УВЕР ЙОГЫН

Калык календарьым лышташлен

3 октябрь (изарня). Кушшо тылзе – Пикшызыште. Начар лектышан шӱдыр пале (Саска кече). 

Тылеч вара пакчаште чеснокым шындаш тӱҥалаш, кодшо вожсаскам кӱнчен лукташ йӧнан жап. Теплицыш пеледышан ковышам, петрушкым, сельдерейым, шоганым, салатым ужаргылан ӱдаш лиеш. Тӱрлӧ чер да шукш-копшаҥге деч кушкыллан обработкым ышташ келшыше кече. Пушеҥгыш, вондыш вӱдым шаваш, пӱчкеден кӱчыкемдаш, шуэмдаш огеш темлалт. Саскам, емыж-саскам пуышо пушеҥгым, вондым – виноградым, шуанвондым, ошкизам шынден кодаш келшыше жап.

Сокым ышташ, вареньым, джемым шолташ, ковыштам шинчалташ йӧнан кече. Поснак, тылзын Ирказа, Презе шӱдыр палыште лиймыж годым ковыштам шинчалташ темлат. Тыгак тылзын Шорык да Вӱд йоктарыше палыште улмыж годым шинчалташ сай.

Октябрьыште ты сомылым шукташ йӧнан кече-влак: 3, 5, 8, 9, 15, 16, 18, 20, 22, 24.

Ковыштам шинчалташ поснак пайдале кече – 4, 15, 19, 25 октябрь. Шинчалташ эн келшыше сорт-шамыч – «Белорусская 445», «Слава», «Подарок», «Сибирячка», «Московская поздняя», «Полар», «Белоснежка», «Менза F 1».

3 октябрь калыкыште Астафьев, мардеж озаланыме кече семын палыме.

Пӱртӱсым эскерыше-влак мардежым ты кечын поснак тӱткын эскереныт. Тудын кудо велым да могай писылык да куат дене пуымыжым рашемден, лишыл кечылаште але шушаш тылзын игече, теле, шурно лектыш могай лийшашлан палым ыштеныт.    

Астафьев кечын мардеж йӱдвелым пуалеш – йӱштӧ, кылме шогаш тӱҥалеш, кечывалвелым – игече лывырга. Касвелым пуалше мардеж южвӱдым – йӱрым, покшымым, ночко лумым сӧра, а эрвелым пуышо ояр да шокшо игечым конда.

Кугезына-влакын шонымашышт почеш, кечывалйымачын пуалше мардеж ончыкылык чапле лектышым сӧра, маныныт.

Лачшымак таче пӧртӧнчыл оҥа шелшыш озавате шопке парчам шуралын. Тыгодым, шӱведыме мутым пелештымыж годым омсалондемым, мландым перен, «поро айдеме дек кай» манын, ик кормыж шурным кудалтен. Тыгай йӱлам шуктымеке, кугу мардеж сурт-печылан, озалан ончыкыжым нимогай зияным ок ыште манын ӱшаненыт.

Ты кече деч вара ожно

мардеж вакш пашам ышташ тӱҥалын. Кресаньык-шамыч у шурно лектышым йоҥыштеныт, пайремым ыштеныт.

Ты кече дене кылдалтше моло калык пале-влак:

  • Таче тӱтыран да ночко игече, южышто шуко кужу ош эҥыремышвот чоҥештылеш – умыр, виян мардеждыме шыже шогаш тӱҥалеш, лум вашке ок воч.
  • Кожышто пӱгыльмӧ ӱлнӧ кушкеш, йӱштӧ эр толеш, кӱшнӧ кечат – чатлама йӱштӧ теле мучаште веле озаланаш тӱҥалеш.
  • Мардеж кечывалвелым пуалеш – вес ийын кокияш шурно чапле да поян лийшаш.
  • 3 октябрьыште кукшо игече шога – телым лум шагал лийшаш.
  • Ваштар ден куэ гыч лышташ йоген пытен огыл гын, йӱштӧ игечан телым вученыт.

Р.ЧЕПАКОВА

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий