УВЕР ЙОГЫН

Кумылым нӧлта, чоным модыкта…                Вуйым корштара, кидым чытырыкта…

Эше ик ий шиждымын гаяк эртен кая, декабрь тылзат мучашке лишемеш. А тидыже ик арня гыч у идалыкын толмыж нерген ойла.

Российыште У ийым ик йӱдым веле огыл палемдат, арня мучко пайремлат. Тудлан ончылгоч ямдылалтыт: пӧрткӧргым сӧрастарат, лишыл еҥ-влакым куандараш пӧлекым, тутло кочкышым ышташ тӱрлӧ продуктым наледат. Тыгай годым фантазийын кӱкшытшӧ оксагалтан кӱжгытшӧ да кумыл дене веле кылдалтеш. А у ий ӱстелын эше ик атрибутшо уло – арака.

Тиде пайремлан утларакше шампань ден ош аракам налыт. Шукышт у ий йӱдым тунаре йӱыт, кунарже идалык мучкат ок погыно. Сандене веселан эртарыме йӱд деч вара неле кече-влак толыт: вуй коршта, депрессий орландара, шукертсе огыл койышлан намыс чоным нулта.

Тугеже мом ышташ? У ийым арака деч посна вашлияш келшенжак ок тол, адакше пайрем ӱстелтӧрыштӧ воктен шинчыше пошкудо кенета йӱдымыш савырнымым вигакше огешат умыло. Йӱаш лиеш, а южо диетологын темлымыжым шотыш налаш гын, эсогыл кӱлеш. Тӱҥ йодыш мом, кунам да мыняр йӱаш лийме дене кылдалтын. Теве тидымак лончылаш тыршен ончена.

Йӱ, но шотым пале!

Специалист-влак мемнан у ий йӱдым лачшымак мом йӱаш кумылан улмынам шымленыт да пайремым веселанрак эртарыме, тыгак уто-сите деч аралалтме шотышто икмыняр проста каҥашым ямдыленыт.

Писын рушташ, лишыл да палыме еҥ-влак ончылно намысыш пураш огыда шоно гын, икымше рюмкым «кумыктымо» деч ончыч обязательно иктаж-мом кочса. Оҥайын йоҥга гынат, пайрем ӱстелтӧрыш яра пагаран ида шич.

Алкоголян чыла йӱыш организмыш вигак огыл, а икмыняр жап гыч веле миен шуэш. Тидыже аракан куатше, формулжо, тыгак закуско да организмын ойыртемже дене чак кылдалтын. Утыждене рушташ да ӱстембал йымаке У ий деч ончычак йӧрлаш огыл манын, «икымше ден кокымшо коклаште каныш кугужак огыл» манме правил нерген мондыза. Спиртан напиткым изин да шуэн йӱаш тыршыза. Чаркамут кокла 30 минут деч шагал огыл жап лийже.

Ида таҥасе. Шукышт, поснак самырык-шамыч, «аракам йӱын ок керт» манын игылтме деч лӱдын, шкешт деч кугурак ийготан да опытан йолташышт деч ик чаркаланат почеш огыт код да вара писын руштыт, эсогыл аяргат. Южгунамже тыгай-шамычлан «вашкеполышымат» ӱжаш логалеш. Шарныза, кокла ийготан да капкылан пӧръеҥлан йӱд мучко 200-250 мл деч шуко куатле аракам йӱаш огеш темлалт. А шагал огыл еҥлан тидыжат чот шуко. Сандене мыняре йӱмым да эше мыняр йӱаш лиймым эре шотлыза. Темыме чарка деч отказаш йӧндымӧ гын, иктаж татым муын але йыҥгырташ кӱлеш манын, свежа южыш лекса. Икманаш, кеч ик чарка деч кодаш амалым муза.

Лушкыдо аракат тазалыклан изи огыл зияным ышта. Шолтымо але ош арака вуйыш писынрак пуа да шижме чыла органыш вигак гаяк шуэш гын, шампань, йошкар арака, ликёр монь варашрак кодын «перат». Нине напитке тӱрлӧ виян да койышан улыт: утыждене йӱат гынат, от рушт, орвуян гаяк кодат, но шот дене ошкылмым чарнет, тайнышташ тӱҥалат. Тыгай напитке деч интоксикацият, мокмырат ош аракам утыждене йӱмӧ деч варасе гаяк неле лийыт. «Компотым веле» йӱмыда годым тидым шарныза.

Напитке-влакым нигунамат ида варкале. Тиде амалым науко нигузе умылтарен ок керт, но мемнан кокла гыч шукышт алкоголян йӱышым изиш варкалымекат чот орланымыштым шке опытышт гыч пеҥгыдемдат. А специалист-шамыч спиртан йӱышым варкалаш веле огыл, тыгак ик тӱрлӧ напиткымак, но тӱрлӧ производительыным йӱаш огыт темле.

Арака ден тамак айдемын тушманыштлан шотлалтыт гынат, икте-весышт дене нимынярат огыт келше. Тиде факт чылалан шукертак палыме, но ала-молан тачат нигӧм чарен ок шогалте. Тылеч посна, тамакым кудалтыше-влак кокла гыч шукышт, аракам подылмекышт, осал койышыштым угыч шарналтат. Пашаже теве кушто: арака никотин деке чот шупшеш. А никотинже писынрак рушташ полша, мокмырым эшеат нелемда. Чыла тидым шотыш налын, У ий йӱдым тамакым шагалрак шупшса, а лучо йӧршын ида шупш, кеч ик сутка.  

Утыждене лийын гын?

Чылажат мом да мыняр йӱмӧ, айдемын состоянийже дене кылдалтын. Алкоголь вӱрыш шыҥен шукта гын, интоксикацийым капельницат чылаж годым луштарен ок сеҥе. Теве молан алкоголян напиткын нормыжым шотыш налаш да аракам ситышын каналтымек веле йӱаш темлалтеш.

Состоянийым куштылемдыме эн проста да писе йӧн – пагарым мушкаш. Тидланже 1 стакан марганцовко але пӱртньык вӱдым йӱман да виеш укшичман.

Утыждене руштмым шижыда гын, умбакыже аракам ида йӱ. Тудын олмеш пеҥгыде да чот шере чайым йӱза. Ик велым, тудо вуйдорыкым тонизироватла, вес велым, аракам писынрак шалаташ полша. Специалист-влак чыла банкетым ик стакан шере чайым йӱын тӱҥалаш темлат. Шкем сайын шижыда, аракам шукыжак йӱын огыдал гынат, шере чай эрласе кечым палынак куштылемда.

Свежа южышто коштса. Тиде йӧн кислородлан организмыш шыҥдаралташ, вӱрлан кошташ, алмашталтмаш процессым писемдаш, аракам кӧргӧ гыч лукташ полша.

Арака дене чот арягыме годым «вашкеполышым» ӱжыктыза.

Мокмырым кузе чытен лекташ?

Мокмыр – теҥгечысе «пайремын» косаже. Тудын «озаланыме» жапше йӱмӧ аракан кугытшо, лӱмжӧ, качествыже да айдемын кӧргӧ ойыртемже дене чак кылдалтын.

Мокмыр – тиде чер. Тыгодым айдемын организмже теҥгече йӱмӧ аракан зиянже ваштареш кучедалеш. Моло чер семын мокмырат 1-2 кече чот орландара. Тудым тугакшат, нимом йӱде-кочде, состоянийым нимо дене куштылемдыде, чытен лекташ лиеш. Но чот орланыме годым организмлан полшашат уто огыл.

Аракан шаланымыж годым организмыште шуко токсин погына. Тудым писынрак лукташ манын, вӱдым шукырак йӱман. Тидлан лимонан леве вӱд, шере чай келшен толыт. Лимонышто улшо С витамин аракалан писынрак шаланаш йӧным ышта, а вӱд организм гыч тудын деч кодшым луктеш. Мокмыр годым состоянийым куштылемдаш манын, аспириным, цитрамоным але корштымым лыпландарыше моло препаратым йӱман. Шукырак тарванылман, свежа южышто коштман.

Мокмыр дене орланыме годым организм гыч токсин дене пырля пайдале шинчал ден микроэлемент-влакат лектыт, сандене тиде жапыште эше витамин комплексым йӱаш кӱлешан. Шарныза, аракан косаж деч вара тазалык 5-7 кече гыч веле нормыш толеш. Тидымак шотыш налын, у ий ӱстелтӧрыштӧ шот-ратым палыза.

 

Мландымбалне илыше калык кажне пайремлан могай-гынат йӱлам эртара. Тудын тӱҥ шонымашыже – таза, пиалан, поян лияш. Кугезына-влак У ий йӱдымат тазалык дене кылдалтше икмыняр йӱлам эртареныт.

  • Тазалык шушаш ийыштат пеҥгыде лийже, ынже тургыжландаре манын, мончаш (душыш, ванныш) пуреныт да шке ӱмбач осал вийым, шинчавочмым, локтышым монь мушкын колтеныт. Тидым У ийым вашлияш ямдылалт шумек, уна толмо але унала кайыме деч ончыч ыштеныт.
  • У ий водын йӱштӧ гын, совлаш коштал налме вӱдым кылмыктеныт, а вара ийым тӱткын онченыт. Тудо тичмашнек шӱвыроҥан гын, озаже таза да кужу ӱмыран лиеш. Ийыште иктаж-мо лаке гай уло гын, тиде айдеме але тудын родо-тукымжо гыч иктаж-кӧ черланен кертеш.
  • Парымым тӱрыснек пӧртылташ тыршеныт. Тидын дене шушаш ийыште лийын кертше нелылык деч аралалтыныт, да окса шотышто веле огыл: йӱла тазалыкым конда, шуко тургыжланымаш деч кораҥда.
  • Кастене ӱдыр ден ӱдырамаш-влак вачӱмбакышт шовычым пыштеныт, а курантын пытартыш гана перымыж годым писын налын кудалтеныт. Тыге ыштен, чыла азапым, ойгым да черым эртыше ийыште коденыт.

М.ИВАНОВА.  

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий