Шернур район Купсола ял гыч Шабдаровмыт ешым пытартыш жапыште палыдыме еҥже уке докан. Москваште эртаралтше конкурслаште сеҥымышт да ойыртемалтмышт деч вара – поснак. Санденак нунын нерген меат ик гана веле огыл возенна. А таче, вате-марий Татьяна ден Сергейын ушнымыштлан тений 20 февральыште 30 ий теммым шотыш налын, тыгак 8 Март пайрем шумо дене пайдаланен, пелаш, ава Татьяна Эриковна дене мутым вашталташ кумылна лекте.
– Татьяна Эриковна, Те шым шочшан ава улыда. Шуко икшыван ава-ача лияш ончыкылык пелашда дене палыме лиймеке келшыме годымак мутланен келшенда але…?
– Келшыме годым тыгай нерген шонен огынал. Ончыкылык пӱрымашым палаш огеш лий. Тыге лектын. Но ме икымше йоча ӱдыр лийже манын шоненна, да ӱдырак шочын. Вараже эре эргым вученна, а чылаже ныл ӱдыр почела шочын. Визымшылан, тевыс, икте олмеш Юмо иканаште кум эргым пуэн.
– Шукыж годым ик азам ончашыжат неле, а Тыланда кумыньыштланак чыла шотыштат жапым муаш кӱлын да, мутат уке, тӱҥалтыште чот йӧсӧ лийын докан. Кызыт гын нуно тыгай чапле рвезе-шамыч лийын шогалшыныт да, кумыньыштым ончен, куанен шерда огеш тем, очыни?
– Тӱҥалтыште, чынак, ончен-кушташ нелеак лийын. Южгунамже йӱдшӧ-кечыже манме гай маленат огынал. Кугурак ӱдырна-шамычат шуэн огыл, йӧршеш шагал мален, эрдене школыш каеныт. Пелашемын родо-тукымжо ончаш чот полшен. Юбилейный поселко гыч Таисия кокаже, У Торъял поселко гыч Аля акаже лӱмынак толын коштыныт. А кызыт Никита, Илья, Алёша эргына-влак ынде индешымше классымат тунем пытарат. Москвашке миен толмына деч вара мемнам, чынрак каласаш гын, эргына-влакын «Тройняшки» ансамбльыштым. тора да лишыл тӱрлӧ кундемыш: Нижний Новгородыш, Волгоградыш, Сириусышто эртыше Самырык-влакын тӱнямбал фестивальышкышт, Сочи олашке, Хабаровск крайыш, икмыняр моло вере – выступатлаш ӱжаш тӱҥалыныт. Июльышто Удмуртийыште кугу мероприятий лийшаш, да вучат. Тушко каяш шонена. Ме эргына-влак дене кодшо шыжым, сентябрьыште, Киров олашке «Вятские хваткие» фестивальыш миенна да гран-при дене палемдалтынна ыле. Туштак удмурт-шамыч дене палыме лийынна. Нунылан келшенна, да санденак мемнам ӱжыныт. Киров олашкыже эше кодшо кечылаште гына уэш миен толна. А таче, 8 Март пайрем кечын, Володя Матвеев эргына-шамычым «Тендам йӧратена» концертышкышт выступатлаш ӱжын. Нуно такшым семӱзгар-влак денат шоктен моштат. Но пытартыш жапыште утларакше куштат. Тыгак эргына-шамыч Шернур тӱвыра пӧрт пеленысе «Кас гармонь» ансамбльыш коштыт. Вуйлатышыже – Саша Иванов. А мый хореограф семын нуным изишт годсек кушташ туныктем да йӧн лийме семын мероприятийлашке пырля мием. Кызытат кок ансамбльжыланат куштымашым мыяк шындем. Школышто 32 ий тиде пашам шуктымеке, идалык утларак ончыч сулен налме канышыш лектынам. Сандене эргына-шамыч дене репетицийым ынде мӧҥгыштӧ эртарена.
– Те пелашда дене коктынат марий йӱлам шуктышо ешыште шочын кушкында. Сандене ынде шкежат икшывыда-влакым тыгай шӱлышешак куштеда, ешда дене марий йӱлам, тӱвырам аралымаште чот тыршеда?
– Мый шуко шочшан ешыште кушкынам: кум акам, ик шӱжарем, ик изам да мый улына. Авам мураш, кушташ йӧратен, да мыят тунеммем годымак Шернур районысо шочмо Марий Шолнер ялыште чумырымо ансамбльыш авам дене пырля коштынам. Вараже республикысе тӱвыра да сымыктыш колледжыште хореографлан тунеммем годымак «Эрвел марий» ансамбльыш коштынам. Тунам тудым чумыреныт гына ыле.
Пелашемын ешыштыже кок йоча веле улыт: тудо да Аля акаже. Туге гынат ешышт моткочак усталык да марий шӱлышан. Мутлан, Сергей шукертсек почеламутым воза, кум книгаже лектын. Акаже мураш йӧрата. Аважат мураш кумылан лийын. Ачаже тале гармоньчо ыле. А кочаже карт кугыза улмаш. Ешыже марий кумалтышыш коштын. Мыйын ачам-авамат тиде йӱлам шуктеныт. Сандене мемнам тыге ончен куштеныт, да ынде шкежат ешна дене марий йӱлам шуктена, икшывына-шамычым тыгайымак куштена, нуно марий пайрем-шамычым палышт манын тыршена. Пашаланат тунемше лийышт манын шонена. Мутлан, мемнан кок мӱкшотарна уло. Иктыже – эргына-шамычын шкеныштын посна. Нуно тушто чыла пашам шуктат да, мутлан, школыш каяш, шканышт моло мо кӱлешым налыт.
– Ешдан усталык шӱлышан улмыж нерген ойлымо годым Сергей Анатольевичын веле огыл, ӱдырда-влакынат почеламутым возымышт да лишыл жапыште книгам лукташ шонымыда нергенат каласен кодыман…
– Чынак, ӱдырна-шамыч нылытынат ачашт гаяк поэзийлан шӱман улыт. Ончыкыжым, кажныштын возымыштым иктеш чумырен, книгам лукташ шонена. Телеграм-каналыште ме Шабдаровмыт ешнан чатшым почынна да тушто лекше тӱрлӧ йодышнам каҥашыме дене пырля почеламутышт нергенат мутланена, мом кузе эше сайракын каласаш лийме шотышто ой-каҥашым темлена, вет ӱдырна-шамыч тӱрлӧ вере илат. Иктыже эсогыл – Сахалин кундемыште.
– Суртышто ныл лук гыч кумытшым ӱдырамаш куча, маныт. Тендан тидын шотышто кузе?
– Ме тыге шелына, очыни: кугурак ужашыжым пелашем дене иктӧр кучена. А эше ик ужашыже йочана-шамычын. Молан манаш гын ме чылаштынат шонымашыштым колыштына да шотыш налына. Кажныжын «право голоса» манмышт уло. Ме иктыштланат нимомат виеш огына тушко, виеш огына ыштыкте. Вет кунам кеч-кӧат кеч-момат кумыл дене ышта гын веле тиде пайдале да лектышан лиеш.
– Татьяна Эриковна, яра жапда лекме годым тудым кузе эртареда: моло ӱдырамаш семын могай-гынат кидпашам ыштеда але иктаж-мо весылан пӧлекледа?
– Кидпашам ончыч ыштылам ыле: крючок денат, спице денат пидынам, уныка-шамычлан изи бантик-шамычымат ямдыленам. А кызыт тыгай дене шинчылтмаш уке. Пытартыш жапыште утларакше ешемым иктаж-мо тамле дене сийлаш, тӱрлӧ когыльым кӱэшташ тыршем. А эше пӧртыштат, пакчаштат пеледышым ончен кушташ йӧратем. Тиде сомылым шуктен, чонем кана да куана.
– Тендан ешым пиаланлан шотлаш чыла амал уло. А такшым еш тыгай лийже, вате ден марий ваш келшен, пагален илышт, икте-весышт коклаште йӧратымаш тул эреак йӱлыжӧ манын, мом ыштыман? Ӱдырамаш могай лийшаш?
– Ешыште вате ден марийлан икте-весылан эҥертыш лийман, ваш-ваш полшыман, пелашын могай шонымашыж ден кумылжо улмым мут деч посна шинчаончалтыш денак умылен моштыман. А ӱдырамаш могай лийшаш? Тудо пелашыжым, шочшыжо-влакым йӧратышаш, кӱлеш годым пеҥгыде лийшаш, тыгодым шымалыкымат ончыктышаш, лыпландарашат мутым мушаш, койынат моштышаш. Вес семын каласаш гын, марий ӱдырамаш чыла шотыштат марий ӱдырамашак лийшаш.
– Таче – 8 Март. Ӱдырамаш-влакым тиде сылне шошо пайрем дене саламлен, мом тыланынеда?
– Мый кажне ӱдырамашлан пеҥгыде тазалыкым, еш пиалым, тынысле канде кавам тыланем. Тек суртыштышт эре шокшо шӱлыш, а чоныштышт йӧратымаш шижмаш озалана!
Любовь Камалетдинова мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
