Республикыштына да марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаште самодеятельный коллектив-влак моткоч шукын улыт. Нунылан кумда сценыш лекташ чолга марий пӧръеҥ, мыскараче Сергуш семын палыме артист Сергей КАРПОВ полша. Теве В.И.Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште 5 мартыште эртаралтше «Киров вел – мыйын шочмо вер» концертланат тудо вуйын шога.
А ынде тиде да моло нерген кумданрак.
Артист, радиовӱдышӧ, проект паша
С.Карпов изинекак усталык шӱлышан кушкын. Но школым тунемын пытарымекыже 12-шо №-ан ГПТУ-што автослесарь-шофёр специальностьым налше рвезе армийыш миен толеш да Республикысе курчак театрыште тырша. Ондак тудо сцене машинист, а вара курчак дене модшо артист лийын. Марий самырык театрыштат икмыняр жап пашам ыштен, тӱрлӧ образше, мыскараж дене калыкым куандарен. Озаҥысе культур да искусство университетыште шинчымашым пойдарымыже пашаштыже эшеат кугу лектышыш шуаш полшен. Но пӱрымашыже тудым 2005 ийыште Марий Эл радиош конден да 15 ий наре тушто тыршен. Тунамак тудо тӱрлӧ концертым эртарыме пашалан кумылаҥын. Шке манмыжла, «Марий паркын директоржо» лийын. Гармонистым муаш, ӱдыр-рвезе-влакым тушко миен толаш сымыстарен. Чарла Кремльым чоҥен шогалтымекат икымше гана, марий паркым шарналтен, мероприятийым эртарымылан вуйын шоген. Гармонь почеш мурен-кушташ калыкым ик верыш чумырен. Мероприятийым Алена Иванован вуйлатыме «ВийАр» ушемжын полшымыж дене эртареныт.
Тиддеч вара тудо ятыр проектым илышыш шыҥдарен. Мутлан, «Гармоньчо, куштымо семым!» проектшым налаш. Тушко тудо республикына гыч веле огыл, марий-влакын тӱшкан илыме тӱрлӧ кундемлаж гыч гармонист-шамычым ик сценыш чумырен.
Тыгак «Ме Провой гыч улына» концертым эртарен. Тушто Звенигово районышто илыше да мураш кумылан улшо-влак мастарлыкым ончыктеныт. Нунын коклаште Олег Бакутов, Евгений Филиппов, Галина Якушева да молат лийыныт.
– Ты концерт дене икмыняр районыш лектын коштна. А вара нуно шке семын сценыш лекташ тӱҥальыч. Кызыт кажныжын репертуарже поян, нунын мастарлыкыштым ончен куанем, – шыргыжале Сергей. – Южгунам калыкыште «Молан профессионал мурызо-влак дене пашам от ыште?» манын йодшат лектеш. Мыйже ом муро, мурен моштем гын, нунын дене кылем лиеш ыле докан?
Екатеринбургышто Славик Петровын эртараш тӱҥалме марий дискотекым кумда корныш лукташат С.Карпов полшен. Икымше гана ваӱдышыжат шкежак лийын.
Киров вел мастар-влак толыт
Ты гана концертыште Киров кундемын икмыняр районжо гыч усталык коллектив-влак мастарлыкым ончыкташ тӱҥалыт. С.Карпов кажныж дене вашлийын шуктен манаш огеш лий, сандене ты сомылым виктарен колташ тусо чолга пӧръеҥ Александр Макаров полша.
– Шке жапыштыже Киров кундемысе марий-влак деке чӱчкыдын коштынам. А кызыт идалыклан ик гана миен толашыже тыршем. Шарнем, Марий Ошайыш Пеледыш пайремыш мийыме годым верысе ансамбль-влак дене палыме лийынам, – каласыш Сергей. – Уржумыштат лийынам. Туштат пеш чулым ӱдырамаш Алевтина Курочкина дене палыме лийынам да кызытат тудын дене кылым кучена, икте-весылан полшен шогена, вет шке семын гына нимогай шонымашым илышыш пуртен от керт, полшышо лийшаш. Тушко «Чодыра сем» ансамбльымат концерт программыж дене намиенам ыле. Тусо калык пеш шокшын вашлийын. Тиддеч вара мемнан республикысе ятыр коллектив тушко миен коштын.
Концертыште Киров велне шочын-кушшо да кызыт Йошкар-Олаште илыше артист мурызо Анатолий Зарецких, гармоньчо Александр Иванов сылне мурышт, гармонь семышт дене калыкым куандарат.
– Йоча-влакат сценыш лекшаш улыт ыле, но пандемий чаракым ышта, – ешарыш шомакшым С.Карпов. – Концертыш толшо-влаклан кидмастар-влакын чумырымо пашаштым ончен савырнашат йӧн лиеш.
Фестиваль лийшаш
Тений кеҥежым Морко районышто гармонист-влаклан фестивальым эртараш шонат. Тиде пашаш Сергей Карповат ушна. Фестивальыш марий-влакын илыме тӱрлӧ кундемла гыч гармоньым шоктен моштышо-шамычым ӱжыт. Пайрем жапыште икте-весын мастарлыкшым ончаш веле огыл, семсавыртыш ойыртемым шижын шукташ йӧн уло. Адакшым уна-шамычланат Морко кундемын моторлыкшым ужын каяш амал лиеш.
Пайремыштат, Морко пазарыштат
Кушто пайрем, тушто – Сергей Карпов. Тыште такшым тиде нимо ӧрыктарышыжат уке, шонем. Ужалыме паша тудо тугай: чыла палыман да чыла вере кудалыштман. Ындыжым Сергейынат тӱҥ пашажлан ужалыме сомыл шотлалтеш.
– Чолга мер пашаеҥ Андрей Чемышев марий диск-шамычым лукташ тӱҥале. Нуным ужалаш кӱлеш ыле. Ик жап гыч предприниматель пашалан кумылаҥым да кызытат тудым шуктем. Икымше гана Марий самырык театрыште ужалаш лектынам, эсогыл тиде фотокартычкым «Марий Эл» газетыш савыктеныт ыле, – воштылеш Сергей. – Ужалыме пашам шукынжо вожылмашлан шотлат. Тӱҥалтыште мыят изиш аптыраненам, а ындыжым «коваштем кӱжгемын».
Кызыт С.Карповын ужалымаштыже диск, календарь, книга-влак веле огыл, марий тамган футболкат, тувырат, вуйчиемат да шуко моло арверат улыт. Ты сомылым тудо кажне кечын шукта да тидын денак оксам ыштен налеш. Тыге тудо автомашинамат, пачерымат налын. Тиде жапыште тудо кушто гына лийын огыл?! Киров, Свердловск областьлаште, Удмурт, Башкортостан, Татарстан республиклаште, тыгак Москваште, Сургутышто… Икманаш марий-влакын илыме кундемлаж гыч лийдыме верже кодынат огыл. Тудо ужалкала веле огыл, кушто могай пайрем, мероприятий эртымым раш пала. А мыняр меҥгым эрташыже пернен?!
– Чылаже миллион километрышкат шуэш докан: икымше автомашинам дене иктаж 20 тӱжемым веле кудалыштынам, «пятнашкем» дене 350 тӱжемым, весыж денат тунарымак, а кызытсе автомашинам дене кызытеш 250 утла тӱжем километрым эртенам, – ешарыш С.Карпов.
Мутат уке, чыла вере шкетын шуаш огеш лий: Алевтина пелашыже – ӱшанле полышкалышыже. Тудым ик верыш ужалаш кода гын, шкеже весыш кудалеш.
Интернет паша
Ятыр ий Сергей Карпов «Мари-Рекордс» ООО-м вуйлата. Тыгак ютубышто тудын «Марий ТВ» каналже уло. Тушко тӱрлӧ кундемысе фольклор ансамбль-влакын мурен-куштымашыштым, оҥай да ӧрыктарыше историйым, ойлымашым вераҥда, шонымашыже-влакымат возгала. Куд ий жапыште видеожо мотко-очак шуко погынен. Сергей эреак уым, ойыртемалтшым кычалаш тырша. Теве ютубыштат марий-влак кокла гыч эн шуко подписчикым погышым рашемден. Шкеже кумшо верыш логалын. Тудын 7 тӱжем утла подписчикше уло. Марла-рушла каналым кучышо-влак коклаштат тыгаяк «тошкалтышым» ыштен.
– Могай мурызын видеожым эн шукын онченыт паледа? А мый палем: Михаил Веселовын «Эртенат, каенат» видеозаписьшым 1 миллион 14 тӱжем гана онченыт! – палдарыш Сергей.
С.Карповын аккаунтшо Тик-токыштат уло. Туштат тудо тӱрлӧ видеом вераҥдылеш.
– Фольклор ансамбль-влакын мурен-куштымыштым видеош шуко войзенам. Кажныжын мурыжо, семже да вургемже ойыртемалтше. Тидымак мый интернетыште ончыкташ тыршем. Марий калыкна нерген тек чылан палат, – манеш Сергей. – Нуным ончен, моло-влакат кугезе йӱлам, ойыртемым арален кодаш кумылаҥыт манын ӱшанем. Тиде амал денак нунын фотокартычкыштым перекидной манме календарьыш вераҥдем. А нуным тӱрлӧ кундемыште шаркалем.
Иктешлыме семын
Кажне кундемыште мураш кумылан-влак улыт. Нуным жапыштыже ужын да шижын шуктыман веле огыл, нунылан сценыш лекташат полшыман. Лач тыгай пашам ынде икмыняр ий чолга мер пашаеҥ, артист да мыскараче Сергей Карпов шукта.
– Ялысе улам, сандене мылам тыгай шӱлыш келша. Тыгай пашам эртараш куштылгыжак огыл гынат, пеш оҥай. Ялысе кокла гыч иктажше сценылан шӱмаҥеш да умбакыже мастарлыкшым вияҥдаш тӱҥалеш гын, шке пашатын лектышыжым ужат да ыштыме сомыл арам ок йом манын шоналтет, – шомакшым мучашлыш Сергей.
Алевтина Байкова
Фотом еш альбомжо гыч налме.
