«Вуйлатыше паша куштылго огыл», — манеш Пошкырт кундем Караидель район Шопкер ялыште шочын-кушшо ӱдыр Лариса Ипулаева (Братухина).
Кӱшыл шинчымашым Лариса Марий кугыжаныш университетын Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтыштыжо поген, этнокультур рӱдер вуйлатышылан тунем лектын. Москвасе Россий кугыжаныш социал университетыште заочно культуролог специальностьым налын.
Кызыт Оршанке посёлкысо йоча сымыктыш школышто вуйлатышылан пашам ышта.
– Лариса, тый туныктышо еш гыч улат. Очыни, йоча годымет ты корным шуяш шоненат.
– Чын. Индешымше класс марте мыят туныктышо лияш шоненам. Но ача-авам педколледжыш колтен огытыл, латикымше класс марте тунемаш темленыт. Жап гыч шонымашемат вашталтын: хореограф лиймем шуын. Тыге Йошкар-Олаш логалынам. Кызыт тӱвыра аланыште тыршем. Школ предметым огыл гынат, садак туныкташак пӱралтын, очыни.
Коча-ковам кызыт сулен налме канышыште улыт. Ачам Подлубово сельсовет вуйлатышылан пашам ышта, авам Шопкер рӱдӧ школын вуйлатышыже.
– МарГУ-што икымше курс гычак мер пашашке ушненат. Ты сомылым шукташ мо кумылаҥден?
– Волонтёрлан пашадарым огыт пу гынат, пайдаже шуко. Тудо тӱрлӧ мероприятийышке ушнаш, шуко вере миен кошташ, вес еҥлан полшаш, тыгак Российыште гына огыл, моло элласе еҥ-влак дене палыме лияш йӧным пуа.
Ончыч тыглай волонтёр лийынам ыле гын, икмыняр жап гыч мыйын гаяк поро пашаш ушнаш кумылан студент-влакын старостышт лияш ӱшаненыт. Тидыже еҥ-влак дене кылым ышташ, тӱрлӧ мероприятийым организоватлаш туныктен.
– Мӧҥгӧ нерген ойгырен шинчаш жапет лийын огыл тугеже.
– Тунемме жап, тӱшкагудысо илыш, йолташ-влак, йӧратымаш, волонтёр сомыл… Чыла тиде у олаште шкем ӱшанлын кучаш туныктен. Студент годым шуко мом ыштен шукташ тыршенам. Арам огыл тиде пагытым эн сылне маныт. Мыят тиде ой дене келшем.
Тыге гынат, южгунамже йокрокланенам. Ончыч кеч-кунамат ача-авалан эҥертен кертынам гын, ынде шукыж годым шкаланемак веле ӱшанаш кӱлын. Пиалешем, родо-тукымем воктене лийыныт, полшен шогеныт.
– Самырык вуйлатыше семын могай нелылык дене вашлиялтынат?
– Ты паша куштылго манын ом керт. Опытем шагалрак. Коллективыште утларакшым кугырак-влак улыт. Южгунам мемнан шонымашнат ойыртемалтеш, школын ончыкылыкшо нерген ончалтышнат тӱрлӧ. Пеҥгыде ваш кылым чоҥаш манын, кажныжын койыш-шоктышыжым пален налаш тыршем. Туге гынат икте раш – ме чылан йоча-влак дене пашам ыштена, садлан ончыч нунын ийготыштым, характерыштым шотыш налман. Таче йоча сымыктыш школын илышыже шолеш, умбакыжат пашана сай лектышан лиеш манын ӱшанем.
– Тыгак мый тыйым икмыняр уста ансамбльын куштызыжо семын палем. А кызыт Оршанке клуб пеленысе «Ошла сем» мурышо ансамбльын еҥже улат. Кузе тушко логалынат?
– Йоча годсек кушташ йӧратем. Школышто тунеммем годым верысе тӱвыра пӧртыш коштынам. МарГУ-штат вигак «Марий мурсем» ансамбльыш ушненам. Туштыжо ятыр жап старосто лийынам. Яра жапем годым Ленин лӱмеш тӱвыра полат пеленысе «Ныжыл сем» фольклор ансамбльыште мастарлыкем вияҥденам. Вашке, 9 апрельыште, ты коллективын усталык касше эрта. Мыят тушто лиям.
Мурашат йоча годсек келша. А сайын мураш университетыште туныктеныт. Пашамлан кӧра «Ошла сем» ансамбль нерген пален налынам. Ик жапыште коллективыш у еҥым кычалыныт. Нунылан мурызо гына огыл, а семым колын моштышо-влак кӱлыныт. Тыге ансамбль вуйлатыше Эльвира Попова мыйым шке коллективышкыже ӱжын.
Тушко логалмемлан кӧра «Вучалме шӱмбелем» икымше мурем лектын. Мутшым татар йылме гыч Светлана Архипова марлаҥден, аранжировкыжым Евгений Бахтин ыштен. У усталык саскам пелашемлан пӧлекленам.
– Лариса, кузе шонет, XXI курымысо самырык марий айдеме могай лийшаш?
– Кызыт самырык-влак гына огыл, кугырак-влакат «мобильный» лийшаш улыт. Вет ме тӱрлӧ технологий вияҥме курымышто илена, садлан жап дене тӧр ошкылман.
–Тый тӱвыра аланыште пашам ыштет. Тугеже тудым аралымаш да вияҥдымаш йодыш тыйым тургыжландара.
– Самырык-влак калыкын ончыкылыкшо верч шонышашак улыт. Кажне марий ешыште йочалан шочмо йылмым туныктат гын, тӱвыра пытыме нерген йодыш ок лек.
– Кажне ӱдыр мотор лийнеже. Сандене причёскым вашталташ, кӱчым чиялташ моторлык мастар деке коштеш. Тыят ты «юзо» еҥ радамыште улат – шинчапуным «куштет». Тидым ышташ шонышо-влаклан могай ой каҥашет лиеш?
– 2019 ийыште у шинчымашым налаш кумылаҥынам. Темлалтше курс-влакым шымлен лекмеке, шинчапуным кушташ сай ыле манын шоненам. Тыгак лийын. Ты сомыл мылам моткоч келша
Мастар-влак деке тарваныше ӱдыр-влаклан теве мом каласем:
- Толмо деч ончыч шӱргышкыда кремым утыждене ида йыге. Макияжым кораҥдыза.
- Шинчапуным эрдене кушташ утларак келшен толеш.
- Шке шинчапун кушкеш, пижыктыме йога. Садлан мастарда деке тӧрлаш кошташ ида мондо.
– Лариса, таче тыйын шочмо кечет. Саламлена тыйым ты сылне пайрем дене. Пиалан, таза лий. Пашат вораҥ шогыжо.
– Тау!
О.МОШКИНА мутланен
