Шошым, пӱртӱсын ылыжмыжым да пеледалтмыжым ончен, кажне кечылан куаныман да утларак чулым гына лийман ыле, но шуко еҥ, мӧҥгешла, кумыл йоммылан, куат ситыдымылан вуйым шиеш. «Авитаминоз!» – маныт южышт да шошо кечыш лекташ вашкат, но тидын деч вара шкеныштым эшеат начарын шижаш тӱҥалыт: вуй коршта, шинчавӱд йога да эре гаяк омо шуэш. Тынар кужун вучымо шокшо ӱшаным молан огеш суло?
Тӱҥ амал орган ден системе-влакын шке паша радамышт гыч мыняр-гынат кораҥмышт дене кылдалтын – тидыже организмын теле гыч кеҥеж биоритмыш куснымыжлан кӧра лиеш.
Каньылыжак огыл, но естественный манме тиде кӧргӧ процессыш шошо игече эше «ик совла тегытым» ешара. Шошым атмосферысе давлений, вӱдыжгылык да эсогыл южын составше телымсе деч палынак ойыртемалтеш, уремыште утларак волгыдемеш, кече чолганрак да шокшынрак ончаш тӱҥалеш.
Шошым кечын волгыдыж деч эн ончычак йоча ден илалше еҥ, шинча черан да шинчаваш (сетчатка) але шинчачораш (роговица) операцийым ыштыктыше да тӱжвал тӱс дене европеоидный типанла койшо граждан-влак орланат.
Кече радиацийын осаллыкше тыште: айдеме тудын дене облучитлалтмыж годым нимо уто-ситым огеш шиж, но жап эртыме семын шинчаже начарынрак ужаш тӱҥалмым умыла. Кече волгыдын канде-кандалге ужашыже утларак чолга да лӱдыкшӧ, молан манаш гын тудо шинчачора да шинчагӱзӧ (хрусталик) вошт нимогай чарак деч посна эрта да шинчавам локтылеш.
Ультрафиолет излученийын кугу дозыжо шинчам йӱлалтен да фотокератит, меланомо гай неле черлан вияҥаш амалым ыштен кертеш.
Ультрафиолет лучын логалмыжлан кӧра сӱретым раш ончыктымылан мутым кучышо шинчагӱзӧ чот орлана: яндарлыкшым йомдара да эркын дене вудакаҥеш – тидыже катарактылан вияҥаш амалым ышта.
Шинчалан чот волгыдат зияным ышта: шинчагӱзын фоторецепторный тамгаже волгыдемеш, да айдеме пычкемышыште начарынрак ужаш тӱҥалеш. Тидымак шотыш налын, уремыште, поснак ояр игечыште, кечыгут пашам ыштыме годым кече деч аралыше вуйчиемым але шинчалыкым чияш кӱлеш.
Шинчаван когаргымыж годым айдеме шинчаштыже йӧндымылыкым, пӱчмыла чучмым шижеш, начарынрак ужеш. Палемдыме ситыдымаш-влак урем гыч помещенийыш пурымо але ӱмылыш кораҥме годымат огыт пыте гын, жапым шуйкалыде, врачын консультацийышкыже каяш кӱлеш.
Шинчам зияным ыштен кертше кечыйол деч шинчалык полшымо дене аралаш йӧнан. Мут толмашеш, кызытсе пластик шинчалыкат чапле качестван да шинчам янда семынак сайын арала.
Кече деч аралыше кремат пайдале. Косметикын кызытсе индустрийже аралыше ультрафильтран шуко тӱрлӧ средствым темла. Тыгай средствыште кече деч аралыше коэффициентат ончыкталтеш: тудо мыняр изи, кече деч тунар начарын арала.
Айдемылан кече ванне, мутат уке, пайдале, но идалыкын чыла пагытыштыжак да суткан кажне шагатыштыжак огыл. Тӱҥжӧ – кечыште шкем шижаш, уке гын когаргашат лиеш.
Уремыште, поснак ояр игечыште, пашам ыштыме, шуко жапым эртарыме годым яндар вӱдым лийме семын шукырак йӱман, продуктын калорийностьшым иземдаш тыршыман, утларакше пакчасаскам, емыж-саскам да колым кочман, рацион гыч коя шылым кораҥдыман.
М.ИВАНОВА ямдылен
Снимкыште: кече деч аралыше шинчалыкым кеҥежым веле огыл, телымат, шошымат, тыгак кечывалвел кундемыште веле огыл, Марий Элыштат, поснак ояр игече шогымо годым, чияш темлалтеш
М.Иванован фотожо/ «Марий Эл» увер агентстве
