30 сентябрьыште Советский районысо Э.Иванов лӱмеш краевед тоштерыште «Этнокультурные, лингвистические особенности развития народа мари, проживающего на территории Советского района» лӱман шанче-практик конференций лийын. Ты кечын ик верыште кум проектын: «Эпитет мутер», «Идалыкын мутшо – «Ший» да «Оваснур – йомак ден легендан чодыра кундем» лӱман туризм объект – презентацийже эртен.
Конференцийым почмо годым Советский муниципал районысо депутат-влак погыным вуйлатыше Сергей Халтурин каласен:
– Ме шкенан историйнам палышаш улына, а краеведений материал туныктышлан моткоч кӱлешан. Туризм проект почеш Овсанур кундемыш тӱрлӧ кундемла, поснак кугу олала гыч турист-влак толшаш улыт. Тыге районыштына инвестиций йӧн дене паша вияҥеш манын ӱшанена.
Советский районысо тӱвыра пӧлкам вуйлатыше Яков Ефремовын мутшо почеш, ты туризм маршрут ялысе илыме кумдыкым вияҥдаш полша. Кодшо ийын Марий Элын тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствыже 100 утла тӱжем теҥгем ойырен. Тиде окса кӱшеш Оваснур ял воктенысе Кундыш эҥерын тура серыштыже Кундыш кугызалан шарнымаш кӱм, беседкым, тошкалтышым, памашлан авыртышым да моло верым сылнештарыме.
Вара В.М.Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н шанчызыже-влак докладым ыштышт. Филологий науко доктор, доцент Любовь Абукаева палемден:
– Чыла проект Тӱвыра министерствын «2013-2025 ийлан Марий Эл Республикын кугыжаныш национальный политикыже» программыж почеш ышталтеш. «Идалыкын мутшо – «Ший» проектнам ончалаш гын, арам огыл ойлат: марий калык – ший калык. Марий мутерыште «ший» мутын шым значенийже ончыкталтеш: металл, окса, марий ӱдырамашын сӧрастарыме ӱзгарже, тӱс ден волгыдылык, шкешотан вичкыж йӱкымат ший дене таҥастарат. «Ший» мут – марий калык тӱвыран эн кӱкшӱ концептше, тамгаже (символжо), манына. Тыгай умылымаш дене ме калыкым нӧлтен, волгалтарен шогышаш улына.
Институтын пашаеҥже-влак Андрей Чемышев ден Анжелика Митрускова дене пырля марий йылме корпусыш 20 миллион утла шомакым погенна. Кызыт марла «Эпитет мутер» книгам ямдылена, тушко 500 утла мутым чумыренна, тышкак калык ойпого пурен. Мутер негызеш йылмызе, студент, журналист-влакат тунемышт, шонена.
Умбакыже шанче пашаеҥ Наталья Мушкина марий фольклорист, этнограф Ксенофонт Четкаревын Роҥго (кызыт Советский) районысо йомакче-влак нерген шымлыме пашаже дене палдарен. К.Четкаревын руш йылмыш кусарыме йомакше-влак «Советский фольклор» журналыште лектыныт, вара «Марийские сказки» посна книга дене савыктыныт. Роҥго районышто марий йомак-влакым погышыжо Игнатий Тупинов лийын. Кызытсе Ронго селан ик уремжым тудын лӱмжӧ дене лӱмденыт.
Верысе краевед-влак Георгий Мичеев, Лариса Васильева, Григорий Виногоров шке докладыштышт Оваснур, Тапшер кундемла, Кундыш кугыза да верысе калык, пӱртӱс нерген ойленыт. Конференцийым мучашлыме годым Марий тӱвыра рӱдерын вуйлатышыже, Марий Элын Кугыжаныш погынжын депутатше Наталья Пушкина, Советский районысо тӱвыра пӧлкам вуйлатыше Яков Ефремов да молат ончыкыжым шанчызе-фольклорист Александр Китиков лудмашым эртараш палемденыт. Ты ой резолюций семын возалтын. Толшо уна-влак кок лӱман – Чачавий вӱд ден Шинчавӱд ерым – онченыт, Оваснур у туризм объект дене палыме лийыныт. Советский районысо клуб системын артистше-влак Кугу Ачамланде сарыш ужатыме тошто рекрут мурым, Оваснур кундемысе Кундыш эҥер дене чодырам волтымо годымсо мурым муреныт. Тыге Кундыш кугыза чылаштым порын вашлийын да поро мут дене умбакыжат ты верыш толаш ўжын.
М.СКОБЕЛЕВ
Авторын фотожо
