Морко районлан – 100 ий
ИП Яковлева Э.А.
«Сатуат тӱрлӧ, кевытчат поро, озат сай…»
Унчыш але Шеҥшыш мийымеке, ик семын лӱмдалтше кевытлам ужатат, ӧрын колтет: иктыштыже – «Загляни-ка», весыштыже – «Загляни». Но молан ӧраш, вет озашт – иктак. Марла нуным «Пурен лек» манашат лиеш. Но нуно тӱрлӧ жапыште тыгай лӱмым налыныт. Да коктынат калыкын йӧратыме кевытыш савырненыт.
Икымшыштыже вич ий ончыч лийме годым озаже, Йошкар-Оласе «Сдобново» фирмын тортлажым регионлашке шупшыктымо пашам виктарыше амалкалче Эльвира Аркадьевна Яковлева каласен ыле:
– Тортым шупшыктымына годым тышке пурышым, да кевытче-влак ойлат: «Кевытнам ужалынешт, налза! Уке гын ӧрдыж кундем гыч кумылаҥше лектын. Тудлан йӧршынат ынена пу…» Сӧрвалыме гаяк йодыт. Мӧҥгыш кайышым да еш дене кутырышым. «Авай, молан налаш огыл? Изинек тыгай шонымашет лийын, манатыс», – каласышт ӱдырем-влак. Чынжымак, тидын нерген шоналтын. Сандене келшаш гына кодо.
Кандаш ий ончыч тыгай ошкылым ыштымыжлан тудо кызыт нимынярат ок ӧпкеле. Кевытче-влакат кумылын тыршат. Эн кужу жап, шым ий, тыште Зинаида Ахметзянова ышта. Алевтина Петрова тӱҥалтыш гычак пашаш ушнен гынат, вара йоча дене декрет канышыште лийын. Тудым кум ий ончыч Зинаидан аваже Светлана Михайлова вашталтен да ынде умбакыже пашам шуя. Мийыме годым лачак тудын сменыже ыле.
– Эрдене кевытым куд шагатат пелыланак почына да кандаш шагат кас марте смене дене ыштена. Кинде пеш эр толеш – тудым Параньга посёлко да пошкудо ял шотан илемысе Тат-Чодыраял гыч кондат. Вара Татарстанысе пошкудо Атня ял гыч когыльо толын шуэш. Калык нуным тыште шокшынек налаш тунемын. Моло производителят продукцийжым шке шупшыкта. Но утларак сатужым, да калык йодмо почешат, тидын шотыштак тортым, озана Эльвира Аркадьевна конда, – каласыш кевытче С.Михайлова да ешарыш: – Шотан ӱдырамаш. Умылен да вуйлатен мошта.
Тиде жапыште кевытыш сату налше-влак пурышт. Алексей Иванов «Передовик» озанлыкыште кокымшо ий вакшызылан ышта. Ончыч ӧрдыжкӧ, Москваш да Казаньыш, вахте дене коштын. А тыште паша вер лекмеке, мӧҥгыштак кодаш кумылын келшен.
– Ты селаштак вес уремыште илем гынат, тиде кевытыш кумылын коштам. Тыште налаш чыла тӱрлӧ сату уло. Кевытче-влакат порын кутырат, – мане тудо.
Дуся Анисимова – Шлань ял гыч, кандашымше ий тӱрлымӧ цехыште тырша:
– Кевытше мемнан ялыштат уло, но мылам кӱлшӧ сатужо – тыштак веле. Атнян тӱрлӧ когыльыжым да «Звениговскийын» шыл рулетшым налаш лӱмын толам. Толмем деч ончыч, тыш йыҥгыртен, сату уло-укем йодам. Кевытче-влак кеч-кунамат сайын вашештат, вес сатумат темлат.
Налше-влакын тыгай ойыштым колышташ кевытчыланат келшыш, векат. Пашатым тыге аклат гын, кузе от куане. Но тудо тыгай йӧным пуымылан эн ончычак озажлан таум ышта.
Тылеч вара корнына Шеҥше селасе кевытыш шуйналте. Шарнем, тудын озаже ончыч весе ыле. Сандене йодышым рашемдаш кызытсе оза Эльвира Аркадьевна деке йыҥгыртышым. Тудын ты кечын пашаже шыгыр лийын да толын ыш керт гын, телефон дене кумылын вашештыш:
– Тиде ганат села тӱрысӧ ты кевытым налаш тусо еҥ-влакак темленыт. Тудо кок тылзе петырымаште шинчен. А ту кундемыште шоҥгыеҥ-влак илат. Нунылан села покшелсе вес кевытыш кошташ тора. Тидым шотыш налынак, мый нунылан полшаш келшышым. Кевытым кодшо ийын ноябрьыште почна.
Кевытчылан эн ончыч Диана Сергеева ышташ тӱҥалын. Но тудо тений кеҥеж тӱҥалтыште декретыш лектын. Лач тидын вашеш пашаш Светлана Васаева толын. Тудыжо тымарте школ пелен йочасадыште кандаш ий повар пашам шуктен. А шукерте огыл декретыште лийме деч вара эше Татьяна Петрова тушкак ушнен. Ты паша нунылан у огыл: Светлана поварлан ыштыме деч ончыч кандаш ий селаштак райпон кевытыштыже тыршен гын, Татьяна декрет деч ончыч олаште кевытче лийын.
– Кевыт петырналтме деч вара шоҥгыеҥ-влак пеш орланеныт. А почмеке, куштылгын шӱлалтеныт. Тышке толын, мом налнешт, кочнешт, йодыт. Возен кодена да заказым ыштена. Эльвира Аркадьевна нунын йодмашыштлан кугу тӱткышым ойыра, чыла кондаш тырша. Тыште кочкыш-йӱыш, бытхим да озанлык сату, вургем да йолчием – мо яллан кӱлеш, чыла уло, – каласыш С.Васаева. – Озана пеш поро кумылан, сай йолташ. Йыҥгыртена, йодыштына – чыла умылтарен пуа.
Тыштат сату налшым кужун вучаш ыш логал – толынак шогат.
– Кевыт воктене илыме пеш сай: шкежат пурен лектат, уныка-влакат куржын толыт. Угыч почылтмыжлан чынжымак куаненна. Пелашем вахте дене Москваш коштеш, охраныште латкумшо ий ышта. Мыят телым шкет шинчымаш уке, шоҥго кувам ончаш Казаньыш коштам. А кеҥежым эреак мӧҥгыштӧ улам – уныка-влак толыт, лудым, комбым, чывым ашнена. Теве кызытат уныкам дене шере кочкышым налаш толна. Кевытым почмо дене пеш чын ыштыме, – нӧлтшӧ кумылжым почо Маргарита Яковлева.
Тыгайым колмо деч вара уэш кевыт оза Эльвира Аркадьевна деке йыҥгыртыде шым чыте.
– Шеҥшыште кевытым угыч почмо деч вара ик еҥ деч веле огыл тау мутым кольым. Тидыже нунын йодмашыштым шукташ утыр веле тарата. Кызытеш нуно утларакше тӱҥ кочкышым налыт, но тортланат тунем шуктат, шонем. Унчышто гын тидлан тунем шуыныт: пайремлан але тыглаяк йочашт дене толын налыт, – каласыш амалкалче Э.Яковлева.
– Нине кевытым почмо амал дене паша шукеммылан огыда ӧпкеле? – йодде шым чыте.
– Юмо пашачым йӧрата, маныт вет. Меат эре пашам ыштена. Мален кынелына да вигак заявкым погаш пижына. Тортым, мутлан, республик мучко веле огыл, пошкудо регионлашкат колтен шогена, эсогыл – Башкортостаныш шумеш. А тушто жап кок шагатлан ончычрак кая, сандене эн ончыч туш йыҥгыртылаш тӱҥалына. Йӧра, ӱдырем-влак полшат. Кугуракше пелашыж дене кечывалвел кундемыш канаш каеныт гын, йочаштым коденыт. Тидлан кӧрат паша шукырак. Сандене изиракше дене оравасе ур гай пӧрдына. Толмекышт, тудо вара канаш кайынеже. Адакат тыгак пӧрдаш логалеш. Но эре пашам гына ышташ ок лий, каналташат кӱлеш. Эн ончычшо мый тыгак миен тольым. Тыге ме, ваш-ваш полшен, икте-весылан эҥертен, бизнес пашам вияҥден толына, – вашештыш Эльвира Аркадьевна.
– А кевыт нерген ойлаш гын, кокыт улмо сита але эше почаш шонеда? – рашемдыме шуо.
– Кӧ пала, Юмо полша гын, ала почынат эше, – шылтыде мане амалкалче.
А ме тудлан умбакыже кушкаш тыланышна.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: амалкалче Э.Яковлева – Унчысо кевыт ончылно; кевытче С.Михайлова ден сату налше А.Иванов; Шеҥшысе кевыт; кевытче С.Васаева ден сату налше М.Яковлева.
Авторын фотожо
