Фермер озанлык
«Тидым ышташ куштылго огыл, но лиеш»
Чылалан палыме руш калыкмут: «Один в поле не воин». Марлаже «Пасушто шкет еҥ вий огыл» манаш келшен толеш докан. Тудын шонымашыже тыглай: тӱшка вий дене гына сеҥымашке шуаш лиеш. Кеч сӧй, кеч тыныс пасушто…
Марий Эл гыч фермер-влакат икмыняр ий ончыч тӱшка йодышым решатлышашлан иктеш чумыргаш келшеныт. А вет тылеч ончыч кужу жап Россий регион-влак кокла гыч мемнан денак веле дыр фермер-влакын посна ушемышт лийын огыл. Кажне шке пасуштыжо кертмыж семын ыштен. Лач 2018 ий тӱҥалтыште тыгай ушем – Кресаньык фермер озанлык да ялозанлык кооператив-влакын ассоциацийышт але Марий Эл Республик АККОР – шочын. Ассоциацийын председательжылан У Торъял район Эҥерӱмбал ял гыч кресаньык (фермер) озанлык вуйлатыше Григорий Александрович Петров-Чоткарым ойыреныт. Тудо республикыште 90-шо ийласе икымше толкын фермер-влак кокла гыч иктыже лийын.
Тунам, 2018 ийыште, ассоциаций радамыш 34 кресаньык (фермер) озанлык да ик ялозанлык кооператив пуреныт. Таче, куд ий эртымеке, тудо 74 озанлыкым ушен шога. Нуно вольыкым ашныме, пакчасаскам куштымо, кормам ямдылыме пашам шуктат.
– Кызыт тышке тугай-влак толыт, кӧ пашам ыштынеже, сатум ужалыме рынкыш пырля лекнеже, тӱшка шонымашым аралынеже, фермерстве нерген рашрак пален налнеже. Ассоциацийнан икымше ошкылжо – ме ушненна! Ончыч шке семын илен лекташ тӧченна гын, ынде – тӱшка вий дене, – каласыш Григорий Александрович.
Кеч-могай пашамат, а ялозанлык производство дене кылдалтшым поснак, шкетын ышташ ок лий. Кооперироватлалтме але чак чумыргымо кӱлеш, тунам гына шуко йодышым решатлаш лиеш. Шергакан техникым налаш, продукцийым ужалыме у рынкым кычалаш, тӱрлӧ юридический йодышым решатлаш, шке правам аралаш, грантым налшашлан документлам ямдылаш шкет фермерын вийже ок сите. Таче тыгай йодыш, Григорий Петров-Чоткарын ойлымыж почеш, ассоциаций гоч тӱшка вий дене решатлалтеш. Тыгак – республикын Ялозанлык да кочкыш сату министерствыже, «Россельхозбанк» ден «Росагролизинг» АО-ла, регионысо Компетенций рӱдер дене кылым кучымо, кресаньык (фермер) озанлыклам кредитоватлыме, республикыште «Тӱҥ фермер» программым илышыш пуртен толмо шотыштат.
Чыла тиде йодыш удан огыл решатлалтме нерген вес фактат ойла: республик правительстве ден марий фермер-влакын пашам умылен ыштымыштым Россий Кресаньык (фермер) озанлык ден ялозанлык кооператив-влакын ассоциацийыштын черетан съездыштыжат палемдыме. Таче республикыште ялозанлык продукцийым ыштен лукмо чумыр кугыт гыч фермер-влакын надырышт 20 процентым эрта.
Но тидын нерген палемдышыла, Григорий Александрович весымат шылташ ыш тошт: тиде процентше умбакыже кушкын сеҥа мо? Вет кызыт кугу озанлык веле огыл, фермер-влакат пашаеҥ ситыдымым шижын илат. Но тыгодымак шагал огыл еҥ ӧрдыжкӧ пашам ышташ коштмым шотыш налын, тудо кажне ялыште 50-100 вуй вольыклан изирак фермым почаш темла. Уке гын кызыт кугурак озанлык-влак оксам вашкерак ыштен налшашлан лач шӧр озанлыкым вияҥдымылан тӱткышым ойыраш тӱҥалыныт. А шыл озанлык эркын-эркын туртеш. А вет кугурак озанлык денак кутырен келшен але кооперироватлалт, тудын ӱшкыжаш презыже-влакым да моло вольыкшым изирак фермылашке ашнаш налаш лиеш. Ферме шке ялыштак лиеш гын, кӧ ӧрдыжкӧ пашам кычал кая? Тыге ялыш паша пӧртылеш, да ял умбакыже илаш тӱҥалеш. А илен-толын тиде фермымак кугемдаш лиеш. Шурным да пакчасаскам куштымо пашамат тудо ялын ончыкылыкшо денак кылда. Яра кийыше мландым помыжалтен, ял илышым угыч ылыжтымылан ӱшаным ок йомдаре.
Но чыла тидлан ялым да ялозанлыкым вияҥдыме йодышым у семын радамлен ончалаш да тидын негызеш посна программым ямдылаш темла. Ты пашаш аграрник-влакым шкеныштымат – озанлык вуйлатыше, фермер, сурт пелен озанлыкым кучышо-влакым – ушаш кӱлешлан шотла. Вара ты программым, кужу жаплан бюджет дене кылден, илышыш пуртен толаш. Ӧрдыжкӧ пашаш коштшо-влакым мӧҥгӧ савыраш, самырык-влакым ялеш кодаш тараташ. Тидым ышташ куштылго огыл, но лиеш. Ял пашан да ыштен налме продуктын – шӧрын, шылын, киндын – акшым горючий але энергоресурс ак дене кылдаш. Тунам ялыште илаш да пашам ышташ, паша верым почаш кумыл лектеш. Теве кушечын ялозанлыкым вияҥдыме пашам тӱҥалаш лиеш.
– Ме палена, кузе вияҥаш. Шке продукцийна дене кугу рынкыш, промышленный регионлашке лекташ, продуктым перерабатыватлыме пашалан пижаш. А эше ассоциацийна Агробизнес пашаеҥ-влакым уэш ямдылыме марий институтышто фермер-влакым туныктымо пашам виктарен колташ шона. Кызытсе фермер верыште шогышаш огыл, чыла улан тунемшаш да молым у дене палдарышаш. Да чыла тиде задаче шукташ лийме. Вет ынде марий фермер-влак пырля улына, – каласыш Марий Эл АККОР-ын председательже, РФ АККОР советын еҥже, Российын сулло фермерже Григорий Александрович Петров-Чоткар.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: Г.Петров-Чоткар (пурлаште) – Татарстан АККОР-ын председательже К.Байтемиров дене соглашенийым ыштыме годым; Марий Эл АККОР-ын делегацийже – А.Собко, Г.Петров-Чоткар, И.Собко – РФ АККОР-ын XXXV съездыштыже; Марий Эл АККОР-ын советше «Россельхозбанк» АО-н верысе пӧлкаж дене пырля эртарыме совещанийыш чумырген.
Фермерын сайтше гыч налме фото
