16 мартыште «Сеҥымаш тулсавыш» фестивальын кышкарыштыже Волжск оласе да Курыкмарий районысо коллектив-влак усталыкыштым ончыктеныт.
Российын ужашыже улына
Волжск ола «Всем миром о мире» ончер ден «В каждом из нас есть частичка России» отчёт концертым конден.
Кугу Отечественный сар тӱҥалме ийыште Волжскышто верланыше Марий целлюлоз-кагаз да пушеҥгым обрабатыватлыше комбинатлашке Питкяранта, Кондопога, Добруш, Ленинград, Киев, Смоленск, Борисов да моло ола гыч эвакуироватлыме предприятий-влакым конденыт. Марбумкомбинатыште оборонылан «В» цехым почыныт. Тушто гильзе, противогазлан фильтр-картон да шуко моло деч посна эше элыштынажат чылт у продукцийым – теплоизоляционный кагазым – ямдылен луктыныт. СССР Оборонын калык комиссариатше мардеж, йӱр да йӱштӧ деч сайын аралыше кагазым кӱкшын аклен да ноябрьыштак сарзе-влаклан 100 тӱжем жилетым, тыгак южо вооруженийым петыраш чеколым ургаш заказым ыштен. Ончерыште совет салтакым чатлама телым але ночко шыжым ырыктыше жилетлан, манмыла, почётан верым ойырымо ыле. Тудым выставкыш толшо кажне еҥ, сарзе-шамычым аралымыжлан тауштен, кидше дене шыман ниялтен. УТ-2МВ куштылго бомбардировщикын макетшат лӱмын келыштарыме «пьедесталыште» шинчен: 1941 ий октябрьыште Лопатинысе пушеҥгым перерабатыватлыше комбинатыш Рязань гыч авиационный промышленностьын 168-ше №-ан заводшым эвакуироватленыт, да волжан-влак 1942 ий сентябрь марте КЦ-20 десант планерым, а 1944 ий октябрь йотке самолётым ямдылен луктыныт. Тиде ола фронтыш 1140 наре юж техникым колтен.
Шуко экспонат кокла гыч ик эн шергакан семын Кугу Отечественный сарын участникше Анатолий Карымовын Сеҥымаш чемоданжым палемдышым. Тудым Волжск оласе краеведений тоштерыш ветеранын ӱдыржӧ конден. Чемодан, кугу сарын тулжо вошт эртен, Берлин марте шуын да мӧҥгӧ пӧртылын.
Волжск олан ончерыштыже тыгак шучко сарын кочыж ден тыныс илышын ямжым ончыктышо ватке, пластик да руаш дене ямдылыме, шӱртӧ да уавоштыр дене пидме тӱрлӧ кидпаша, фотовыставке, тӱрлӧ материаллан поян куснылшо стенд лийыныт.
Волжан-шамыч отчёт концертышкышт 22 номерым пуртеныт. Нуно совет салтакын Берлин марте шуйналтше фронтовой корныж ден тыловикын подвигшым келгын почын пуэныт. Поснак Владимир Кулахметовын «Хатынь», Ильмира Кузнецован «Блокада», Наталья Сорокина ден Александра Фридманын «Молитва», Михаил Финеевын «Маки», «Живая вода» ансамбльын «Память» мурышт шӱм-чоныш логалын. Концерт жапыште залыште шинчыше калык сар ийлаште вуйым пыштыше-шамычым пырля шарналташ, тыгак Россий дене кугешнымым ончыкташ ныл гана рӱж кынел шогалын.
Программыште шуко чапле куштымаш ыле, нунын кокла гыч поснак «Месяц май» композиций сай постановкыж дене ойыртемалте.
Концерт тыныс илышым, россий калыкым, Шочмо элым чапландарыме муро да куштымаш дене мучашлалте.
«Костюмышт моткоч мотор», – шоктыш калыкыште. Да, тидым мыят пеҥгыдемдем, республикнан районлаж гыч рӱдолашке выступатлаш толшо артист-влак ӱмбалне тыгайпоян вургемым эше ужын омыл ыле. Лач икте умылыдымашым лукто: волжан-шамычын отчёт концертышт рушла ыле, пуйто тиде олаште ны марий, ны татар, ны моло калык огыт иле.
Ок мондалт тулан пагыт
Курыкмарий-влакын «Помнить, чтобы жить!» ончерышт фестивальыш толшо чыла еҥым ӧрыктарыш, шонем. Калык тушко пеш кӱкшӧ пасугапка гоч пурен, а тудын ӱмбалныже кугезе аралтыш – пызле укш – кечен. Кок велне тӱрлӧ кидпаша: кугезе тӱр ден ӱштӧ, куэ кумыж дене келыштарыме картине, пу гыч ямдылыме атышӧр да тулеч моло – лийын гын, ваштареш кумдан палыме чия мастар Измаил Ефимовын «Ужатымаш» сӱретше кечен. Чылажат – сар темылан.
Кенета, фойеште шоктышо оркестрын йӱкшым темдалын, гармонь сем йоҥгалте, да кӱвар гыч тувраш марте гаяк кечыше сӱретын геройжо-влак, «ылыжын», чарашке лектыч, курыкмарий-шамычын сарыш ужатыме йӱлаштым ончыктышт. Тидым видеош войзен налынам, тудым газетнан ВКонтакте да Одноклассники воткылласе группылаштыже ончаш лиеш.
Юлын пурла серже гыч толшо артист-влак шоҥго кован уныкажлан Кугу Отечественный сар нерген каласкалымыж негызеш «Память пылающих лет» концерт программым ончыктышт. Кӱслен ныжыл семже почеш шочмо йылме дене йоҥгалтше «Йӓнгем йыла» да «Сола вуйыштет» муро-влак ончаш толшо кажне еҥын шӱм-чонышкыжо шыҥен пурышт, шонем.
Концертын кажне номерже келге содержаниян ыле, но Я.Эшпай лӱмеш Калык тӱвыра рӱдер пеленысе «Шанс» театр студийын Татьяна Овчинникован «Живое пламя» да Лора Тассин «Оборванного мишку утешала…» почеламутышт негызеш шындыме постановкыжо-влак эсогыл шӱлышым нелемдышт. Изи артист-шамыч 1942 ийыште Витебск область Браславский районысо Реповщина ялыште илышынек йӱлалтыме йоча ден ӱдырамаш-влакым шарнен возымо да сарын йочаже-влаклан пӧлеклыме почеламут-шамычым тунаре чоныш пыштен лудыч, пуйто шкештат тушто лийыныт… «Мистерия» студият «Скорбь» куштымашыште 22 ияш салтак ватын, 23 ияш тулык ватын чон ойгыжым келгын почын ончыктыш.
Курыкмарий артист-влак Сеҥымашлан 80 ий теммылан пӧлеклалтше концертыштым «Я верю в то, что выстоит Россия» да «Машина «Победа» муро-влак дене мучашлышт.
Тиде кечын Юлын шола да пурла серлаж гыч толшо артист, кидмастар, тоштер пашаеҥ-влак фестивальын жюрижын еҥже-шамычым, рӱдоласе калыкым да, мутат уке, землякыштым поян тӱвыра поянлыкышт дене кумдан палдарышт.
Маргарита ИВАНОВА
Иван Речкинын фотожо
