КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО УВЕР ЙОГЫН

Спектакль деч вара Воштончыш але кугемдыше янда?

Спектакль деч вара

Воштончыш але кугемдыше янда?

У тургымышто М.Шкетан лӱмеш Марий драмтеатр марий автор-влакын пьесышт почеш шындыме кок постановкым ончыктыш. Икымшыже – Анатолий Мокеевын «Ой, Мичу!.. Ох, Зина!..» драме, весыже Василий Пектеевын – «Йӧратымашын акше» комедий. Нине кок постановкым драматургий могырым лончылен лекташ кумыл лекте.

«Геройын «корныжо»

«Драматургийыште тӱҥжӧ – оҥай сюжетым муаш» манмым мый шуко гана колынам. Но шукерте огыл йӧршеш вес шонымашым верештым. Театроведенийым шымлыше еҥ-влакын мутышт почеш, драматургийын негызше – историй. А сюжет-влак историйым вияҥдат. Нунын полшымышт дене тӱҥ геройын «корныжо почылтеш».

Мо тыгай «геройын корныжо»? Рушла тудым «путь героя» маныт. Спектакль тӱҥалтыш гыч мучаш марте герой дене лийше событийым, геройын вашталтмыжым тиде термин дене палемдат. Ойырен налме кок пьесыште герой-влакын «корнышт» нерген кумданрак рашемдаш тыршем. Но тидлан эн ончычак тӱҥ герой-влакым каласен кодыман.

Анатолий Мокеевын пьесыштыже тӱҥ герой – Мичу. Поро кумылан, тыматле койыш-шоктышан, поэзийым йӧратыше пӧръеҥ. Тӱҥалтышыште ме тудым самырык, армий радам гыч толшо, илышлан куаныше рвезе семын ужына. Мичун «корныжо» эреж годым «тӧр» лийын огыл. Утыждене поро улмыжо, весым чаманен моштымыжо тудын илышыжым кенеташте вашталта…

Тӱрлӧ сюжет вашталтме дене автор Мичун чон кӧргысӧ ӱчашымашым, еш коклаште лекше нелылыкым ончыкта. Тыгодым тӱҥ геройын образшым лишыл йолташыже-влак вияҥдаш полшат. Тыште Мичун «корныжо» раш коеш. Армий гыч толшо, илаш гына тӱҥалше рвезе шке илышыжлан акым пуэн моштышо пӧръеҥыш савырна.

Василий Пектеевын пьесыштыже тӱҥ герой – Таня, действий-влак тудын йыр пӧрдыт. Но Чачавийын (лишылже-влак тудым тыге лӱмдат) образшым келгын почмо огыл. Спектакльыште Таня нерген шагал пален налына. Ӱдыр 20 ияш, олаште тунемеш, ава деч посна кодын. Тудын ачаже, Иван Янгелдович, Юл эҥер воктене каныме базым куча. Школышто тунеммыж годым Сергей Флягин дене келшен, а вара мурызо Виктор Салаусым йӧратен шынден. Таня – тыматле койыш-шоктышан, ачажым йӧратыше ӱдыр. Но сюжет вашталтме, конфликт вияҥме дене тӱҥ героиньын образше вияҥын огыл.

Икымше пьесыште геройын историйжым, шӱм-чон тургыжланымашым муро, почеламут, конфликт гоч раш ужына гын, тыште тӱҥ геройын историйже нерген ойлаш утыжым нимом.

Кӱлешан але уто?

«Ох, Мичу!.. Ох, Зина!..» пьесыште ик уто образат уке. Чыланат – шке верыштышт. Кажныже тӱҥ геройым тӱрлӧ шӧрын гыч почын пуа. Сюжет-влакат радамын каят, нимо огеш лугалт.

«Йӧратымашын акше» пьесыште чыла лугалт пытымыла чучын. Действий икте почеш весе каят гынат, ик тичмашым пуйто огыт ыште.

Моткоч шуко рашдымылык. Спектакльым ончымеке, ятыр йодыш шочо. Мутлан, Сергей Флягин Иван Янгелдовичын каныме базышкыже кузе логалын? Але кредалмаш годым школышто тунемше рвезым сусыртымеке, йоча-влаклан пайремым молан чарыме огыл? Салаусын мурызо улмыжо молан вара гына рашемын? Виктор палыме мурызо гын, молан Таня тудын нерген тымарте пален огыл? Танян шольыжын, Талвийын, лийше событий-влакым камерыш войзымыжо эн чот ӧрыктарыш. Кузе рвезе камерыш чыла войзен, но тыгодым шкеже нимом ужын огыл?! Пожар нерген сӱрет шотыштат йодыш шуко…

Постановкышто кажне геройын шке посна койыш-шоктышыжым ужына, но тыгодым образ-влакым келгын почмо огыл. Чылажымат пуйто ӱмбачын ончыктымо. Герой-влак нерген ме утларакшым диалог-влак гоч гына пален налына. Мыланем спектакльыште герой-влакын кӧргӧ чоныштым, шонымыштым, кокытеланымашым почын пуышо монолог-влак ситен огытыл. Нуным пурташ гын, сюжетымат вияҥдаш лиеш ыле, шонем. Мутлан, Иван Янгелдовичын шке илышыже, йӧратыме пелашыжын тӱням коден кайымыже, икшывым шкетын ончен куштымыжо, поро ден осал нерген шонкалымыже монолог гоч почылтеш ыле гын, конфликт вияҥеш ыле. Тудын ончылно, чынжымак, пеш пӱсӧ йодыш шогалын – йӧратыме ӱдыржын пиалже верч чыла йомдараш да четлыкыш логалаш але Таням поян качылан марлан пуаш. Но тыште мыят йоҥылыш лийын кертам, вет пьесын жанржым комедий манын палемдыме. А комедий – драмын вес могыржо, тудо шке сюжетше дене зритель-влакым воштылтышаш. Постановкышто воштылаш таратыше сцене шагал лийын гынат,  жанр шотышто автор дене ӱчашен ом керт.

Спектакльыш йоча-влакын образыштым пуртымо. Роль-влакым ончыкылык артист-шамыч, Калыкле сымыктыш гимназийын тунемшыже-влак,  модыныт. Тиде ик могырым сай, кушкын толшо у тукымлан сценылан тунемаш, актер мастарлыкым вияҥдаш кӱлеш. Но вес могырым, лач тиде спектакльыште нуно утыла чучыныт (тыште мый денем ӱчашенат кертыда). Ончыкылык актер-влакым сценыш лукташ манын, нунын ийготыштлан келшыше темылан пьесым возыман, шонем. А тиде спектакльыш, мыйын шонымаште, нуно «пучымышым» гына ешареныт.

Рушла але марла?

Театрым йӧратыше-влак шижыныт, очыни: пытартыш жапыште марий театрна эркын-эркын рушаҥеш. Ончыч мурым гына, вара икмыняр диалогым пуртеныт гын, кызыт пел спектакльжым рушла модаш тӱҥалыныт. Тиде кызытсе илышын йодмыжо але режиссерын тӱняужмашыже?..

«Ой, Мичу! Ох, Зина» пьесе чатка марий йылме дене возалтын. Спектакльым ончен, герой-влакын йылмыштым колын, кугезына-влак дене пуйто койдымо кылым шижат. Почеламут, муро-влак спектакльым ала-мыняр пачаш сылнештарат, пойдарат!

«Йӧратымашын акше» спектакльыштат герой-влакын йылмышт чатка, диалог-влакат умылаш лийшын йоҥгалтыныт. Но рушла мутланыме чоныш нелытым пуртен. Режиссерын шонымыжым, герой-влакым молан рушла кутырыктымым мый умылем: мыланна, зритель-влаклан, шкеннам ӧрдыж гыч ончалаш йӧным пуэн, тыге пьесым комедий жанр деке лишемдаш тыршен. Очыни, конфликтымат вияҥдаш шонен. Но ала тиде йӧным кучылтыдеат лиеш ыле?!.

Декораций

Сай спектакль – тиде чапле пьесе, режиссерын пашаже, актерын модмыжо веле огыл. Спектакльым оҥайракым, келгыракым декораций ышташ полша.

Тидын шотышто М.Шкетан лӱмеш театр эре гаяк куандара, а южгунамже ӧрыктара.

«Ой, Мичу! Ох, Зина» спектакльыште ме ялысе пӧрт кудывечым, оласе уремым, шуко пачашан пӧрт гыч волгалтше тулым, пачерым ужына. Герой-влакын шӱлык кумылыштым эсогыл чынла койшо йӱр почеш.

«Йӧратымашын акше» спектакльыште декораций вашталтын огыл. Действий эре ик верыштак кая. Сценым сӧрастарыме мыланем ыш келше, ала решотка-влак шинчам нойыктарышт да сандене… Пожар, йӱр тӱҥалмым раш ончыктымо огыл. Тыште мый режиссерым умылен кертам, вет постановкышто ончыл верыш лач действий лекшаш ыле, а декораций шеҥгел планыште кодшаш. Но тыгай годым сюжет зрительым тунар чот авалтышаш… Мыйым сюжет ыш авалте, сандене кажне детальже шинчалан перныш.

Мастарлык ынже йом

Кажне спектакльыште, виян ма тудо але начар, марий артист-влак шке рольыштым чон вошт колтат. Кок спектакльыштыжат актер-влакын мастарын модмышт куандарыш. «Йӧратымашын акше» постановкышто Людмила Казанцева ден Павел Ефимовын модмыштым палемден кодынем. Ойлымышт, тарванылмышт, образым почын моштымышт – чылажат ӱшандарышын койын.

Изирак ситыдымашымат палемдыде ом керт. Тиде спектакльыштак тӱҥ рольым модшо Светлана Александрован тӱрлӧ спектакльыште модмыжо пытартыш жапыште икгайракла чучеш. Эре ик сынан образым чоҥен, «шаблон» манмашкат шиждымын куснаш лиеш. Тидын шотышто режиссер-влаклан шоналташ темлем.

Иктешлымаш

Шукерте огыл Санкт-Петербург гыч Йошкар-Олаш толшо ик критикын «Театр – илышын воштончышыжо огыл, а кугемдыше янда» манмыжым колынам. Могай чын каласыме! Театр гоч ме шкеннам, илышнам ужын, шымлен, аклен кертына гын, ситыдымашнам кораҥдаш кумылаҥына гын, тунам театр илышыштына кугу верым айлаш тӱҥалеш. «Ох, Мичу! Эх, Зина!» спектакль кайыме жапыште залыште шинчыше кажне гаяк еҥ Мичун да Зинан образыштышт шкенжым ужын, ятырынже шинчавӱдымат ӱштылыныт. А тидыже, мутат уке, эн кугу ак!

«Йӧратымашын акше» спектаклят келге шонымашан, пӱсӧ йодышым тарвата. Но тудо пуйто мемнан дене огыл, а весе дене лийын. Туге гынат спектакль уда манын ом керт. Лач драматургий могырым гына кӱын шуыдымо гай чучеш.

Надежда Моисеева

 

 

 

 

 

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий