«Марий Эл» газетлан – 110 ий
Нигӧ ок мондалт
Пӱсӧ пера да саргурал дене
Кугу Сеҥымашын 80-ше идалыкшылан фотопроект
Тӱҥалтышыже 17-19-ше №-ан газетыште.
САВИНОВ Александр Герасимович
(1896 ий, Медведево р-н, Алёнкино ял – 1942 ий, Тверской область, Осташевский р-н)
Кодшо курымысо 20-шо ийлаште «Йошкар кече» газетыш возгалаш тӱҥалын, чолга ялкор лийын да редакцийыш пашаш толын. Тушто ыштымыж годымак ялыштыже вашполыш комитетым, а вара артель озанлыкым чумырен да вуйлатен. Пашаеҥ-влакын йодмышт почеш 1935 ийыште озанлыкышкат пӧртылаш логалын, но кок ий гыч адакат «Марий коммуна» газет редакцийыш толын да литпашаеҥлан ыштен, вара ялозанлык отделым вуйлатен. Тудын вуйлатыме отдел редакций пашаеҥ-влакын таҥасымаштышт эреак ончыл верым налын. 1940-1941 ийлаште Всесоюзный ялозанлык выставкын участникшылан пеҥгыдемдалтын. Но 1942 ий шошым журналист да драматург (тудо пьесымат иктым веле огыл возен да марий театрлан шындаш пуэн) кугу сарыш каен. «Ме кызыт Юл тӱҥалтыш лишне улына. Тушман пеш наступатла, но тудын ваштареш чот шогена», – возен редакцийыш колтымо пытартыш серышыштыже.
СМИРНОВ Роман Трофимович
(1902 ий, Медведево р-н, Шыкмамат ял – 1942 ий, Ленинград область, Дружево села)
Шочмо кундемыштыже тудым комсомол организаций секретарьлан сайленыт. Грамотым палыше лийын. Южгунам «Йошкар кече» газетыш ял илыш нерген серен. Сайын возымыжым шотыш налын, 1926 ийыште редакцийыш ӱжыныт. Корректор, выпускающий лийын, вара культур ден илыш-йӱла отделым вуйлаташ ӱшаненыт. Йошкар-Олаште ыштен гынат, ялышкыжак коштын, 1931 ийыште тусо калыкым колхозыш чумыргаш таратен. Ынде кок вере ыштен. Но журналист-влак шагалын лийыныт, сандене озанлык пашам вуйлаташ весылан ӱшанен. Сар тӱҥалтыште повесткым налмек, чылашт дене чеверласен да фронтыш каен. Но тунамат колхозшо да редакций дене серыш гоч кылым кучен шоген. «Таче тушман ваштареш миномёт дене каена…» – возен 1942 ий 10 апрельыште пелашыжлан. Но ты кечынак нелын сусырген да ныл кече гыч илыш дене чеверласен.
УЧАЕВ Василий Васильевич
(1905 ий, Волжский р-н, Учимсола – 1944 ий, Могилёв область, Дрибинский р-н, Коптеевка посёлко)
Шочмо ялыштыже лудмо пӧртыштӧ кум ий наре пашам ыштымаш тудлан кугу школ гай лийын. Мер пашаште шуаралтын, ялсоветын еҥже деч председательже марте кушкын. Армийыште партийыш пурен. Партий обкомак тудым «Марий коммуна» газетыш пашаш колтен. Ончыч промышленно-транспортный, вара партийный илыш отделлам вуйлатен. Чолгалыкышым онченак, редакторын алмаштышыжлан пеҥгыдемденыт. А коммунист-влак парторганизаций секретарьлан сайленыт. Ынде тудо газет редакцийын пӱтынь пашажлан вуйын шоген. Кенета сар тӱҥалын, да молылак элым аралыше радамыш шогалын. 1942 ий кеҥежым тушман Сталинград фронтышто, йомдарымашым ончыде, ончыко шӱшкылтын. Тунам мемнан армийлан тыгай приказ лийын: ик йолтошкалтышланат шеҥгек чакнаш огыл, олам арален кодаш! Ты кундемыштак тудо вуйжым пыштен.
ЦВЕТКОВ Николай Иванович
(1915 ий, Медведево р-н, Кумкудо ял – 1942 ий, Ленинград область, Кировский р-н, Синявино ял)
Туныктышо ешыште шочын-кушкын. Шымияш школ деч вара Озаҥ оласе рабфакыште тунемын. 1935 ийыште «Марий коммуна» газет редакцийыште ышташ тӱҥалын: ончыч – литпашаеҥлан, вара – промышленный отдел вуйлатышылан. Ты жапыштак Ленинград университетын журналистике отделенийыштыже заочно тунемын. Сарыш налмекыштат, Ленинградысе военно-политический училищыште политрук курсым эртен. Но 1942 ий 1 апрельыште ик кредалмаште нелын сусырген. Госпитальыште эмлалтмеке, шке частьышкыже пӧртылын да уэш политрук пашалан пижын. «Кызыт мый полковой комиссарын кӱштымыж почеш яра жапыште полкын историйжым возем», – серен тудо «Марий коммуна» газетыш. 1942 ий августышто тудын дивизийже, тушманын обороныжым кӱрлын, Синявино велыш наступленийым тӱҥалын. Сӧй неле лийын. Боец-влакым политрук ончыко вӱден, но шкеже кенета курымешлан шуҥгалтын.
ШАВЕРДИН Николай Семёнович
(1915 ий, Морко район, Лапкасола – 1997 ий)
Кугу Маршан тӱҥалтыш да Йошкар-Оласе марий шымияш школла деч вара Москвасе редакций-савыктыш техникумышто тунемын. 1935 ий гыч туштак Учпедгизын марий пӧлкаштыже корректорлан, вара редакторлан ыштен.
Кугу Отечественный сар жапыште Кавказыште кредалын, дивизионын парторгшо лийын. Сар деч вара «Марий коммуна» газет редакцийыште ончыч ответственный секретарьлан, вара редакторын алмаштышыжлан ыштен. А 1954 ий октябрьыште редакторжо лийын. Но тылеч ончыч тудым кок гана партий обкомыш налыныт. 1955 ий гыч партий горкомын идеологический паша секторыштыжо кандаш ий секретарь пашам шуктен, вара угыч партий обкомыш кусареныт. Тушто 1975 ий марте печать, радио да телевидений секторым вуйлатен, «Политическая агитация» журналын редакторжо лийын.
ЯНГИЛЬДИН Елизар Осипович
(1914 ий, Пошкырт кундем, Мишкан р-н, Чорай села – 1994 ий)
1932 ийыште Бирскысе педагогике техникумым тунем пытарен, Мишкан школышто туныктен. Ик жап Москвасе Учпедгизыште корректор ден литпашаеҥлан ыштен. Вара Йошкар-Олаш куснен, Марий АССР Наркомпрос инспектор лийын, Марий пединститутышто тунемын.
1941 ийыште армийыш налыныт. Сар годым Касвел да 1-ше Белорусс фронтлаште 5-ше армийын 207-ше стрелковый дивизийжын 780-ше артиллерий полкыштыжо разведчик-эскерыше, рядовой лийын. 1943 ийыште партийыш пурен. Сӧй дене Венгрий да Австрий марте шуын. Сусырген. 1945 ийыште армий гыч старшина званий дене пӧртылын.
Сар деч вара кужу жап савыктыме пашам ыштен, тидын шотыштак – «Марий коммуна» газет редакцийыште, Марий книга издательствыште.
Лаштыкым Юрий ИСАКОВ ямдылен.
Фотом редакцийын архивше гыч налме.
