Тиде айдеме Марий кундемнан ышталтымыж годым веле огыл, 1921-1923 ийлаште, варажым эше кок гана, 1928-1929 да 1934-1937 ийлаште вуйлатышыже лийын, вияҥын толмашкыже кугу надырым пыштен. Иван Петрович Петров 27 ияшак шке вачывакыже рвезе Марий автоном областьын исполкомжым вуйлатыме пашам шке ӱмбакыже налаш тоштын! Шоналтет да чынжымак тудын дене кугешныме шуэш. 14 декабрьыште шочмыжлан 130 ий темын. Очыни, республикыште И.П.Петровын шочмо кечыжлан пӧлеклалтше мероприятий-влак тыге кумдан икымше гана эртаралтыч. Тидлан Морко землячествыланат тауштыман.
13 декабрьыште Марий автономийын икымше вуйлатышыжын шочмо кундемыштыже, Морко район Шеҥше селаште, тудлан пӧлеклалтше шанче-практик конференций эртен гын, вес кечынже шарнымаш мероприятий-влак Йошкар-Олаште шуйненыт. Ончыч Йылмым, историйым научнын шымлыше В.М.Васильев лӱмеш марий институтышто тудлан пӧлеклалтше «йыргешке ӱстел» йыр мутланымаш лийын. Петров уремыште почмо шарнымаш оҥа ончыкат пеледыш аршашым пыштеныт. Палемден кодыман, ончылъам суапландарыме верже уке огыл. Эшежым икмыняр ий ончыч «Калык верч тыршымаш» медальым Марий Элын 100 ияш лӱмгечыжлан да икымше марий облисполком председатель И.П.Петровым шарныме лӱмеш ыштыме. Тудын дене кундемнан тӱрлӧ сферыжым вияҥдымашке кугу надырым пыштыше чолга мер да кугыжаныш пашаеҥ-влакым палемдат. Ончыкыжым марий рӱдолаштынат посна памятникым почаш кӱлмӧ нерген мут коштеш.
Пытартыш жапыште марий мер пашаеҥ-влак Петровын лӱмжым суапландаырашак тыршат. Ты гана М.Шкетан лӱмеш марий кугыжаныш драме театрыште эртыше шарныме касыш регион вуйлатыше Юрий Зайцевын ушнымыжланат тауштыман. Тудо палемден: Марий автономийын икымше вуйлатышыжын тыршымыж дене Марий республикын кумдыкшо палемдалтын, шкенжын экономикыже, тӱвыраже шочыныт, тыште илыше калыкын шкешамже нӧлталалтын.
Иван Петрович Петровын шочмо кундемыжым йратыме, калыкше верч тыршыме койышыжо кугыеҥ-влакланат, самырык тукымланат сай пример. Тудым шарныме дене кылдалтше мероприятий-влакым эртаренак толман.
Ялыште шочын-кушшо рвезе изиж годсек тунемашак тыршен, шкенжым куштен толын. Балтий теҥыз флотышто служитлымыжат, тунамсе революций пагытат Петровым личность, сай организатор, тӱшка калыкым ӱшандарен, ончыко вӱден наҥгаен кертше семын пеҥгыдемденыт да шуареныт. Ревком председатель, вара облисполком вуйлатыше… Уло марий калыкын ӱшанжым шукташ тыршен. Кодшо курымын колымшо ийла тӱҥалтыштыже шукерте огыл веле ышталтше Марий автоном областьысе калыкын шужен илыме пагытшым куштылемдаш тыршымыжат ок мондалт. Кеч тидлан область вуйлатышым мут кучашат шогалтен, лӱенат пуштын кертыныт. Лӱддымылыкшылан ӧраш гына кодеш. Ала пӱрымаш, ала тунамсе кугыжаныш вуйлатыше-влак тудым садак тышкак шуктеныт. Национальный толкынын ончылъеҥже семын, шояклен, Петровым 1937 ийыште репрессироватленыт да округысо военный коллегийын приговоржо почеш 1938 ий 10 майыште Озаҥыште лӱен пуштыныт, возат историк-влак. Тусо Архангельский шӱгарлаште репрессироватлыме-влакым шарныктыше стеллыште тудынат лӱмжым таче ужаш лиеш. И.П.Петровын поро лӱмжым 1957 ийыште гына пӧртылтеныт.
Шарнымаш мерпоприятийлаште Марий ЭЛ ГТРК-ан ямдылыме «Время смелых» фильмже ончыкталтын. Марий облисполкомын икымше вуйлатышыжлан пӧлеклалтше паша тудым кугыжаныш вуйлатыше, мер паша, тыглай айдеме семын, тыгак эртыше жапым сайын почын пуа. Марий Эл Кугыжаныш архив ден Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерын пашаеҥже-влак И.П.Петров дене кылдалтше, фондлаште аралалтше фотографий да документ-влакым чумырен, лӱмын ончерым ямдыленыт ыле.
Кастене театрыште эртыше «Тудын ӱмыр – волгыдо шӱдыр» шарнымаш касат ушеш кодеш. Иван Петровын Акилина илыш пелашыже дене икте-весылан серыш-влакым возгалымыштым кучылтмо. Нунын гоч Иван Петровын могай лиймыже, кузе пелашыжым, шочшыжо-влакым йӧратымыже, шочмо калыкше верч тыршымыж нерген сайынрак пален налаш йӧн лийын. Концертым марий театрын, эстрадын артистше да мурышо-куштышо творческий коллектив-влак сӧрастареныт.
С.Носова
Д.Речкинын фотожо.
