Оршанке район Кугу Ӧрша ял гыч фермер Д.Козлов 2021 ийыште фермер озанлыкым почын, кугыжанышын «Агростартап» грантше почеш ойырымо кум миллион теҥге дене Киров область гыч кумло вуй шыллык урлык герефорд тӱж тунам да тракторым налын. Ынде вольыкшо 140 вуй марте ешаралтын.
Грант полшен
Дмитрий Владимирович тиде ялешак шочын-кушкын. Пӱрымаш тудым предприниматель пашашке конден. Ондак чоҥымо да ачалыме дене кылдалтше фирмым почын, вара ялозанлыкыш куснаш кумылаҥын. Изаже Александрат Дмитрий семынак предпринимательлан шотлалтеш, еш бизнесым пырля виктарат.Чодырам ямдылат, перерабатыватлат. Кызыт икмыняр фирмышт уло. Ме Дмитрийын фермер пашажым ончыктена.
– Чыла муным ик корзиҥгашке огыт опто манме гай, ик тӱрлӧ паша дене шым серлаге, ялыште шочын-кушшо айдеме семын шке кундемыште фермер озанлыкым вияҥдаш шонен пыштышым, – ойла Д.Козлов. – Ужынам: Табашино велне, тыгак Упшо кундемыште ятыр пасу яра кия, тыгыде чашкер кушкеш. Тудым уэш пасушко савыраш, шурным, кургылык кушкылым ончен куштен, вольыкым ашнаш лийым. Тидлан «Агростартап» программыш ушнышым, проектым возышым да тудо конкурсышто сеҥышыш лекте. Теве лач тидыжак кум ий ончыч фермер пашалан тӱҥалтышым ыштыш.
Козлов Упшо селаште ончычсо колхозын фермыжым арендыш налын да тышке кумло вуй герефорд урлык тӱж тунам шогалтен. Табашино велне да Упшо кундемыште чылаже 2130 гектар мландым арендыш налын. Тушто пырчым, кургылык кушкылым ончен кушта. Мландым пушкыдемдыме да ӱдымӧ, кормам ямдылыме, шурным погымо техникым шке оксаж дене налын.
Ме Упшо селаште верланыше фермыш мийышна. Тыште ушкал, туна, презе-влак пече коклаште лийыныт. Нуным улыжат ик пашаеҥ, Е.Ятманов, онча, пукша, йӱкта. Тидлан МТЗ маркан тракторым кучылтеш. Рулон дене шудым, олымым конда.
– Шыллык урлык ушкалым лӱштымӧ огеш кӱл, чыла шӧржым презе кочкеш, – ойла фермер. – Сандене уто пашаеҥым огына кучо. Эсогыл орол уке. Санденак тыште техникымат огына арале. Икте деч гына лӱдына: тышке пире-влак ынышт тол ыле. Колынам: лишнак, кӱртньыгорно мучко, пире-влак кудалыштыт. Адакшым тиде ферме лишне кургым ямдылаш йӧн уке: тысе мландым Татарстан гыч предприниматель-влак налыныт. Ынде ятыр жап тудым огыт курал, огыт ӱдӧ. Кеҥеж жаплан вольыкым тиде пасушко, олыкыш кӱташ луктына. Тидлан кӱтӱчым тарлем.
Дмитрийын изаже Александрын Оршанке поселкышто шылым перерабатыватлыше цехше уло, тушто тутло пельменьым, моло кочкышым ямдылат. Тышке вольыкым ондак ял калык деч налыныт, ынде шке фермыште ончен куштымым кондат.
Ушкал пелен – марал
Ме ферме вес могырышто печен налме кумдыкыш кайышна. Тыште икмыняр маралым (Сибирьыште ашныме урлык пӱчӧ) ужна.
– Ончычшо кум вуйым (кок ушкалашым да ик ӱшкыжашым) эше презымак Башкирий гыч конденам, – палдара Д.Козлов. – Ынде кушкын шуыныт, презым ыштеныт. Ме тиде вольыкым экзотике семын конденам. Ончыкыжым нуным ешараш шонем. Яра кийыше пасушто вольерым ышташ, тушко кусараш лийынам. Кызыт марал-влак межыштым йоктарат, вашталтат, тӱкыштым вашке кудалтат.
Дмитрий Владимировичын мутшо почеш, ончыкылык шонымаш тыгай: чылт яндар, экологий могырым яндар шыл дене продукцийым ямдылен, калыклан сай качестван тутло да пайдале кочкышым темлаш. Вет вольыкшылан эсогыл антибиотикым огеш кучылт гаяк. А пукшаже лачак шудым, олымым, пырчым гына.
Пасужо кумдаҥеш
Ме Упшо села деч Хорошавино велыш шуйналтше чапле корно (тудым кодшо ийын ыштеныт) дене ончычсо колхозын шуко ий дене яра кийыше мландыжым пасуш савырыме кумдыкым ончаш кудална. Тыште коло наре гектар пасушто (кеч лум йымалне лийын) нимогай вондер, пушеҥге койын огытыл. Тиде пасум фермер озанлыкыште тыршыше-влак май гыч декабрь марте эрыктеныт. Пӱчкедыме пушеҥгым цехыштышт шӱйым ямдылаш кучылтыт. Нурым эрыктыме годым ятыр техникым пудыртеныт, кугу роскотым ыштеныт. Йӧра кеч пасум уэш шурнывечыш савырыме программе дене роскотын ужашыжым пӧртылтат. Тиде нурыш фермер тений шукияш шудым ӱдаш палемден. Вет вольыклан шуко курго кӱлеш.
– Теве тиде пасушто (корно вес могырышто верланыше нурышто) кызыт пӱнчӧ-влак кушкын шогалыныт. Нуным пӱчкедашат чаманет, – палдара Д.Козлов. – Вожшыге кӱнчен, Йошар-Олам ужарташ кучылташ лиеш ыле. Мый шкеат куклымо пашам шукташ ямде улам, йодмаш гына лийже. А кызытеш тиде нурым огына тарвате, тыште пушеҥге-влак кӱжгӧ улыт. Тиде могыр корныш асфальтым огыт шаре гын, мый тиде велне пасум огымат нал ыле, очыни.
Фермер Кугу Ӧршаште кок гектар кумдык пӱям кумло кум ийлан аукцион гоч арендыш налын. Тыште колым ашна. Кок пӱя уло, эше кумшым чоҥынеже. Икымшыштыже колигым кушта, вара весыш кушкаш кусара, а тушечын кумшо пӱяшке колта. Колигым ашныме пӱяште мийымына годым эше ий кия ыле, тушко кислород эреак логалже манын, лӱмынак электроустройствым келыштареныт.
Агротуризмым вияҥдынеже
Д.Козлов ик верыште ок шого, эре уым кычалеш. Тидыже эн ондак ял илышым утларак волгалтарен колтымо, калыклан паша верым пуымо дене кылдалтын. Тудо шочмо ялжым утларак моторым, сылным, вияҥшым ужнеже. Теве тений 1,5 гектарым айлыше телымсе теплицым пашашке колташ ямдылалтеш. Ме Кугу Ӧрша ял воктене нӧлтен шындыме теплицын каркасшым ужна. Тыштак котельныйын оралтыжым чоҥымо. Тений электротулым шупшын шукташ лийын.
– Волжск олаште мыланем тепличный озанлыкын яра шинчыше теплицыжым налаш темлышт. Келшышым, рончен кондышым. Вет республикыштына кызытеш Курыкмарий район деч посна моло вере тыгай оралте уке. Тыште шуко киярым кушташ, тыгак шкалан помидорым, кугымӧрым кушташ тӱҥалына.
Эше фермер Кугу Ӧршаште агротуризмым вияҥдаш шона. Теплице лишнак турист-влаклан илаш пӧрт-влакым, тыгак мончам чоҥаш лийын. Толшо-влаклан шке теплицыште ончен куштымо пакчасаскам, тыгак шыл цех гыч продукцийым темлаш моткоч келшен толеш. Марал-влакымат ончалаш лиеш.
Кызыт фермер озанлыкыште тыршыше механизатор-влак шошо агаш лукшаш техникым ямдылат. Тидын деч ончыч нуно чодыраште тыршеныт, пушеҥгым пӱчкеденыт. Икманаш, паша талук мучкылан ситышын. А ик жап ялысе шуко еҥ Москвашке, моло вере пашам ышташ коштын гын, ынде Козловын озанлыкыштыже тырша. Тидыжак огыл мо ял калыклан моткоч кӱлешан.
Снимкыште: фермер Д.Козлов фермыштыже.
В.Смоленцев ямдылен.
Авторын фотожо
