Марий Турек районлан – 100 ий
«Хлебниковский» ООО
«Тунам йӧннат утларак лиеш ыле»
Индеш ий ончыч ты озанлыкыште лийме годым тудын шӧрым перерабатыватлыше изи производствыжым ӧрын ончышым: тыгайже тунам кугу озанлыкыштат лийын огыл. Сандене угыч тушко логалаш да ты цехым эшеат вияҥшыракым ужаш шонышым. Но ялысе производствым арален кодаш куштылго огыл улмаш. Озанлык кызыт кузе ила да мо тудым тургыжландара – тидын нерген «Хлебниковский» ООО-н директоржо Г.Н.МИХАЙЛОВ дене кутырена.
– Геннадий Николаевич, тенийысе ага пашам кузерак эртарен колтышда?
– Пашалан ончычсо семынак ямде лийынна, но мланде иканаште ыш пурто. Вӱдыжгырак верлам кодаш да вара угыч пӧртылаш логале. Но мыняр палемдыме, чыла ӱдымӧ. Шыдаҥым, шожым, шӱльым да вике ден шӱльым йӧре 3470 гектарыште вераҥдыме. Технологийым тӱрыс шуктымо. Урлыкашат сай лийын, минерал ӱяҥдышымат ситышын пуымо. Сандене лектыш уда огыл лийшаш, шонем.
– Ынде корма тургым тӱҥалеш. Тудым мынярак шапашлаш шонеда?
– Ме кажне ийын 4-6 тӱжем тонн силос ден сенажым ямдылена. Тӱкан шолдыра вольыкнаже 870 вуй уло, тушечын 330 вуйжо – ушкал. Корманаже шукырак ашнашат ситен шуэш, но вӱтана шагал. Кызыт шке вий дене ешарен чоҥена.
– Пашаеҥдаже, механизатор ден вольык ончышо-влак, ситат?
– Ситараш тӧчена. Но сулен налме канышыш каят гын, кӧ толеш, ала? Механизатор-влакшым эше кӱлмӧ годым ӧрдыж гычат ӱжына. А вольык ончышым муаш йӧсырак да йӧсырак лиеш. Кеч пашадарымат сайын тӱлена. Доярке-влак кызыт сменылан 2700-3000 теҥге дене налыт, тылзыште 15-20 кече ыштат. Шотлен ончет гын, шагал огыл лектеш. Скотник-влакат ӧпкелен огыт керт – кечылан 1700-2000 теҥге дене налыт. Туге гынат самырык-влак вольык озанлыкыш огыт тол – ты пашам аклалтдыме семын ончат. Вот кузе нуно вашталтыныт. Тыште ача-ава-влакынат титакышт уло – йочашт куштылгын илышт, шонат. Школыштат пашалан туныктымым чарнымышт дене кугу йоҥылышым ыштеныт. Теве ынде саскаже могай. Пашам ыштышыже ок лий гын, озанлыкшат илен-толын петырналтеш. А курал-ӱдымӧ мланде вондер дене кушкын шогалеш.
– Те тугакшат вет, озанлык вуйлатыше лиймекыда, яра кийыше шагал огыл мландым угыч курал-ӱдаш тӱҥалында?
– Латкок ий ончыч пашаш толмем годым озанлыкын курал-ӱдымӧ кумдыкшо 1700 гектар ыле, кызыт 5500 гектарыш погынен. Петырналтше озанлык-влак деч кодшо мландым перерабатыватлаш тӱҥална. Кормат шукеме, вольык урлыкымат саемдышна, шӧр лӱштышат кугеме, но… тудын акше изи ыле. Амалже: перерабатыватлыше предприятий-влак шулдын налыныт, а шке продукцийыштым шергын ужаленыт. Сандене шонаш пижым: “Молан шке перерабатыватлаш огыл?» Адакше тидлан опытат лийын, вет жапше годым Марий Турек ӱй заводышто ыштенам. Тыге, оборудованийым налын, 2009 ийыште изи производствым почна. Шӧр ден торык гыч тӱрлӧ продукцийым ямдылаш тӱҥална. Но тений май мучаште… изи производствым петырышна.
– Амалже могай?
– Адакат специалист укелык тышке шуктыш. Производство вуйлатыше технологна каен колтыш. Тудым мый Марий Турек ӱй заводышто ыштыме годсек паленам да тышке ӱжынам. Пенсийыште лийын гынат, кужу жап полшыш. Но кайымыж деч вара вашталтышым шына му. Район администрацийышкат йодын мийышна, ала правительстве гоч шӱкалтышым ыштат манын шонышна. Марий кугыжаныш университетыште технологым ямдылат гын, тушкат миен умылкалышна. Но тора районыш толаш кӧнышым ышна му. А шкенан вел гыч тушто тунемше ыш лек. Тыге жаплан петыраш келшышна.
– Тугеже специалист лектеш гын, почынат кертыда?
– Пеш туге да, амалже весат уло. Район кӧргыштӧ продукцийна шукак ужалалтын огыл, олаш шупшыкташ логалын, да тидлан кугу роскот ышталтын. А шӧр-торык продукт кужун ок аралалт. Налше еҥ свежам гына кычалеш. Темлыше шуко. Сандене ужалалтдеат кодын. Торгайыме верланат, торгайышыланат тӱлаш кӱлын. Тидын шотышто шонкалымат кокытеланаш таратен. Производствынаже кугурак гын, йӧннажат утларак лиеш ыле. Но кызыт ялыште пашаеҥым муаш да ешарен погаш куштылго огыл. Тидат чаракым ышта.
– А ынде шӧржым куш колтеда?
– Ме ончычшат мыняр лӱштымӧ гыч пелыже укеракым гына шке перерабатыватленна, молыжым Казаньыш колтенна. Кызыт чыла шӧрым Марий Турек гыч толын наҥгаят да Чебоксар ден Нижний Новгородыш колтат. Сандене ончычат да кызытат шӧрын качествыжлан кугу тӱткышым ойырена, вет мыланна тидым ончен тӱлат. Теве тачат фермыште вольык ончышо-влак дене совещаний лийшаш. Тушто технологийым да арулыкым эскерыме нергенак мутым тарватена. Кызыт шокшо, ушкал чызым сайын мушман да ӱштман, шӧрыш бактерий ынже логал манын, кид дене тӱкыман огыл, гигиене нерген эреак шарнен шогыман. Тидым вольык ончышо-влак палат гынат, ушештарыде ок лий. Да паша дене кылдалтше моло йодышат эреак лектеш.
– Кызыт озанлыкыштыда мынярын пашам ыштат?
– Чылаже 87 еҥ шотлалтеш. Но пашаеҥ шотышто йодыш эреак лектеш. Тыглай пашаеҥат, специалистат кӱлыт. Ончыч сай йӱла лийын: тунем пытарышым пашаш направлений дене колтеныт. Нуно ты верлан тунем шуыныт да кодыныт. Сандене специалист ситыдымым шижме огыл. Озанлыкыште веле огыл, школ ден йочасадыштат, фельдшер-акушер пункт ден тӱвыра пӧртыштат тыгак лийын. Кызытат тышкак пӧртылаш кӱлеш. Тунам ялат илаш тӱҥалеш, самырык-влакат тушто кодыт. Тидым кӱшнак умылышаш да йодшаш улыт. Тунам озанлык-влакат кугурак лектыш дене ыштат да ешартыш производствымат почыт ыле.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: Г.Михайлов; доярке Л.Ямбарцева; алмаштыше доярке З.Рафикова; доярке Л.Кондратьева; тошто олмышто у вӱта чоҥалтеш; вӱта ончылно – кормораздатчик.
Авторын фотожо
