Шинчаваш
Азам але сулыкым?..
Российыште азам кудалташ чарыме, абортым тӱлыман процедурыш савырыме нерген шукертак мутланат. Теат тидын верч улыда але ваштареш? Ӱчашымаш адакат вийым нале, коеш: иктын – ик шонымашыже, весын – весе… Оҥай, а Марий Элын тӱҥ акушер-гинекологшо Ольга Буйлина тидын шотышто мом каласа?
– Ӱдырамаш да ава семын аборт ваштареш улам – тудо ава шӱм йымалне иланыше изи айдемын праважым пудырта. Тиде – илыше, чонан существо! Эше 25-30 ий ончыч азан ава кӧргыштӧ кузе вияҥмыжым мужедынна веле гын, кызыт УЗИ полшымо дене тудын вӱдыштӧ пӧрдалмыжым, кылымде дене модмыжым, шыргыжмыжым, чурийжым куптыртылмыжым ужына, шӱмпералтышыжым колына. Ончыкылык йочан вуйжо, кидше, йолжо мӱшкыраҥме визымше арнянак коеш гын, тугеже тиде илышлан ответственностьым шижаш, мутым кучаш кӱлеш!
– Такшым, ава кӧргыштӧ вияҥше азам личность семын аклыме шотышто ӱчашымаш кызытат кая…
– Тыгай умылымаш уло – пренатальный психологий, тудо ава кӧргыштӧ иланыше азан вияҥмыжым ош тӱняшке толмыж марте шымла. Тугеже молан тудым личность семын ончаш огыл? Эше ик гана ойлем: мый аборт ваштареш улам, но акушер-гинеколог семын азам кудалташ чарыме верчат ом шого. Ӱдырамашын азам ыштыме але кудалтыме шотышто конституционный праваже уло. Совет жапыште абортым нигӧат шучко ошкыл семын аклен огыл. Тунамсе менталитетак ӱдырамаш ден пӧръеҥ-влакын мӱшкыраҥме да мӱшкыраҥдыме шотышто ответственностьыштым луштарен. Абортым ышташ чарыме дене айдемын психологийжым вашталташ огеш лий. Элна тидын гоч 1937 ийыште эртен: тунам криминал йӧн дене ыштыме аборт да ава колымо чот палынак кушкын каен.
– Абортым ОМС программе гыч кораҥдыме дене кугыжаныш окса аныклалтеш, тыгак демографий саемеш манын шонышат улыт.
– Медицине операций кокла гыч пациентлан аборт гына физический да психологический зияным ышта. Тидым врач-влакат, ӱдырамаш-шамычат сайын палат. Мӱшкыран ӱдырамаш азажым кудалташ шонен пыштен гын, тудым тиде шонымашыж деч шӧраш чот неле. Абортым ОМС программе гыч кораҥдыме дене демографийым саемдаш лиеш манын ом шоно. Тиде операцийым тӱлыманым ыштат гынат, ӱдырамаш-влак азам кудалтымым садак огыт чарне. Икте гына лӱдыкта да тургыжландара: оксам аныклаш манын, ӱдырамаш шулдакан, но лӱдыкшӧ манипуляцийым ойырен налын кертеш. Осложнений чотат кушкеш… Тыгай ӱдырамаш-влакым вара кугыжаныш окса кӱшеш эшеат шергын эмлаш логалеш. Российыште медицине яра гын, тугеже медицине организацийлаште абортат яра лийшаш.
– Иктаж куд-шым ий ончыч Марий Элыште азам ыштыше 100 ӱдырамашлан шотлымаште 85 пациент абортым ыштен. Кызыт азам кудалтыме чот 50 марте волен. Абортым ыштыме чот умбакыжат иземын толеш манаш ӱшан уло мо?
– Куанаш нимолан. Абортым шке кумылын ыштыше ӱдырамаш чот иземын кертеш, но азам лугыч лиймыже, ава кӧргеш колымыж деч шагалже годым арален кодаш лиеш. Элыштына экономике пеҥгыдырак лиеш, кугыжаныш еш-влаклан ава капитал гай йӧн дене полша, ӱдырамашын психологийже вашталтеш гын, азам шке кумылын кудалтыме чот иземын кертеш ыле. Куанен палемдем: пытартыш куд ийыште икымше гана мӱшкыраҥше ӱдырамаш-влак азам кок пачаш шуэн кудалтат, 15-19 ияш подростко-влак – 1,5 пачаш (чаманен каласыман, мӱшкыраҥше нине ӱдыр-влак кокла гыч 45 процентше абортыш икымше гана веле огыл каят). Сай, куандарыше сӱрет марте эше пеш тора: экономике велым сайын вияҥше эллаште азам ыштыше 100 ӱдырамашлан шотлымаште улыжат 4-6 абортым ыштат. Марий Элыште медицине да частный организацийлаште ий еда 6000 наре ӱдырамаш азам кудалта. Абортым ыштыме чотын кушкын толмыжо элысе лушкыдо экономике дене веле огыл, тӱнямбалсе лӱдыкшӧ политике денат чак кылдалтын. Ӱдырамаш ден пӧръеҥ-влакын тазалыкышт начареммылан кӧра лугыч лийше, ава кӧргеш колышо аза чотын кушкын толмыжат тургыжландара.
– Кодшо ийын 1500 наре абортым частный клиникыште ыштыме. Тидыже ӱдырамаш-влакын утларак йӧнан верым ойырен налмышт але вес амал дене кылдалтын?
– Тидат уло, весымат каласыде огеш лий: аборт – интимный процедур, тидым чыла ӱдырамашак огыл молылан палдарынеже. Райрӱдыштӧ шукынжо икте-весым палат, сандене ялысе-шамыч азам кудалташ олашке толаш тыршат. Но частный клиникылаште абортым лӱдыкшыдымырак семын медикаментозный йӧн дене гына ыштат.
– 2015 ий мучаш гыч медикаментозный абортым ОМС средства кӱшеш ышташ тӱҥалме, но тиде йӧн дене пайдаланыше-влак шукынжак огытыл. Молан?
– Медикаментозный абортым ыштыше-влак шукын улыт. Акушер-гинеколог, тыгак ӱдырамаш-влакын консерватизмышт ты йӧн дене кумданрак пайдаланаш чаракым ышта. Тудым мӱшкыраҥме индеш арня жапыште ыштат, а молым – 12 арня марте. Шуко ӱдырамаш медикаментозный абортыш толын ок шукто, сандене хирургическийлан эҥерташыже перна. Адакше медикаментозный абортлан эн шагалже ныл врачым эрташ кӱлеш. Шуко ӱдырамаш шке проблемыжым писынрак решатлаш тырша.
– Самырык тукымын нравственность велым шаларак улмыжо тургыжландарыде огеш керт. Тидыже аборт статистикыште палдырна мо?
– Таче ӱдыр-каче чап модышто огыл, коеш. Самырык тукым чыла ыштен ончаш тырша, иктаҥашыжын уда койышыжым кӱсынла, тӱшка информаций средства-влакат йӧрдымӧ примерым пуат. Киношто сай, положительный манме герой-влак палыме лийме кечынак вакшышыш пырля возыт, партнёрыштым куштылгын вашталтылыт гын, чыла тидым самырык тукым нормо семын акла, половой йӧн дене куснышо инфекций, исырлык, пуалше чер, эсогыл онкологий деч ок лӱд. Республикыштына самырык годым айдеме папилломын вирусшо дене инфицироватлалтмылан кӧра 30 марте ийготан ӱдырамаш-влакын авагудо шейке рак дене черланыме чотышт кугемын толеш. А статистикым ончалаш гын, медик-влакын тыршымышт, контрацептив дене кумданрак пайдаланаш тӱҥалме дене 15-19 ияш-влак коклаште абортым ыштыме чот иземын.
– Азам кудалташ тарваныше ӱдырамашым шонымашыже деч иктаж-семын содыки шӧраш лиеш мо?
– Тидым ышташ неле, но лиеш, поснак ӱдырамаш эше пеҥгыдын шонен пыштен огыл, кокытелана гын. Кызыт акушер-гинеколог-влак абортыш направленийлан толшо кажне ӱдырамаш дене мутланат. Азам кудалташ шонышо мӱшкыран ӱдырамаш неле илыш ситуацийыш логалшылан шотлалтеш, сандене медико-социальный кабинет-влакым почаш кӱлешан. Гинеколог ден психолог-влакын задачышт – ӱдырамашлан абортын медицине да психологий велым нелылыкым ыштен кертмыж нерген радамлын умылтараш, тыгай ошкыл деч шӧраш. Кызыт тиде пашам тӱҥ шотышто акушер-гинеколог-шамыч веле шуктат, молан манаш гын психолог-влак Перинатальный рӱдерыште, 1-ше №-ан медсанчастьыште да Волжск оласе рӱдӧ эмлымверыште гына улыт.
– Ольга Петровна, закон почеш врач-гинеколог абортым ыштыдеат кертеш. Республикыштына тыгай случай лийын мо? Пашадан тиде велжым кузе акледа?
– Чын, врачын тыгай праваже уло, да южо доктор, поснак Юмылан ӱшаныше, тудын дене пайдалана. Но тыгай манипуляций дечын тудо медицине организацийыште операцийым ыштен кертше вес врач улмо годым веле шӧрлен кертеш. Нине врачым моткоч сайын умылем, но вет профессиональный порысат уло. Тидымак шотыш налын, ӱдырамаш йочан илышыжым арален кодыжо манын, аборт деч ончычсо консультацийлан кугу тӱткышым ойырыман.
О.БИРЮЧЕВА.
М.ИВАНОВА.
Снимкыште: Марий Элын тӱҥ врач-акушер-гинекологшо Ольга Буйлина.
