14 ноябрьыште Марий Элым вуйлатыше Юрий Зайцев республикыште илыше калыкын йодышыжо-влаклан ВКонтакте социальный кылысе шке лаштыкыштыже да Регионым виктарыше рӱдерын сообществыштыже вияш эфирыште вашештен. Трансляций 1 шагатат 19 минут шуйнен.
Мом палемдыме – чылажымат илышыш
Икымше йодыш Федераций Советыште Марий Эл Республикын кечыже-влакым эртарыме да нуным иктешлыме нерген лийын.
– Федераций Совет – регион-влаклан шке проблемыштым луктын каласаш лийме ик эн серьёзный площадке. Ме тушко пытартыш вич ийыште погынышо шуко шонымашна дене миенна, регионлан поснак кӱлешан 25 йодышым палемденна, да нуным кандаш профильный комитетыште араленна. Тыштыже лачымын ямдылалтын мийымынам палемдаш кӱлеш, – манын Ю.Зайцев.
Россий парламентын кӱшыл палатыжын пунчалышкыже регионыштына Йошкар-Олаште, Волжскышто да Медведевыште школ-влакым, Йоча республиканский клинический больницын инфекционный корпусшым, Республиканский онкологический диспансерын да Медведево районысо рӱдӧ больницын поликлиникыштым нӧлташ тӱҥалме, терминал ден юж транспорт чоҥештен кӱзымӧ да волен шичме полосам ик жапыште, спорт площадке-шамычым мучаш марте чоҥен шуктымо, Шереметевын замокшым реставрироватлыме пашам пуртымо.
Марий Эл да экономике
Республикым вуйлатышын палемдымыж почеш, кызыт Марий Элыште экономикын тӱҥ сферлаштыже показатель-влакым кугемдаш йӧным ыштыме, бюджетын шке доходшым кугемдыме, калыкын илышыжым саемдыме.
– Промышленный производство 18 процентлан кугемын, чоҥымо паша – 11 процентлан. Ялозанлык производстват кушкеш. Тидын дене келшышын, республик бюджетын доходшо 13,5 процентлан кугемын. Чыла тиде регионышто илыше калыклан социальный объект-влакым чоҥаш полша. Марий Элыште 11 национальный да 47 региональный проект илышыш пурталтеш. Тыгодым, мутлан, «Лӱдыкшыдымӧ да качестван корно» нацпроект палемдыме жап деч ончыч шукталтеш да элыштына ТОП-10 пура, – рашемден республикым вуйлатыше.
Республикна производитель-влаклан промышленность ден предпринимательствым вияҥдыме фонд гоч льготан займым налаш але поручитель семын полша. Изи да кокла бизнеслан займым простаҥдыме радам почеш налаш йӧным ышта, тыгодым поручитель семынат мутым куча.
Тичмаш налмаште регионыштына чылаже 40 млрд. теҥгеаш 190 инвестпроект илышыш пурталтеш.
Тыгак ялозанлыкыште инвестиционный проект-влакым илышыш пурташ субсидий ойыралтеш. Тидланже 2023 ий тӱҥалтыш гыч федерал да республик бюджетла гыч 2 млрд. наре теҥгем колтымо.
Ялозанлыкым вияҥдыме да ялозанлык продукций рынкым виктарыме кугыжаныш программын кышкарыштыже агропромышленный комплекслан полышым арален кодымо. Тидлан идалык тӱҥалтыш гыч 950 млн. наре теҥгем ойырымо.
Фермер-шамычлан полшымо шонымаш дене республикын бюджетше гыч икымше гана 120 млн. теҥгем ялозанлык техникым налаш ойырымо.
Ялозанлыкыште проект-влакым финансироватлыме икмыняр программе уло, нунын кокла гыч иктыже – «АгроСтартап». Идалык мучаш марте ялозанлык производствылан 1 млрд. утла теҥге окса полышым ойыраш палемдыме, 194 производительлан тудым уже колтымо. Вияш кугыжаныш полыш деч посна эше единый ялозанлык да транспорт налоглан льготым пеҥгыдемдыме.
– Республикна тӱҥ кочкыш продуктым шканже веле огыл ситара, продукцийым эше 86 элыш колтен кертеш, – палемден Ю.Зайцев.
Регионыштына шылым 429 процентлан ситарыме, муным – 139 процентлан, пареҥгым – 138 процентлан, пакчасаскам – 137 процентлан, шӧрым – 104 процентлан.
Ю.Зайцевын каласкалымыж гыч, Марий Эл Республик ден Китай Калык Республик коклаште торгово-экономический кылым вияҥдыме шотышто сай вашталтыш палдырна. Ме тӱҥ шотышто пушеҥге ден целлюлоз материалым, электрооборудованийым, тыгак кагаз да картон изделийым колтена, нуно – тӱрлӧ оборудований ден ялозанлык техникым.
Автобус… Шеклянурыш вашка
Вияш эфир годым шагал огыл вуйшиймаш тӱшка транспортын начарын коштмыж шотышто пурен, иктыжым видеом чӱктенат пеҥгыдемденыт.
– Проблемым палем. Тиде йодыш ик жапыште моткоч пӱсын шогыш. Ик велым, олан автотранспортшо ситен огыл. Тыгодымак пассажир-влакым шупшыктышо амалкалче-шамыч шукын лийыныт да нунын кокла гыч чыланжак огыл шке пашаштым кӱлын шуктеныт, вет «частник» пик огыл манме шагатлаште транспортшым шогалташ кумылан. Тидыже, мутат уке, корнышто умылыдымашым луктын. Автобусын пытартыш остановко марте миен шудымыж нергенат палем. Йодышым рашемдаш тӱҥалмем годым тыгай иктешлымашке шуым: ситыдымашым муниципальный транспорт полшымо дене кораҥдаш. Адакше кызыт ола писын вияҥеш, микрорайон-влакым чоҥат, да у маршрут-шамыч кӱлытак. Тений 50 у автобусым кондымо, тылеч ончыч – 10 троллейбусым. Идалык мучаш марте эше 40 автобусым налаш палемденна, а эше кок ийыште – вич троллейбусым, – манын республикым вуйлатыше.
Ю.Зайцев маршрутлаште водитель-влакын ситыдымышт нергенат ойлен да кумылан-шамычым пашаш ӱжын.
Йошкар-Ола-Шеклянур маршрутын расписанийым пудыртымыжо да пел рейсым гына шуктымыж нерген посна мутланыме. Ю.Зайцевын мутшо почеш, кызыт намысдыме перевозчик деч маршрутышто пашам ышташ пуымо разрешенийым поген налме да вес амалкалчылан пуымо. Сӱрет пел ийыште огеш саем гын, маршрутыш кугыжаныш транспортым шогалтат.
Марий Элым вуйлатыше тыгак Йошкар-Ола кундемыш пурышо Кугусола (Большое Чигашево) уремысе да Марий Турек-Марий Пыламарий кугорнылам 2024 ийыште олмыкташ палемдыме нерген ойлен.
Пычкемыш да шӱкан
Тыге Марий Элнан рӱдолаж нерген ойлат, кеч Йошкар-Олаште уремлам электротул дене волгалтарашак тыршат.
Таче мэрийын балансыштыже 16 тӱжем волгалтарыше устройство уло, эше 1,5 тӱжем понарым виктарыше компаний ден предприятий-шамыч обслуживатлат.
– Тиде паша роскотан, но садак шукталтеш. Тымарте 5 тӱжем наре понарым светодиодан светильник дене вашталтыме, лишыл жапыште 130 наре понарым уэмдаш палемдыме, – рашемден регионым вуйлатыше.
Ю.Зайцев олаште вашлиялтше тор ора-влакым шучко сӱрет семын палемден. Тидым эсогыл Валентина Матвиенко Федераций Советыште трибун гыч шылтален палемден. Шӱкым погымо пашалан регионысо оператор мутым куча, тудак тор ора-влакым кораҥдышаш.
– Рӱдолаште тыгай шотдымылык лийшаш огыл. Тиде йодышым контрольыш налынам, – вашештен республикым вуйлатыше.
Кудывечыш пураш огеш лий…
Вияш эфирыште ятыр еҥ шуко пачеран пӧрт-влакын кудывечышкышт автомашина дене веле огыл, йолынат пураш лийдымылан вуйым шийын.
– Южо кудывечыш пулвуй даҥыт лавыран вӱдым келын пураш логалме нерген палем. 1,5 ий ончыч верысе тӱҥалтышлан полшымо программым илышыш пуртенна. Ӱмаште кудывече кумдыкым олмыкташ да тӱзаташ 120 миллион теҥгем ойыренна, тений 200 миллион теҥгем колтенна: пел суммыжым – район-шамычлан, пелыжым – Йошкар-Олалан. Пашам умбакыжат шуена. Тургыжландарыше йодышым решатлыме кӱлешан факторлан калыкын тӱҥалтышыжым шотлем, – манын Ю.Зайцев.
Отпускыш кунам колтат?
Таче республикыште илыше шуко еҥым мобилизоватлыме-влакын пӱрымашышт, ты шотыштак южыжын идалык жапыште отпускышто лийдымышт, мӧҥгышкышт ик ганат толын кертдымышт тургыжландара.
– Тидын шотышто Обороно министерствым вуйлатыше-шамыч дене мутланенам. Отпускыш колтымо йодышым командир решатла, молан манаш гын кажне сарзе шке должностьыштыжо шке обязанностьшым шукта. Мобилизоватлыме граждан-влакын родо-тукымышт умылышаш улыт: рвезе-шамыч боевой задачым шуктат. Но отпускыш лекшаш улыт. Ме тидлан чыла йӧным ыштена, мутлан, шочмо кундемыш пӧртылашышт да СВО-м эртарыме кумдыкыш каяшышт автобусым ойырена. Таче кечылан республикна гыч мобилизоватлыме 1748 еҥ гыч 1228 сарзыже отпускышто лийын, – вашештен регионым вуйлатыше.
Ю.Зайцев тыгак мобилизоватлыме граждан-влак ден нунын ешыштлан полшымо 40 утла йӧн дене палдарен, сарзе землякна-влакын йодмашыштым контрольышто кучымо нерген ойлен.
Регионым вуйлатыше врачын приёмышкыжо возалтын кертдыме, школышто йоча-влаклан вер ситыдыме йодышламат рашемден да республикышкына медик ден туныктышо-шамычым кумылаҥден кондымо йӧн-влак дене палдарен, тыгак газым мучаш марте пуртымо роскотлан компенсацийым ойырымо, тиде программым 2024 ий марте шуйымо да моло нергенат радамын каласкален.
Маргарита ИВАНОВА
Марий Эл Республикым вуйлатышын администрацийжын информаций паша пӧлкажын фотожо
