1 декабрь гыч россиян-влакын илышыштышт мо вашталтеш?
Индеш процент марте
Элыштына илыме-коммунал услугылан тариф 9 процент марте кугемеш. Тудо кажне регионышто тӱрлӧ лиеш – чылажат кучемын пунчалже дене кылдалтын. Ак йӱштӧ ден шокшо вӱдлан, электроэнергийлан, газлан, илыме верым ырыктымылан да шӱкым лукмылан кугемеш.
Российын Экономически вияҥмаш министерствыштыже умылтарат: тарифым 2023 ий 1 июль гыч кугемдаш палемдыме жапым тенийысе декабрьыш кусарыме дене элыштына ЖКХ-лан чарныде пашам ышташ, инфраструктурлан вияҥаш, тыгак калыклан пуымо услугын качествыжым арален кодаш йӧным ыштена. Вес индексаций 2024 ий 1 июль гыч веле лийшаш. Ведомствын шотлен лукмыж почеш, 1 декабрь гыч кум еҥан еш илыме-коммунал услугылан кокла шот дене 324 теҥгелан шукырак тӱлаш тӱҥалеш.
BitRiver коммуникаций-влак шотышто директор, экономист Андрей Лобода комментироватла: «Идалык мучаште ЖКХ-лан тарифым кокла шот дене 9 процентлан кугемдыме нерген увер куандарышыжак огыл. Тидлан эн кугу амалым инфляций ыштен, но шукыжо регионын кучемже дене кылдалтын. Тудыжо пытартыш ийлаште тӧрштылшӧ акым лийме семын тӧремдаш тырша.
Тӱнямбал энергетический кризис жапыште уда велыш вашталтышым чытыде нигузе огеш лий. Касвел пошкудына-влакын кок ий жапыште ЖКХ-лан тарифышт 3-5 пачаш кугемын. Российыште тидын шотышто икшырымлык шижалтеш: кугу олалаште телым кок пӧлеман кугужак огыл пачерыште илыше-шамыч илыме-коммунал услуго-влак дене пайдаланымылан 7 тӱжем утларак теҥгем тӱлат.
Тыгодымак калыкын ЖКХ услугылан парымже идалык мучаш марте 800 миллиард теҥгеш шуын кертеш, сандене тарифым кугемдыме амал тидын денат чак кылдалтын».
Пачерыште – хаммам да солярий
Декабрь гыч россиян-влак пачерыштышт хаммам ден солярийым шынден кертыт, но монча ден саунылан чарак вийыштак кодеш.
«Опора России» изи да кокла предпринимательствын общероссийский мер организацийжын икымше вице-президентше Павел Сигал ойла: «Пачерлаште хаммам ден солярийым шындаш йӧным ыштыме дене калык тулэҥгек лийын кертме лӱдыкшын йодмашыже-влакым утларак палаш тӱҥалшаш.
Кызытсе илыме комплекслаште хаммам да солярий гай конструкцийым шындаш йӧн уло, сандене тидым законодательный кӱкшытыштӧ пеҥгыдемдыме».
Учётыш – Кугыжаныш услуго портал гоч
1 декабрь гыч граждан-влак налог органын учётышкыжо шогалтыме нерген йодмашым Кугыжаныш услуго портал гоч пуэн кертыт. Учётыш налме нерген свидетельствым налог орган тиде портал гочак колтен сеҥа.
«Падва и Эпштейн» бюрон кугурак юристше Ярослав Петрык рашемда: «Тымарте учётыш шогалтыме нерген йодмашым налог органыш лично намиен пуаш, почто гоч заказатлыме серыш да, вияҥдыме квалифицироватлыме электрон цифровой подпись дене пеҥгыдемден, электрон формо дене але МФЦ гоч колташ лийын.
Декабрь гыч тидым Кугыжаныш услуго портал гоч ышташ лиеш – пеш сай йӧн.
