Марий Элыште 24 февраль – 2 март Иммунитетым пеҥгыдемдыме арня семын эрта. Тудо 1 мартыште палемдалтше Иммунитетын тӱнямбал кечыжлан пӧлеклалтын.
Иммунитет да тудым пеҥгыдемдыме йӧн-влак нерген Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын эмлыме-профилактике полыш да лицензирований пӧлкажын советникше Наталья ЧЕГАЕВА дене мутланена.
– Наталья Владимировна, мо тыгай иммунитет?
– Иммунитет – организмым тӱрлӧ чер да микроб, тыгак контроль гыч лекше, раклан вияҥаш амалым ыштыше шке клетке-шамыч деч аралыше пӱртӱс механизм. Тыгеже организм инфекцийым куштылгын сеҥа, но иммунный системе лушка гын, тӱрлӧ чер дене писын авалталтын кертеш.
– Иммунитет кунам да молан лушка?
– Илышыште поснак йоча, мӱшкыран ӱдырамаш да илалше еҥ-влакын иммунный системыштым аралаш кӱлеш – амалже чылалан раш, шонем. Иммунный системым тамак, алкоголь, тӱрлӧ эпидемий, стресс, депрессий, аздаралтмаш, нойымаш, уда йырвел да начар кочкыш чот луштарат. Ме чӱчкыдынжӧ идалыкын йӱштӧ пагытыштыже черланена, вет тӱнӧ палынак шагал коштына, шукырак жапым изи вӱдыжгылыкан олтымо пӧлемлаште эртарена, тылеч посна эше кече волгыдым ужде гаяк илена. Сандене телым тӱрлӧ витаминлан кугу тӱткышым ойыраш кӱлеш.
– Лачшымак могайлан?
– Иммунитетым нормышто кучышашлан организмлан шуко тӱрлӧ витаминым «пукшаш» кӱлеш. Тидым балансироватлыме кочкыш дене ышташ лиеш. Мутлан, белок организмлан аминокислотам пуа, тудыжо иммунитетлан кӱлшӧ антитела ден моло агентым ышта. Коя иммунный клетке-шамычым чоҥа. Углевод иммунный системылан пашам ышташ куатым пуа. Организмын аралыше пашажым лимон, имбирь, ужар чай, емыж-саска, тичмаш пырчан пучымыш, шӧр негызан продукт, тӱрлӧ емыж, миндаль саемдат. Но витамин ден минерал-влакым рацион полшымо дене веле огыл ситарат. Мутлан, кояште (липидыште) шулыктаралтше Д витаминым организм шкежат ыштен луктын кертеш, но тидланже айдемылан кечыште кужу жап кошташ кӱлеш. Тыгай йӧн уке гын, Д витаминым теҥыз кол але аптекыште налме средстве дене ситараш темлалтеш.
– В12 витамин нерген мом ойлен кертыда?
– Тудо поснак вегетарианец ден илалше еҥ-влакын организмыштышт огеш сите. Тыгодым вӱрым ыштыме да нерве системе-шамычын пашашт пужла, иммунитет лушка. В тӱшкаш пурышо витамин стрессым чытыме, йӱдым пашам ыштыме да омо пужлымо годым шукырак кучылталтеш. Тиде витаминым шыл да шӧр, пурса да пырче негызан продуктым кочкын шапашлаш лиеш.
Тӱнямбалысе 30 процент еҥын организмыштыже магний ок сите. Тидлан кӧра чыла орган ден системе орлана. Магний поснак мӱшкыран да чызым пукшышо ӱдырамаш, гипертоник, диабетик, физический да эмоциональный нагрузкым чытыше-шамычлан кӱлеш. Веществан ситыдымыжлан кӧра иммунитет лушка, шӱм-вӱргорно системын пашаже пужла, вуй коршта, эсогыл депрессий тургыжландара. Препаратым йӱмӧ огеш шу гын, магнийым ужар лышташан кушкыл да пакчасаска, пӱкш, шӱраш да банан гыч налаш йӧн уло.
– Айдемылан таза да пеҥгыде лияш кӱртнят, очыни, кӱлеш?
– Туге. Кӱртньын ситыдымыж годым организм тӱрлӧ чер да микроб ваштареш тичмаш куат дене кучедалын огеш керт. Тиде витамин йошкар шылыште, мокшышто, сурткайык шылыште да мунышто, пурса негызан продуктышто шуко.
– А организмыште йод ок сите гын?..
– Тыгай годым айдеме чӱчкыдын кылмен черлана, ОРВИ ден грипп келгыш пурат да тазалыклан кугу зияным ыштат.
Йодым иммунный системын клеткыже-влак чот кучылтыт. Тудын организмыште ситыдымыж годым теҥыз ковышта ден моло продуктым, теҥыз да океан колым, йод дене шыҥдарыме шинчалым кочкаш кӱлеш.
– Наталья Владимировна, иммунитетым эскерыме да пеҥгыдемдыме шотышто эше мом ешарен кертыда?
– Кажне еҥлан ий еда профосмотрым але диспансеризацийым эрташ темлем. Палдарымем гыч умылышда, очыни, айдемылан эше пайдале кочкышым кочкаш, суткаште эн шагалже шым-кандаш шагат малаш, уда койыш деч кораҥын, таза илыш-йӱлам кучаш, шукырак тарванылаш, шкем шуараш да, прививке календарь дене келшышын, чыла вакцинацийым эрташ кӱлеш. Вӱдымат йӱаш мондыман огыл.
Иммунитетым пеҥгыдемдыме йодышым лучо врач дене лончылаш, вет чыла витаминым медикын палемдымыже да эскерымыж почеш йӱаш темлалтеш.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо
