Марий Элысе Юмыйӱла ушемын Шернур районысо «Марий кумалтыш» общиныже черетан тӱшка погынымашыжым эртарен. Тушто кодшо ийысе пашам иктешленыт да тенийлан планым рашемденыт.
Но ончыч общиным вуйлатыше, районын тӱҥ онаеҥже Вячеслав Мамаев Донецк ден Луганск Калык республикылаште участвоватлыше мемнан военнослужащий-шамычлан Ош Поро Кугу Юмо, Мер Юмо деч аралтышым ышташ йодын, нуно шочмо велышкышт таза пӧртылышт манын сӧрвален, кугыжанышын вуйлатышыжлан, кӱшыл кучем вуйлатыше-влаклан писе уш-акылым, моштымашым, чытымашым йодын.
Ворандарен толмо паша нерген посна кундемлан вуйын шогышо-влак И.Антропов, В.Макаров, В.Березин, Б.Бирюков, В.Алгаев, С.Чемеков каласкаленыт. Вячеслав Мамаев иктешлымашым ыштен. Кодшо ийын пашаштына коронавирус черын кышаже палдырнен. Кумалтыш-влакым эртарымашке кугу тӱшка калыкым ушаш тыршыме огыл. Тыге ынде кокымшо ий Чумбылат курыкышто Кугураклан кумалмашым общинын онаеҥже- влак изи тӱшка дене гына эртарат. Туге гынат 2021 ийыштат ончыч кумалме верым эрыкташ мийыме, а вара 20-шо июньышто Курык Кугызалан вуйым савен кумалме. Уло марий калыклан, марий тӱнялан пиалан илышым, серлагышым йодын шогымо. Шучко чер деч чыла калыклан аралтышым ышташ сӧрвалыме.
Кодшо ийын районышто 13 вере ял, 2 мер кумалтышым эртарыме, 6 вере – Агавайремым. Районысо карт-влак икте-весылан полшаш эреак кумалтышыш коштыныт. Тидын шотышто ойыртемынак И.Антроповым, С.Мамаевым,С.Чемековым поснак палемдыман.
Общинын еҥже-влак отым эрыктыме пашамат ӧрдыжеш огыт кодо, калыкымат ушаш тыршат. Газетын йӧнжӧ дене пайдаланен, ялысе марий калык деке йодмаш дене лекме шуэш: марий-влак, ты суапле пашаш чолганрак ушныза. Кумалтышыш лектыда але уке, тиде тендан кумылда, но ялын шнуй вержым арун кучымашке кажныже шке вийжым пыштышаш.
Ӱмаште пандемийлан кӧра вес кундемыш шагал лекме. Онаеҥ-влак И.Антропов, С.Чемеков, С.Мамаев Киров область Малмыж велыш миеныт. Нуно ты кундем дене пеҥгыде кылым кучат, икмыняр ий тусо кум ялыште кумалтышым эртарат.
Кодшо ийын общине «Марий юмынйӱла да пайрем кече-влак» календарьым луктын. Тудым поро йӱла почеш школлаште тунемше-влаклан У ий касыште пӧлек семын пуэдыме, класс вуйлатыше-шамычлан саламлымашан серышым кучыктымо. Ушештарыме шуэш: тиде календарьыш марий калыкын акрет годсек эртарыме пайремже-влак гына пурталтыт.
Онаеҥ-влак верлаште йодмо почеш еш кумалтышым эртараш полшаш коштыныт, кӱлеш годым ой-каҥашымат пуэныт. Вес тӱняш кайышым тойымо, ныллым чӱктымӧ годым нуным эре ӱжыт.
Общинын еҥже-влак мер пашаштат чулымлыкым ончыктат. Мутлан, Лидия Васильевна Веткина уста тӱрызӧ семын Марий Элыште гына огыл, уло Российлан палыме. Тудын пашажым пӧлек шотеш кӧлан гына пуымо огыл! Теве тиде погынымаштат общинынак еҥже В.Алгаевлан верысе тоштер-ончерын эртарыме «Родного края образ многоликий» фотоконкурсышто сеҥымыжлан тӱрызын пашажым да дипломым кучыктыш. Тыгак Лидия Васильевна шкежат тале спортсменке. Куржталмаште, ече дене коштмаште ветеран-влакын сборныйжын участникше семын районышто гына огыл, республикысе таҥасымашлаштат эреак сеҥышыш лектеш.
А Валентин Алгаев шун гыч ненчыше уста мастар семын палыме. Кодшо ийын тудо Чебоксар олаште декоративно-прикладной сымыктыш дене «Русь мастеровая» всероссийский конкурсышто шкенжым терген. Марий Элын чапшым «Керамике» номинацийыште арален да «Вӱма» сувенир композицийжылан 2-шо степенян диплом дене суапландаралтын.
Виталий Алексеевич Березин тазалык начарештмылан кӧра Чылдемыр кундемлан вуйын шогымаш деч утараш йодын. Ты пашам ынде Владимир Александрович Богдановлан ӱшаныме. Кундемыште тӱрлӧ религий шарлен толеш, садлан марий йӱлам арален кодымаште да вияҥдымаште тудлан ятыр тыршаш логалеш. Кугу Коклала кӱсотышто Тӱня кумалтышым эртарыме нергенат мут лекте. Тудым шым ийлан ик гана палемдыме, тыге кок ий гыч тудо угыч лийшаш. Ты Тӱня кумалтышын статусшым волтыман огыл. Историй гыч палена: 1828 ий 3 декабрьште Купран ял воктенысе Кӱкшывал кӱсотеш кугу марий кумалтыш эртен. 130 утла тулолмо лийын, 100 наре чонан дене калык акрет годсо йӱлажым шуктен. Таклан огыл лач Шернур вел Купран Кӱкшывал кӱсото нерген калык ожно «Марий Иерусалим» манын ойлен. Тудо жапым шарналтен, чолга марий-влакым ушен, 1995 ий 29 сентябрьыште М.Е.Шиляев ты кӱсотышто Тӱня кумалтышым угыч ылыжтен. Тунам шым тулолмо йӱлен, тӱжем наре калык погынен. Чыла тидым шотыш налын, умбакыжат тушто кумалтышым кугу кӱкшыт дене эртарыман, ончыкылык самырык тукымлан акрет годсо йӱланам арален кодыман. Умбакыже нунын тиде пашам шукташ кумылышт лийже манын тыршыман.
Тенийлан паша планым пеҥгыдемдыме: кушто да могай кумалтышым, Агавайремым эртарыман, моло ыштышаш паша нергенат.
Марий юмыйӱлам вияҥымаште тыршымылан, кумалтыш пашам шуктен шогымыштлан В.Аклинлан, С.Мамаевлан да С.Чемековлан Шернур районысо «Марий кумалтыш» общинын Чап Таныкшым кучыктымо.
В.Ямбаршев, общинын секретарьже
Снимкыште: Шернур районысо «Марий кумалтыш» ден Марий Турек районысо «Ошмарий-Чимарий» общине-влакын еҥышт «Киндым ваштмалтымаш» йӱлам шуктат. 20 март 2022 ий.
С.Пехметован фотожо.
