Тӱрлӧ чер ваштареш кучедалаш да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме мероприятий-влак кышкарыште 24-30 июль Мокш чер дене черланыме деч профилактикым эртарыме арня семын палемдалтеш.
«Мокш чер дене черланымым шканат рашемдаш лиеш», – манеш Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын инфекциян чер-влак шотышто штат деч ӧрдыжсӧ тӱҥ специалистше Лариса БОЧАРОВА (снимкыште) да гепатит нерген каласкала.
Гепатит манме мут мокш дене кылдалтше шуко черым иктыш чумыра. Тудо инфекциян але вирусан, токсинан (эм, арака) да аутоиммунный лиеш. Вирусан гепатит – айдемын мокшыжым гепатитын А, В, С, D, Е вирусышт дене локтылшо кумдан шарлыше лӱдыкшӧ чер. Лачшымак тудо циррозын да ракын тӱҥ амалыштлан шотлалтеш. Мокшым герпетический манме инфекцият (Эпштейн-Баррын вирусшо, цитомегаловирус) чот локтыл кертеш.
Инфекциян гепатит-влак кокла гыч икмынярже нерген каласкалем.
А гепатит – А гепатитын вирусшылан кӧра вияҥше мокш чер. Тудо шокшо дене когартыдыме кочкыш продукт, тыгак вӱд да лавыран кид гоч кусна.
Черланыше еҥ капкыл температур кӱзымылан, шкем начарын шижмылан, аппетитын йоммыжлан, пушкедыктымылан, укшинчыктымылан, мӱшкырыштӧ йӧндымын чучмылан, шондо шемеммылан, шинча ден коваштын нарынчаҥмыштлан вуйым шийын кертеш. Но инфицироватлалтше айдеме нине ситыдымаш-влакым шиждеат кертеш.
А гепатитын вирусшо вакцинироватлалтдыме да ты чер дене тымарте черланыдыме кажне еҥлан пижын кертеш. Калыкын поснак кеҥежым тышке-тушко коштмыжлан кӧра йот эллаште ма А гепатит дене чӱчкыдын черланыме кундемлаште шкем поснак эскерыман. Ӧрдыж кундемыш миен толаш палемдыме годым лучо прививкым ыштыкташ. Российыште шкенан дене ямдылен лукмо да йот элла гыч кондымо вакцине-шамычым регистрироватлыме, нуно тазалыклан нимогай лӱдыкшым огыт ыште да А гепатит дене черланыме деч 25 ий марте аралат.
В гепатит – В гепатитын вирусшылан кӧра вияҥше мокш чер. Инфекций хроническийыш куснен да мокшын циррозшо дене мучашлалтын кертеш. Чӱчкыдынжӧ ава деч икшывылан ӱдырамашын азам ыштымыж годым але черле вӱр дене кусна, половой кылат инфицироватлалтме амал лийын кертеш.
Пӱсӧ В гепатитын палыжлан коваште ден шинчан нарынчаҥмышт, шондын шемеммыже, вийдымылык, укшинчыктыме, мӱшкыр корштымо шотлалтыт.
Таче кечылан утларак еҥ В гепатит деч прививкым ыштыктен, сандене тудын пӱсӧ формыжо пеш шуэн регистрироватлалтеш. Тазалыклан лӱдыкшыдымӧ да пайдале вакциным Профилактический прививке-влакын национальный календарьышкышт пуртымо.
Вирусан В гепатитын хронический формыж дене черланыше пациент-влак шкеныштым тӱткын эскерышаш: лабораторный шымлымаш-шамыч ден скринингым эртышаш – улыт.
С гепатит моло гепатит деч организмыште патологический процесс-влакын вияҥмышт шотыштат, черын ойыртемже велымат эн лӱдыкшылан шотлалтеш.
Вирусын авалтымыжым шиждеат лиеш, сандене С гепатитым эсогыл «шыман пуштедыше» маныт. Айдеме черын пашам начарынрак ышташ тӱҥалме, эре гаяк вий ситыдыме да ал кайыме гай палыже-влакым чӱчкыдынжӧ утыжденат нойымо дене умылтараш вашка, организмыштыже вирусын шарлымыж нерген огешат шоналте.
Икманаш, организмыш 1992 ий марте донор вӱрым ешарыме, шуко хирургический операцийым эртыме, иктаж гана наркотикым вӱргорныш колтымо, стоматолог деке чӱчкыдын коштмо, пирсингым, татуировкым, косметологический салонышто маникюрым але педикюрым ыштыктыме, половой партнёрым чӱчкыдын вашталтылме гын, вирусан гепатит дене черланен кертмым тергашак кӱлеш.
М.ИВАНОВА ямдылен
Фотом Марий Элын Тазалык аралтыш министерствыжын пресс-службыж деч налме