Тидымат умылыман, гражданиным налог учётыш ЗАГС органын да МВД-н миграционный службыжын уверышт негызеш шогалтат, чӱчкыдынжӧ – айдемын участвоватлымыж деч посна. Тиде паша ведомство-влак кокласе кыл дене шукталтеш».
Мобилизоватлыме-влакым налог деч утарат
Специальный военный операцийыште участвоватлыше граждан, контрактник да доброволец-влакым, тыгак нунын ешыштым доходлан налог да пӧртылтыде налме погылан страховой взнос деч утарыме. Тыгай погым вес еҥлан кусарыме годымат НДС-лан налог огеш налалт, а тудын дене кылдалтше роскот парымлан налог базым палемдыме годым шотлалтеш.
B&C Agency агентствын виктарыше партнёржо Иван Самойленко умылтара: «Вашталтыш бизнеслан налог базым НДС-ын кугытшылан (кажне сатушто 20 процент) иземдаш йӧным ышта. Икманаш, мобилизоватлыме граждан-шамычлан иктаж-мом налме годым предприятий-шамыч тӱлымӧ налог шотышто роскотыштым иземдат. Тидыже бизнеслан мобилизоватлыме граждан-влаклан утларак чолган полшен керташыже ышталтеш. Мобилизацийлан иктаж-мом шке кӱшеш налше граждан-влакланат налог нагрузко НДФЛ-ын кугытшылан (13 процентлан) иземеш».
Шке пабликышт лиеш
1 декабрь гыч кугыжаныш да верысе шкекучем орган-шамыч, ведомство-влакын организацийышт ден судышт шкенан элысе ВКонтакте, Одноклассники социальный кыллаште шке аккаунтыштым почшаш да вӱдышаш улыт. Цифровой вияҥмаш, кыл да тӱшка коммуникаций министерстве Кугыжаныш услуго портал негызеш лӱмынак системым ышта, тудын полшымыж дене кугыжаныш орган-влак шке аккаунтыштым виктарен, пашашт нерген уверым шынден да тӧрлатен кертыт.
Тыгак чиновник-влак граждан-шамычын йодышыштлан вашешташ тӱҥалыт. Тиде вашталтыш калыклан кугыжаныш тӧнеж-влакын пашашт нерген тичмаш да чын уверым куштылгынрак налаш йӧным ышта.
Андрей Лобода каласкала: «Российыште илыше 55 миллион утла еҥ социальный кыл-влак дене пайдалана, 34 ияш марте ийготан-шамыч утларакше ВКонтактеште да Одноклассникиште улыт.
Самырык-влак кугыжаныш орган-шамычын пабликылашкышт мынярак возалташ да тушто мо нерген мутланаш ямде улыт – министерстве да ведомство-влак велым маркетинг коммуникацийын искусствыжо ончыкта. Тичмаш налмаште соцкыллаште паблик-влакым почмаш – калык деке лишкырак лияш, цифровой экономикын вияҥмыж пагытыште тудым колаш эше ик ошкыл. »
Кучем ден калыкын вашла мутланыме у ошкылышт кугыжаныш виктемын пашажым утларак почын ончыкташ, калыклан кӱлешан уверым умылаш лийме форматыште налаш йӧным ышта.
Мут толмашеш, регионлам вуйлатыше-влак икте-весышт дене соцкыллаште чолгалыкым ончыктымышт дене икымше ий веле огыл таҥасат. Ты шотышто губернатор-шамычын рейтингыштымат ыштыме».
Иноагент-влаклан эше ик чарак
Иноагент-влак нерген чыла нормым ик законыш ушымо. Тымарте вийыште ныл реестр лийын.
Йот агент-влак, вес элла гыч ала-могай полышым налын, Российыште политический пашам шуктышо, уверан материалым лукшо да военный сведенийым погышо организаций ден еҥ-шамыч улыт. Нунылан ынде кугыжаныш ден муниципальный организацийлаште шинчымашым пуаш, усталык проектыштым илышыш пуртымаште кугыжаныш полышым налаш да стратегический предприятийлашке инвестицийым ышташ чаралтеш.
Тыгак йот агент-влакым налогобложенийын простаҥдыме системыжлан права деч кораҥденыт. Нуно митингым, пикетым да публичныйлан шотлалтше моло мероприятийым организоватлен, кандидат ден политический партий-шамычым сайлыме фонд-шамычлан полшен огыт керт. Нине еҥ-влак тыгай статусышто улмыштым пашаштышт каласышаш да лукмо материалыштым маркироватлышаш улыт.
Иван Самойленкон палемдымыж почеш, тиде административный мере тӱрлӧ реестр ден документым иктыш ушаш ышталтын. Тидын дене иноагент-влакын тичмаш реестрышт лиеш, да организаций-влак идентификаций да маркировко шотышто йоҥылыш лийме деч аралалтыт.
ОМС-ын полисше штрих-кодыш кусна
1 декабрь гыч эмлымверыш да поликлиникыш мийыме годым обязательный медицине страхованийын «кагаз» полисшым йодшаш огытыл – тиде документ цифровой форматыш куснен. Тудым ОМС-ын системыштыже страховатлыме еҥ-влакын реестрышкышт пуртымо. Штрих-кодым смартфоныштат кучаш лиеш. «Кагаз» полисан пациент-шамычлан нимо утым ышташ огеш кӱл – ОМС чылажымат шке радамышкыже пурта.
ОМС-ын полисше – россиян-влаклан медицине полышым яра налаш правам пуышо документ. Тудо врачым мӧҥгышкӧ ӱжыкташ, медицине шымлымашым эрташ, поликлинике ден стационарлаште эмлалташ правам пуа. Ынде врач деке мийыме годым паспортым але личностьым пеҥгыдемдыше вес документым ончыктымат сита, а медик-влак пациент нерген уверым ОМС-ын базыштыже шкеак муыт.
«Электрон версий – кызытсе жапын сай тӱҥалтышыже. Тудо поликлинике ден больницылаште медицине полышым куштылгынрак да писынрак налаш йӧным ышта. Электронный вариантыште пациент нерген чыла увер уло, тудын дене вес поликлиникыш пеҥгыдемдалташат, кӱлешан специалист деке возалташат йӧнан, эшеже тудо ок йом.
Праваштым аралат
2 декабрь гыч петырыме типан тунемме-воспитатлыме тӧнежлаште улшо судитлыме подростко-влак дене кылдалтше закон пакет вийыш пурен. Тудын дене келшышын, палемдыме еҥ-шамычым уголовный огыл, а административный производствышто ончаш тӱҥалыт.
Административный порядке дене келшышын, ийготыш шудымо-влакым спецтӧнеж гыч жап деч ончыч луктын але тушто икмыняр жаплан коден, але вес срокым пеҥгыдемден, тыгак вес верыш кусарен кертыт. Тылеч посна нуно судебный пашаште участвоватлен, юридический полышым налын, пунчаллан вуйым шийын сеҥат. Тыгак суд производствым тӱҥалме нерген регионышто йочан праваж шотышто уполномоченныйлан увертарышаш.
Чыла тиде подростко-влакын петырыме интернатлаште лийме условийыштым куштылемдышаш, манеш Иван Самойленко.
А эше:
— 1 декабрь гыч банк ден финанс организаций-влак терроризмыште лийын кертын манын шонымо еҥын счётысо оксажым блокироватлыме нерген мерым 20 шагат жапыште приниматлышаш улыт:
— радиацийын зиянжылан кӧра тазалык шотышто орланыше еҥ-влак калыклан социально полшымо южо мерылан йодмашым Кугыжаныш услуго портал гоч пуэн кертыт;
— 2 декабрь гыч ончаш налме йоча-влакым иза-шольышт, ака-шӱжарышт коштмо йочасадыш але школыш пуаш йӧным ыштыме.
Лаштыкым М.ИВАНОВА ямдылен
