Газетнан унаже – специальный военный операцийын ветеранже, кандаш тӱрлӧ наградын озаже, следж-хоккей дене Марий Эл командын участникше, Шернур район Алдияр ялын шочшыжо Сергей Малинин.
Тӱжвач ончалмаште кугу капан, лопка туп-вачан, мотор чурийвылышан пӧръеҥ (пел кидешыже тоям кучен, окшаклен) кабинетыш пурен шогале. Воктенже – СВО-ш гуманитар полышым шупшыктышо Лариса Григорьева ден Андрей Баранов.
– Тиде спецопераций – элнан историйыштыже эн лӱдыкшӧ да торжа кредалмаш, – саламлалтме деч вара мутшо рончалте Геройнан. – Шукышт палат, кызытсе сар айдеме ден айдемын вашпижмашышт огыл, а дрон, у вооружений, радиоэлектронный кучедалмаш дене чот кылдалтын. Сандене тылыште улшо да тушто участвоватлыше-шамыч, иктыш ушнен, икой дене гына сеҥымашке шуын кертына. Кугу тау гуманитар полышым ямдылыше, тудым чумырен шупшыктышо-шамычлан. Тиде боец-влакын кумылыштым нӧлта, у вий-куатым пурта, пырля улмынам пеҥгыдемда.
– Сергей Эрикович, «Ме икте улына, мемнам сеҥаш огеш лий» ой боец-влак коклаште шижалтеш?
– Передовойышто тӱрлӧ калык гыч улшо салтак-влак икте-весылан полшен, ик мушкындо семын кредалынна. Тушто вес семынже огеш лий. «Ме икте улына. Мемнам сеҥаш огеш лий» манмым мыят пеҥгыдемдем. Тӱрлӧ национальностян боец-шамыч ончыкылык тынысым, элнам, ешнам, ака-шольынам, йӱланам арален кодымашке ушненна. Бойыштат икте-весылан эреак полшымо, поснак сусыргымо годым.
– Спецоперацийыш шке кумылын каенда?
– Контракт почеш каенам. Лишыл еҥем-влак илыше кодышт манын шоненам. Артёмовскым, Белогоровкым, Бахмутым, Зайцево кундемым налмаште лийынам. Передовойышто, кажне бойышто, мутат уке, чот лӱдмашан. Мыйынат икымше бойыш кайымем деч ончыч эсогыл йолем чытырен. Варажым айдеме чылалан тунемеш, лӱдмашат йомеш улмаш. Белогоровкышто палемдыме заданийым ик шагатыште шуктенна, но чыла вел гыч тушман-влакын лекмышт вучыдымо лийын. Верысе-шамыч шке кундемыштым сайын палат… Тунам ты кечын шке тӱшкаштына кумытын гына илыше кодынна.
– Сусыргымо деч вара кок кече кияш логалын?
– Неле бой шуко лийын, шарналташ неле… Ох, 14 ноябрь 2022 ийыште рвезе-шамыч дене бойыш каенам. Луганск кундемыште, мемнан воктенак снаряд пудештын. Тунам осколко дене мыйын кок йол пытен. Варажым ужам, вуй ӱмбалнем кок квадрокоптер кеча, кодшо салтак-шамычым пытарат, а мый кынелынат ом керт, но чыла ужам. Тыге, шок манме дене мыняр кертынам, шкенан велыш тунар нушкын каенам. Йӱштӧ лийын, сандене вургемемат мландеш кылмен пижын. Чын, кок кече пасушто киенам. Юмо полшымо дене илыше кодынам. Йӱдым йолташем-влак муыныт. Курык гыч икмынярын сакен волтеныт. Варажым, колышо кап-влак коклаш пыштен, эвакуироватлыше трактор дене луктыныт. Госпитальыште ятыр жап киенам, Луганскысе эмлымверыште кок йолемге пӱчкыныт.
– Тачысе кечын, Сергей Эрикович, Тендан шонымаште, кугыжаныш велым полыш ситыше?
– Спецоперацийын участникше, ветеранже-шамычлан кугыжаныш велым полыш уло, умылат. Адакшым тӱрлӧ проект илышыш шыҥдаралтеш. Мутлан, «Герои Марий Эл». Моткоч кугу тау республикым вуйлатыше Юрий Викторовичлан, тыгак следж-хоккейыш кумылаҥдымыжлан, жапыштыже ӱжмыжлан, ой-каҥашым пуымыжлан «Защитники Отечества» кугыжаныш фондын Марий Элысе филиалжын вуйлатышыже Ренат Магсумовлан. Тыге мый паралимпийский движенийыш ушненам. 2023 ийыште Уфашкат миенам. Лӱйкалымаш дене всероссийский турнирыштат участвоватленам.
Адакшым эреак йыҥгыртен йодыт: те кузерак, могай полыш кӱлеш?.. Шижалтеш, республикыште ветеран, тыгак спецоперацийын инвалидше-влаклан кугу тӱткышым ойырат. Шукерте огыл следж-хоккейлан келшыше инвентарьым, экипировкым налыныт, лач чиен ончаш логалынам, келшен. Тений ты вид дене таҥасымаш лийшаш. Тушко регионна гыч ятыр ветеран ушнен. Тыге икте-весым умылен, икте-весылан полшен, тыглай тыныс илышыш ушнаш тыршена. Спецопераций деч вара, кок йол деч посна куштылгыжак огыл, поснак тӱҥалтыште пеш неле ыле. Сандене кид-йол деч посна кодшо самырык рвезе-влакым моткоч умылем. Кертмем семын мыят нунылан ой-каҥашем дене полшаш тыршем, вет илыш ончыко кая, ӱшан дене ончыман.
– Тендам ветеран-влаклан пример семын палемдыман. «Патырлык урокымат» эртареда.
– Кугыжаныш велым тыгак «Умный дом» дене полшымыштлан, электроколяскым ойырымыштлан кугу тау. Боецна-влак нылымше ий ынде сӧй пасушто кредалыт. Самырык тукым чыным, историйым, спецоперацийын Геройжо-влакым палышаш, вуйым пыштыше-шамычым шарнышаш улыт, шонем. Тидымак шотыш налын, районласе школышто «Патырлык урокым» эртараш, СВО-н геройжо-влак нерген каласкалаш тыршем.
Спецопераций шукыштлан ӱмырешлан пеш неле кышам кода, а юмо арален коден гын, меат молан-гынат кӱлына, сандене кажне у кечылан куанен, тауштен илыман, шонем.
– Тачысе кечын чылажланат ямде лийман?
– Специальный военный операцийыште участвоватлыше шольына, изана-влак садак пӧртылыт. Тыгодым психологически, физически, чыла шотыштат, чот сусыргышо, контузитлалтше лийыт. Иктышт кидыштым, йолыштым йомдареныт гын, весышт – ӱшаным. Тидланат ямде лийман.
Мутат уке, чыла тӱрлӧ полыш чот кӱлешан. Мыйын шонымаште, ветеран-шамычлан республикыштыга посна кугу госпитальым келыштырыман. Пандусым, ӱжмӧ кнопкым келыштарыман, психолог-влакымат ятырак ямдылыман. Тидым шкем гыч палем. Изам дене илем. Пелашыж ден когыньыштын вич икшывышт уло, а мый – кудымшо, вет протезым кудашам гын, мыят изи ньогашке савырнем…
– Тылын полышыжым шижыда, гуманитар полыш шотышто кузерак?
– Гуманитар полышым намийыше-влаклан кугу тау. Шочмо кундем гыч мийыше-влакым ужмо, нунын дене мутым вашталтыме эн шерге. Передовойышто йымал вургемжат чот кӱлеш, вет тушто мушкаш огыл, южгунамже вашталташыжат жап уке. Лийын тыгаят: тылзе утла бронежилетым кудашын омыл. Йоча-влакын серышышт поснак шӱм-чоным ырыкта, а вет окопышто йӱштӧ, кылмашат шуко логалеш.
Мыланем Йошкар-Ола гыч ик ӱдырын возымыжо ӱмырешлан кышам коден. Тудо серышым кызытат аралем. «Тый мыйын Герой улат. Пӧртыл.» – манын серен. Теве, пӧртылынам. Илыше улам, моло-влаклан полшен кертам, а тиде – кугу пиал.
Гуманитар полышым колтымыжлан, эреак полшен шогымыжлан Шелангер ял шотан илем вуйлатыше Елена Васильевалан посна кугу тау.
Илышыште кеч-мо лиеш гынат, икте-весылан чот пеҥгыдын эҥертыман.
Шукерте огыл ВКонтакте соцкыл лаштыкыште «Марий Общине Марий Эл» группым почыныт. Тидыже тылыште, тыгак тушто улшо-влак коклаште пеҥгыде кылым ышта, шонем. Чыла шотыштат ик ой лиеш гын, волгыдо ончыкылыклан ӱшан уло.
– Тау Тыланда, Сергей Эрикович…
– Южгунамже чон гыч лекше таумутат, ой-каҥашат эмлаш полшат. Мыланна, СВО-н участникше-шамычлан, ваче гыч пералтен, «Тау, тыланда» манын ойлымыштат, изиш тӱткышым ойырымыштат – кугу куан. Тугеже огыт мондо, шарнат, пырля улыт. Тидым шижме да мемнам умылаш тыршымышт моткоч кӱлешан. Кугешнем, шочмо эллан кӱлеш лийынам.
Ме, нимом ончыде, шке илышым чаманыде, элна верч шогалынна. Чынжымак, бойышто боецна-шамыч патырлыкым ончыктат. Кажныжлан тау. Чаманаш гына кодеш, тыгай кредалмаш йомдарымаш деч посна огеш эрте, сандене кажныштым шарнышаш, нунын дене кугешнышаш улына. Тидым шотыш налын, илен-толын, спецоперацийын участникше-влак лӱмеш шарнымаш аллейымат ышташ чын лиеш, шонем.
Елена Эшкинина.
Фотом еш альбом гыч налме.
