Кодшо шуматкечын ме, Россий журналист ушемын Марий Элысе пӧлкажын еҥже-влак, Киров олаш миен коштынна. Тушто ты организацийынак Киров областьысе пӧлкажын коллеге-влак дене вашлийынна. Моткоч кугу тау кок регионысо журналист ушем вуйлатыше-влаклан: Александр Абдуловлан да Елена Урматскаялан. Киров олаште лийме программына пеш оҥай да пайдале лийын. Тудым Елена ден коллегыже-влак ямдыленыт да кече мучко мемнам ужалтарен коштыныт.
Эн ончыч мыланна олам ончыктеныт. Коклаштына тушто ик ганат лийдыме журналист-шамычат лийыныт. Мемнан пашаште уым пален налмаш, у еҥ-влак дене палыме лиймаш шкенан тӱняшинчаончалтышнам пойдараш полшат. Сандене экскурсий чыланыштлан келшен.
Шке жапыштыже ты ола Хлынов, вара Вятке маналтын. Кызытсе лӱмжым 1934 ийыште налын. Уржум олаште шочын-кушшо Сергей Миронович Киров лӱмеш тыге лӱмденыт.
Олан исторический рӱдыштыжӧ коштмо, манаш лиеш. Виче эҥерын тура серыштыже шогенна, йолын коштмо Спасский урем гоч эртенна, Петр Алабин лӱмеш областной краеведений тоштерыште, Виктор Савиных лӱмеш йоча космический рӱдерыште лийынна.
Ола уремышт лопка улыт. Йолын коштын эсогыл ноялтынат, молан манаш гын вершӧр курыкан, сандене вашлиялтше тайыл-влакым кӱзашат, волашат логалын. Вятка эҥер вӱдшат лопка, но таляка. Шукерте огыл телевизор дене ончыктышт: Россий правительствыште тудым келгемдаш кӱлмӧ нерген мутланеныт.
Краеведений тоштерын пашаеҥже Юлия Френкель чыла ончыкташ да утларак уверым пуаш тыршен. Ты кундемыш эн ончыч илаш куснышо ушкуйник-влак, олан, тусо калыкын илышыже кузе вашталт толмо, тудым чапландарыше еҥ-влак нерген палдарен. Виче велысе марий-влаклан пӧлеклалтше посна лукымат ужна. Каласен кодыман, Киров областьыште марий-влак 10 районышто илат, 30 тӱжем наре улыт. Тений Киров ола 650 ияш лӱмгечыжым палемдаш тӱҥалеш.
А теве йоча космический рӱдер чылт ӧрыктарыш. Тудыжым элыштат эн виян да кызытсе жаплан келшыше оборудований дене пойдарыме. Йоча-шамычлан веле огыл, кугыеҥланат тушто лияш оҥай. Руш космонавтикылан негызым пыштыше Константин Циолковскийын йоча жапшым Кировышто эртарымыж нерген шукынжо палат, очыни. Кызыт тудын ешыжын илыме пӧртыштӧ учёный лӱмеш тоштер пашам ышта, тыгак маналтеш: «Музей К.Э.Циолковского, авиации и космонавтики».
Икмыняр ий ончыч тудын пелен тыгак Киров область гычак лётчик-космонавт, Совет Ушемын кок гана Геройжо Виктор Петрович Савиныхын тыршымыж дене йоча космический рӱдер почылтын. Шке жапыштыже Россий президент В.Путин дене вашлиймыж годым лётчик кодшо курымын индешлымше ийла гыч йоча-шамычлан «Циолковский лудмаш» кузе эртаралтме нерген палдарен. Но тӱшка калыкым погаш нигушто манын вуйым шийын. Сандене тоштер пелен йоча космический рӱдерым почаш темлен. Владимир Путин ойжым сайлан шотлен.
Космический рӱдер 2018 ий мартыште почылтын. Моткоч ойыртемалтше кугу оралте, чыла вере воштончышан янда дене авырен налме. Шинчашке вигак космический тарелке семын ыштыме планетарийын куполжо логалеш. Тушто эртыше «космический» сеанс деч вара рӱдерын моло лукшымат ончыктеныт. Тӱрлӧ планетыште шкендын мыняр нелытан лийымат пален налаш, космонавт-влакын вургемыштым, кочкышыштым да шуко молымат ужаш лиеш. Рӱдер ончылно В.П.Савиныхлан бюстым шогалтыме.
Марий журналист-влак Киров олам ончалаш веле огыл, утларакшым коллеге-влак ден палыме лияш, кылым ышташ, тургыжландарыше йодыш-влакым каҥашаш, опыт дене пайлалташ миеныт. А ты шотышто мутланымаш экскурсий годымат каен. Вашлиймашым Вяткысе кухньо дене палдарыше трактирыште шуйымо. Тыгак тыште ыштен лукмо да уло Российлан чапланыше сырамат подылаш йӧн лийын.
Журналист-влак дене лишкырак палыме лийынна. Елена Урматская моткоч чолга ӱдырамаш. 20 ий утла журналистикыште ышта. 2000 ийыште Кировысо «Навигатор» да «Про Город» газет-влакын редакторышт лийын. 2008 ийыште областьысе Информаций департаментым вуйлатен. Ныл ий гыч Воронежыш каен да тусо медиахолдинг вуйлатыше лийын. Угыч Кировыш пӧртылмеке, Kirov.ru порталым да компьютер программе-влакым ыштыме бизнесым почын.
Мучашлан икте-весылан пӧлекым ыштыме. Ме намийыме марий сувенир-влакым кучыктенна гын, оза-влак кажнылан Киров олан 650 ияш лӱмгечыжлан лукмо «Хлынов-Вятка-Киров» пеш чапле книгам пӧлекленыт.
Светлана Носова
Снимкыште: Киров ола мемнам шокшын вашлийын.
Авторын фотожо
