуышым, кумшылан – вожсаскам чумырышым, пытартышлан – лышташаным. Шушаш ийын нунын верыштым адакат вес тӱшка дене алмаштыман. Мландым пойдарен вияҥдыше отызан кушкыл олмеш ынде – сайын ӱяҥдыме мландым йӧратыше, 2-шо тӱшкаш пурышо, саскам пуышо пакчасаскам шындыман. А 1-ше йыраҥысе кушшо отызан культурым 4-ше (пытартыш) йыраҥыш кусарыман. Саскам пуышо (помидор, кияр, пурыса, баклажан, кавун, кабачок) йыраҥыш вожсаскам чумырышо пакчасаска нӧшмым ӱдаш келшен толеш. Вожсаска (пареҥге, йошкарушмен, кешыр, дайкон, шоган, чеснок) кушмо верым лышташым колтышо пакчасаскалан пуаш лиеш. Кокымшо тургымышто адакат вожсаскан – лышташан – отызан – саскан тӱшка радамым дене вес семын кусаркален алмаштыман. Кумшо ийын лышташан – отызан – саскан – вожсаскан радам дене вераҥдылман. А нылымше, пытартыш ийын, тӱҥалтыш деке пӧртылман. Тыге кажне ныл ий гыч кушкылым тӱналтыш гыч пытартыш ий марте пӧртылын, эре алмаштылын куштыман. Пакча кумдык ситыше гын, ныл пакчасаска тӱшкаш эше ик иктым, сидерат тӱшкам ешараш лиеш. Тудын нӧшмымжым эр шошым, изи пакчагӧргыш, шокшым йӧратыше кушкыл росоталан айлыме йыраҥыш, шошым – эр шушо пакчасаскам поген налмеке, шыже тӱҥалтыште  – лум вочмо марте кушшо кушкыл йыраҥ коклаш  ӱден кодаш моткоч пайдале лиеш.

Р.ЧЕПАКОВА  ямдылен.                

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий