13, 14 мартыште Марий самырык театрыште «Валентин Колумб. Легенды милые, прощайте!» спектакльын премьерже лийын. Кок кечыжат калык зал тич погынен.
Лӱмгечылан пӧлеклалтын
Постановко лӱмлӧ марий мутмастарна Валентин Колумбын шочмыжлан 90 ий теммылан пӧлеклалтын. Спектакль деч ончыч фойеште чапланыше поэтым шарналтеныт, сылнымутым йӧратыше-влак почеламутшым лудыныт, выставкыш лукмо книга-влакым шергалыныт, Российын сулло, Марий Элын калык сӱретчыже Иван Ямбердовын «Колумб. Шарнымаш сорта» радынажым ончышат шукын лийыныт.
Пьесын авторжо – драматург Геннадий Гордеев, режиссёр-постановщик – театрын художественный вуйлатышыже, Россий искусствын сулло деятельже Олег Иркабаев.
– Пьесым возаш шичме деч ончыч Колумбын илыш корныжым, тыгак архив документ, шарнымаш, тудын да тудлан возымо серыш-влакым шымленам, поэтым палыше еҥ-влак дене мутланенам, – палемдыш Геннадий Филимонович.
– Серышыже-влак гоч Валентин Колумбын илыш нерген шонымашыжым, паша верч тургыжланымыжым шижынам. Тудын шонен моштымыжо, ыштен кодаш тыршымыже мыйым пеш ӧрыктареныт, – ешарыш Олег Геннадьевич.
Драматург, режиссёр да артист-влак тӱрлӧ факт ден шарнымаш-влак, сылнымут негызеш возымо постановкым сценыш мастарын луктыныт да шке чоншижмашышт гоч ончыктеныт. Залыште шинчыше-влак, а нунын коклаште студент, школышто тунемше да кугурак ийготан-влакат лийыныт, кажне сӱретым шокшын вашлийыныт, тӱҥ геройын почеламутым лудын пытарымыж деч вара кажне гана совым кыреныт. Тидыже мыняр-гынат спектакльым рушла шындыме дене кылдалтын, шонем. Тыге моло калык гыч улшо зритель-влакат марий поэтын сылнымутшо дене палыме лийыныт. Но марий ончышо лӱмлӧ марий поэтна нерген содыки марий постановкым вучен.
Мо нерген?
Спектакльыште эртыше курымын 60-ше ийласе лӱмлӧ марий поэтын илышыже да паша корныжо, сылнымутым йӧратымыже нерген ойлалтеш. Валентин Колумбын ӱмыржӧ кӱчык лийын, улыжат 39 ий илен. Тиде кӱчык ӱмырыштыжат латвич сборникым савыктен луктын.
Драматург Геннадий Гордеев пьесыжын жанржым «Поэма о поэте» манын ончыктен. Спектакльыште Валентин Колумбын Марий книга издательствыште тыршыме, «Ончыко» журналын ответственный секретарьжылан, а варажым тӱҥ редакторлан ыштыме пагытше ончыкталтеш. Тыгодым тудо ик татланат сылнымут деч кораҥын огыл: эреак возен. Возен шочмо Морко кундемжым, мотор пӱртӱсым, марий калыкшым моктен. Тудлан кӧранышыже-влакат шагалын огыл лийыныт, спектакльыште Максим Максимовичын образше гоч вуйшиймашым возышо писателят рашемеш.
Каласыман, кажне герой илыш гыч налме, шонен лукмо огыл, но нуным произведенийыште художественно ончыктымо. Кажныже поэт дене паша, творчестве дене кылдалтын але родо семын палыме улыт. Ончышо-влак кокла гыч кугурак ийготанышт шукыштым палат да могай пашам шуктымыштымат шарнат.
Сценыште – поэтын йолташыже-влак
Тӱҥ рольым, Валентин Колумбым, самырык артист Андрей Алексеев модын. Образым устан, ӱшандарышын чоҥен. Ик сӱрет ден весе коклаште почеламут-влакым пеш сайын лудын. Лудын веле огыл, а сылнымут корныла гоч авторын каласаш шонымыжым, чоншижмашыжым почын пуэн. Тыгодым ончет да ӧрын шоналтет: «Да-а, артистлан мыняр текстым тунемаш логалын?!»
– Сценылан келыштарыме 45 лаштыкан пьесым кӱчык жапыште моткоч вашке тунемым. Постановкышто Валентин Колумбын да эше вес автор-влакын чылажге 15 почеламутшо йоҥгалте. А ме чыланат палена: поэтын сылнымутшо мутлан да ойсавыртышлан пеш поян. Валентин Колумб – гений, пример. Тидым чын каласен, чын чоншижмашым ончыкташ манын, мый кажне почеламутшым лончыленам: могай ийыште возымыжым, могай сборникыште савыктымыжым. Тыгак могай илыш событий геройым ты пагытыште авалтымым шотыш налынам, – каласкала Андрей Алексеев. – У роль – у паша, у опыт. Икымше гана пьесым тÿшкан лудмо годымак драматург Геннадий Гордеевын возымо произведенийжым сайын аклышым. Тудо кажне репетицийыште пеленна лийын. Тӱҥ рольым мылам ӱшанымыжлан режиссёр Олег Геннадьевич Иркабаевлан кугу тау.
Премьер деч ончыч тургыжланенам: ончышо-влак кузерак вашлийыт манын шоненам. Премьерын икымше кечынже Валентин Колумбын лишыл родыжо, палымыже-влак сай акым пуышт. Адакшым чурийвылыш да койыш денат тудын гайракак коят маньыч. Тидыже мыйым лыпландарыш да умбакыжат рольым саемдаш да шокшо шижмаш дене темаш вийым пуыш.
Семжак могай?!
Артист-влакын действийыштым, шонымашыштым почын пуаш сылнысем чотак полшен. Ты пашам композитор Григорий Архипов шуктен. Семже куштылго да чонеш логалше, тудын гоч марий кундемнан моторлыкшо, пӱртӱсын ямже, айдемын чоншижмашыже, ойгыжо почылтеш.
– Пьесым лудын лекмеке, сем моткоч вучыдымын, но куштылгын возалтын. Тидлан кызыт шкеат ӧрам, – каласыш семмастар.
Аклыммут
Ончышо-влак коклаште лӱмлӧ поэтын Ольга ӱдыржат лийын. Спектакль деч вара, акым пуэн, тыгерак каласыш:
– Моткоч сай паша. Спектакльым сценыш лукшо театр коллективлан пеш кугу таум каласем. Шинчавӱд йӧре ончышым. Постановко гоч ачамын койыш-шоктышыжым, ончалтышыжым, ончыко каяш, илышыште чыла ыштен шукташ тыршымыжым сайын почын пуымо. Артист-влакын устан модмышт, образыш келгын пурымышт пеш келшыш, спектакль мучко могыремлан копыж-ж чучын.
Нунын дене пырля шортым, куанышым, ойгырышым… Чоныштем мо ышталтмым иканаште каласенат ом керт. Тӱҥ геройын лудмо почеламутшыла гоч, йоча пагытыш пӧртылын, уэш тудым илен лектым.
Ачам деч 13 ияш кодынам. Чаманаш кодеш, ӱмыржо кӱчык лийын. Тудо йӱдшӧ-кечыже пашаште тыршен, садлан мемнан дене мутланаш, жапым эртараш ярсенат огыл. Очыни, изишак кушмынам вучен… Ачам нерген утларакше поэзийже гоч пален налам. Тудын возымо «Ачамын тӱсшӧ» почеламутшо мылам поснак келша.
Постановкын вес тӱҥ – ӱдырамаш – рольжо Валентин Колумбын келшыме ӱдыржӧ Ольга. Мучаште тудо изи ӱдыржӧ дене герой деке поэтын почеламутшылан возымо семым конден. Тидым залыште шинчыше-влак коклаште кумдан палыме марий семмастар Эллина Архиповат, шкенжым пален, коклан шинчавӱдшым ӱштылын, тургыжланен ончен.
Иктешлыме семын
Калыкнан чапланыше эргыже, лӱмлӧ поэтын пӱрымашыж дене кылдалтше спектакль – талешкына нерген чапле у паша. Кажне артист шке рольжым моштен, ӱшандарышын модын. Мастарлыкышт да поэтын возен кодымо сылнымутшо гоч илышлан куанаш, шерге да лишыл марий мландына, мотор пӱртӱсна дене кугешнаш ӱжыт.
Ешартыш
Премьерын кокымшо кечынже театрын художественный вуйлатышыже, режиссёр Олег Иркабаевым 70 ияш лӱмгечыж дене Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже – тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пшаашт шотышто министр Константин Иванов, Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын икымше алмаштышыже Лариса Яковлева да йолташыже-влак шокшын саламленыт, илышыште да пашаштыже у сеҥымашым тыланеныт.
Алевтина БАЙКОВА
Иван Речкинын фотожо
