Татьяна Сергеевна Богданова Марий Элыште опытан врач-офтальмолог, уста поэт да пагалыме айдеме семын палыме. Теҥгече тудлан 65 ий темын, а ик арня ончыч лӱмгече оза дене вашлийын мутланаш йӧн лийын.
Ял гыч – райрӱдыш
Юбиляр У Торъял районысо Еврай ялыште шочын. Тыште тудын ачаж ден аваже вашлийыныт: пошкудо Укташ ялыште илыше Лидия Александровна тӱҥалтыш школышто туныктен, а Шернур районысо Изи Мушко ялын шочшыжо Сергей Никандровичым медпунктыш фельдшерлан колтеныт. Икте-весым ӱмырешлан йӧратен шындыше ӱдыр ден каче мужыраҥыныт. Богдановмыт кум йочам ыштеныт. Татьяна – эн кугу шочшо. Тудын вич ияшыж годым еш озам У Торъял районысо эмлымверын шинча кабинетышкыже фельдшерлан кусареныт.
– Мыланна посёлкышто, Больнице уремысе курык саҥгаште шинчыше кок пачашан тошто пӧртыштӧ, пачерым ойыреныт. Тудын деч тораштак огыл амбулаторий, вашкеполыш станций, аптеке, терапевтический, инфекционный, туберкулёзный, йоча отделений-шамыч да морг верланеныт. Пачер окна гыч ончалмеке але уремыш лекмеке, амбулаторий гыч иктаж отделенийыш але отделений гыч амбулаторийыш ошкылшо ош халатан еҥ-влакым эреак ужынна, – медик-шамычын суапле пашашт дене лишкырак палыме лийме жапшым шарналтыш лӱмгече оза.
«Чапле офтальмологым ыштем!»
Тыгеже Татьяна вич ияшыж годымак йоча врач лияш шонен пыштен. Эм пушан ачаж пелен кумылын шӱраҥыштын, поснак – каникул жапыште. Ӱдыр Сивцевын таблицыжым изинек пален, сандене Сергей Никандрович приёмыш толшо пациентын шинча пӱсылыкшым тудлан тергаш ӱшанен. Школышто сайын тунеммыжым, медицине пашалан шӱмаҥмыжым ужын, шинча врач Александр Кафисович Тютееват Татьяналан офтальмологын специальностьшым ойырен налаш темлен да, диплом дене пӧртылмекыже, олмешыже коден, сулен налме канышыш каяш сӧрен. Татьяна Богданова шке шонымашкыже шуын – школ деч вара Горький мединститутын педиатрический факультетышкыже пурен. Нылымше курс деч вара каникул жаплан мӧҥгыш толмекыже, ачаже манын: «Тый путырак пушкыдо кумылан улат, педиатрлан ыштен от керт: нелын черланыше икымше йоча пеленак шӱмет шогалын йӧрлат. Окулистлан кае, мый тыйым чапле офтальмологым ыштем!»
Тылеч вара Татьяна Богданова тунемме деч посна эше кажне каныш кечын шинча больницыште медсестралан ышташ, шкенжым тиде профильлан ямдылаш тӱҥалын. Институт деч вара Йошкар-Олашке пӧртылын, Республикысе трахоматозный диспансерыште интернатурым эртен. Тушечын У Торъял районысо больницыш колтеныт.
– Александр Кафисович сӧрымыжым шуктен: олмешыже мыйым коден, медицине паша гыч 75 ияш канаш каен. Икымше паша кечем тачат кызытсе семынак шарнем. Кабинетыш икымше пациент пурыш да, воктенем чарнен шогалде, ачам велыш ошкыльо. «Докторжо теве шинча – Татьяна Сергеевна», – опытан фельдшер кидше дене мыйын велыш ончыктыш. «А мый тендан деке толынам», – нимыняр ӧрде вашештыш пациент. Калык ачамым пагален да аклен, вет тудо врачын пашажым сайын пален, операцийым ыштыше офтальмологлан ассистент семын полшен, трахом чот шарлыме жапыште шокшо кеҥежым ма чатлама телым районысо чыла ялышке черле-влак деке шкетын лектын коштын, медицине полышым йодын толшо ик еҥымат савырен колтен огыл. Мыйымат чыла пашам шот-рат дене ышташ туныктен, – шкем профессийыште мушо офтальмолог ачажлан нимучашдымын таушта.
Ака-шӱжар, иза-шольо гай лийыныт
Татьяна Сергеевнан медицине стажше – 42 ий. Шочмо У Торъялже деч посна тудо эше Шернурышто, Белоруссийыште (Гомельский областьысе Добруш олаште, Чернобыль катастрофыш логалше кумдыкышто) пашам ыштен. Пытартышыж гыч изи эргыжын тазалыкшылан зиян лийын кертме деч шекланен пӧртылын. Икмыняр жап Йошкар-Оласе 4-ше №-ан поликлиникыште тыршен, вара йолташыже-шамычын темлымышт почеш Сар-влакын ветераныштын республикысе клинический госпитальышкышт куснен. Тыште ынде 33 ий утла ышта. Тиде жапыште Кугу Отечественный сарын инвалидше да ветеранже-влак, локальный сар-шамычын ветеранышт, Чернобыль АЭС-ыште лийше ядерный катастрофо деч кодшым кораҥдыше граждан, Марий епархийын, республик правительствын еҥже-влак да эше шуко моло дене шочмо ака-шӱжар, иза-шольо гай лийыныт.
– Кугу Отечественный сарын инвалидше ден ветеранже-влак кажне ийын шагалемыт, ынде специальный военный операцийын пеш нелын сусыргышо ветеранже-шамыч толыт. Пеш чаманем нуным… Вет айдеме йырвелысе 95 процент уверым ужын налеш! – чон коржын манеш Татьяна Сергеевна.
Офтальмологын мутшо гыч, шинча чер кокла гыч эн лӱдыкшыжлан глаукомо шотлалтеш. Тудлан кӧра айдеме инвалид лийын кертеш, сандене врачын палемдымыжым, кече радамым пеҥгыдын шукташ да, мутат уке, тазалыкым моткоч тӱткын эскераш кӱлеш, поснак – сакыр диабет ден гипертоний тургыжландарыме, шинчашке вӱр пурымо, шинчаван пужлен толмыжо да палынак начарын ужмо годым.
Кызыт Татьяна Сергеевна сменыште кокла шот дене 32 пациентым приниматла. Кугу опытан офтальмолог диагнозым шындыме, черым мучаш марте эмлыме але тудын вияҥмыжым чарен шогалтыме пашам ик эн пайдалылан шотла.
Чолга мер пашаеҥ
Жапше годым Татьяна Богданова Йошкар-Оласе У Торъял землячестве председательын медицине шотышто алмаштышыже лийын. Кечывалым госпитальыште тыршен гын, кастене мер пашам шуктен. Арня мучко терапевтым, кардиологым, педиатрым, гинекологым, невропатологым, йоча офтальмологым, фармацевтым да моло специалистым ик бригадыш чумырен да нуным землячествым вуйлатыше Виктор Наумовын ойырымо автобусшо дене шочмо кундемышкыже калыкын тазалыкшым тергаш наҥгаен.
– Землякем-влак тидлан моткоч куаненыт да мемнам изин-кугун вученыт. Пеленна эше «Оптике» салон гыч пашаеҥым налына ыле. Шарнем, ик вашлиймаште кок ияш йоча докторын темлымыж почеш шинчалыкым ойырен нале да сайын ужаш тӱҥалмыжлан тугай чот куанен колтыш! А окулистым 10-15 ий дене уждымо илалше ӱдырамаш-шамыч, медицине велым полшымемлан пачаш-пачаш тауштен, мыйым эсогыл ӧндалыныт, – эртыше жапым порын шарналта Татьяна Сергеевна. – Кажне ганажат пытартыш пациент марте пашам ыштенна, а кастене концертым шынденна, усталык касемымат ик гана веле огыл эртаренам – тыштыже мыланем мурызо-влак Валерий Тихонов ден Алла Торопова, кундемысе чолга еҥ Римма Сапаева пеш сайын полшеныт. Чыла тиде каныш кечылаште чылт яра ышталтын, туге гынат Йошкар-Олашке путырак куштылго чонан, нӧлтшӧ кумылан, нимучашдыме пиалан пӧртылынна.
Уста поэт
Татьяна Богданова икымше почеламутшым 10-шо классыште тунеммыж годым возен, молыжым – ачаж ден аважын илыш гыч кайымышт деч вара: йӧратыме еҥже-шамыч шотышто орланыше чонжым тыгеат лыпландараш тыршен. Таче тудо – мурыш савырыме 20 почеламутын авторжо. Шочмо вер, рвезе пагыт, илыш, йӧратымаш, ача-ава да шуко моло нерген возымо лирический шӱлышан произведенийлашкыже семым композитор-влак Алексей Изибаев-Бирь, Валерий Кульшетов, Виталий Алексеев, Валерий Тихонов пыштеныт. «У моей зимы много снега», «Земля торъяльская», «Вернись былинкой, мама!» муро-влак ден «Прости, прости…» романсым шкежат шӱм шулен колыштеш.
Рушла возымо икмыняр почеламутшым Марий Элын калык писательже Юрий Галютин «Ончыко» журналлан марлаҥден.
Кызыт Татьяна Сергеевна, шӱм-чонжым утыжым вургыжтараш огыл манын, кагаз ден ручкам шуэнрак налын шинчеш, но лӱмгечыж деч ончыч ныл корным содыки сералтен:
Смотрю и чувствую я сердцем…
И важно мне лишь то, о чём молюсь в слезах…
Душа поймёт без слов, о чём молчу я…
Услышьте сердце, жизнь любя, цените жизнь…
«Мый совет врач улам!»
– Угыч шочаш лиеш гын, офтальмологын специальностьшымак ойырен налам ыле. Медикын пашажым ик эн суаплылан шотлем. Мый совет врач улам да тидын дене вожылде кугешнем! Профессийым ойырен налаш полшымыштлан, тыгак мыланем шӱжар ден шольым пӧлеклымыштлан ачам-авамлан уло шӱм-чонем дене тауштем. Шкемым пиалан айдемылан шотлем: Юмылан тау, тыгай ийготыш шуынам, эшеат пашам ыштем, ава да кова улам! Илыш гына тӧрланыже ыле, – ӱмыргорныжым кӱчыкын иктешлыш юбиляр.
Газетым лудшо йолташ лӱмгече озанан наградыже-влак нергенат пален налнеже ыле, очыни. Татьяна Сергеевна – пашан ветеранже, Марий Элын почётан ветеранже, шуко Таумут ден Чапкагазын озаже, но совет доктор тачат паша лектыш ден пациентын тауштымашыжым ик эн ончыл верыш шында да шергын акла.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын да Т.Богданован еш альбомжо гыч налме фото
