Медведево районысо Поланур ялеш шочын-кушшо, а кызыт Кроснооктябрьский посёлкышто илыше уста музыкант, композитор Валентин Белянин – ятыр семын, мурын авторжо. Но… Лӱмжӧ калыкыште кумдан шарлен огыл.
Йоча жап
Валентин Белянин изинек музыклан шӱмаҥын. Ешыштышт гармонь йӱк чӱчкыдынак йоҥген. Ачажын шоктымыжым кажне гана куанен эскерен да жапын-жапын шкежат темдыштын. Усталык шӱлышан улмыжым шижын, ачаж ден аваже Республикысе 1-ше №-ан музыкально-художественный интернат-школыш колташ шонен пыштеныт. Тидлан талантан йоча-влакым тунемаш погымо нерген увертарымашым «Марий коммуна» газетыште ужмышт шӱкалтышым ыштен.
– Ныл икшыве лийынна. Светлана акам музыкальный училищын домр классышкыже тунемаш пурен ыле, но тунемын шуктен огыл, Иваново оласе текстиль фабрикыш каен. 1964 ийыште Люба шӱжарем дене когыньнам интернат-школыш наҥгаеныт. Мый кумшо классым тунемын лектынам, а шӱжарем икымше классыш кайышаш ыле. Любам пианино классыш налыныт, а мылам ик ий гыч толаш темленыт: парням кӱчыкрак маныныт. Нылымше классым пытарымеке, ача-авам Йошкар-Олаш грузовой автомашинаш шынден колтеныт, – парт кокласе жапшым шарналта илалше пӧръеҥ. – Чаманаш кодеш, шольым куд ияшыж годым вӱдыш пуреҥгаен колен. Ача-авамлан шуко неле-йӧсым чытен лекташышт пернен. 1937 ийыште ачам репрессийыш логалын, 1947 ий марте индыралт илен. Варажымат илышна веселажак лийын огыл, авамат коклан шортарен, садлан 33 ий марте мый пайремым йӧратен омыл.
Икымше муро, гонорар
Интернат-школышто сайын пукшеныт, моторын чиктеныт, садлан тунемме жапшым ик эн волгыдо пагыт семын шарнен кодын. Кыртмен тунемын, фотокартычкыже Чап оҥаште кечен. Спорт дене кылым кучен: куржталыштын, ече дене коштын. Пырля тунемме йолташыже-влак эсогыл «Пан-спортсмен» лӱмым тушкалтен пуэныт.
– Педагогна Поль Миронович Двойринын Москош кайымекыже, школышкына Горький оласе консерваторий деч вара композитор Иван Николаевич Молотов толын. Самырык, пеш мастар. Икана футбол дене модын куржталыштме годым Иван Николаевич вес арнялан шке возымо семым кондаш каласен. Арня писын эртен, нимом возен шуктен омыл. Ик эрдене пианино воктеке шинчынам да паҥга-шамычым эй, чот темдыштынам! Вич минутышто сем шочын! Туныктышемлан келшен, аккомпанементым, а вара семлан мутымат возаш ойлен. Тунам марий йылме ден литературым туныктышо Петр Андреевич Апакаевын вуйлатыме сылнымут кружокышкыжо коштмем чот полшен. Пионер илыш нерген возымо икымше мурем Марий телевиденийын шӧртньӧ фондыштыжо аралалтеш докан. Тушко школ пеленысе хорын ӱдыржӧ-влакым лӱмынак войзаш ӱжыныт ыле, – палдара Валентин Михайлович. – Школ деч вара музыкальный училищыш тунемаш пурымеке, икымше курсыштак ныжыл мурым возенам. Иван Молотовын темлымыж почеш, мутшым кычалын, «Марий коммуна» редакцийыш миенам. Тушто почеламут сборникым пуэн колтеныт. Келшыше почеламутым ойырен налынам. Тиде мурем композитор-влакын мурыштым чумырымо сборникыште савыкталтын. Кумло теҥге гонорарым налынам. Моткоч кугун чучын, вет тунам стипендий улыжат 20 теҥге лийын, колхозыштат тынарымак веле налыныт.
А кокымшо курсышто Марий Элысе композитор-влак ушемын пленумыштлан марий семлан вариацийым ыштенам. Тудым педагог Алексей Шаевич Спивак фортепьяно дене шоктен. Пырля тунемме йолташем-влакым чотак ӧрыктаренам ыле.
Консерваторий
Училище деч вара 1974 ийыште Озаҥ оласе консерваторийыш тунемаш пураш каен. Корно роскотлан да кочкышлан аваже 20 теҥгем пуэн колтен.
– Тунемаш пурен ом керт да ик-кок кече гыч садак мӧҥгеш толам манын шонен. Юмылан тау, тунемаш пурен кертынам.
Оксам ситараш манын, военный госпитальыш коштынам, концерт программым эртарымылан тӱленыт, Татар кугыжаныш филармонийыште оркестрыште шоктенам. Агитбригаде дене Татарстан Республикын мӱндыр районлашкыже коштмым сайын шарнем. Йӱд мучко поезд дене кудалынна, эр велеш веле миен шуынна. Арня-лу кече дене концертым ончыктен коштынна, – ойла музыкант.
Самырык специалист
Вузым тунемын лекмекыже, самырык специалист Марий Элыш пӧртылын да Тӱвыра министерствыш пашам йодын миен. Тушто «Марий Эл» ансамбльын оркестрышкыже каяш темленыт, «Онар» унагудышто пӧлемым пуаш сӧреныт. Но тӱрлӧ амаллан кӧра Валентин Михайловичым пелашыже пашаш колтен огыл.
– Варажым Ижевскыш кудалынна. Тусо культпросветучилищыште икмыняр предметым туныктенам, а пелашем библиотекыште пашам ыштен. Тушечынак армийыш каенам, – шарналта баянист. – Иркутскышто службым эртымем годым тусо ансамбльын оркестрыштыже альтым, тенорым шоктенам.
Армий деч вара Ижевскыште ик ий пашам ыштымеке, самырык еш Марий Элыш пӧртылын.
– Пелашемын аваже Медведево районысо Краснооктябрьский посёлкышто тӱвыра пӧрт почылтмо нерген увертарен. Вигак тушко каенна: пашаверымат, пачерымат вик пуэныт. Мый аккомпаниаторлан ыштенам, тунамак воинский часть пеленысе йочасадыште баяным шоктенам. Тудо жапыштак Медведево посёлкысо музыкальный школышто пашам ыштенам, – каласкала Валентин Михайлович.
Тыгак Пекшиксола школышто музыкым туныктен, тусо тӱвыра пӧртыштӧ художественный вуйлатышылан тыршен, баянист лийын. Коло наре ий кечылан кок гана тушко да мӧҥгешла йолын коштын.
Икмыняр вере
Умбакыжат Валентин Михайлович ятыр вере пашам ыштен: Йошкар-Оласе 21-ше №-ан школышто, И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыште. Кеч-куштыжат тудо йоча-влаклан сымыктыш тӱняште кушкаш полшен.
Кызыт Белянин – Краснооктябрьский тӱвыра пӧртыштӧ «Кудёрушки» руш мурым мурышо ансамбльын да Национальный гимназийыште хореографий дене 7-ше классын концертмейстерже. Россий Армий тӱвыра пӧрт пеленысе «Марий мланде» ансамбльын участникше-влакат уста музыкантын шоктымыж почеш мурат.
Валентин Белянин баян, шӱвыр, тӱмыр, кӱсле, шиялтыш… – чылаже 17 семӱзгар дене шокта, кажныжын ойыртемже нерген оҥайын каласкала.
Самырыкше годым Медведево, Советский, Звенигово районлаште эртыше сӱанлаште шоктен, шольыжын марий йӱла почеш эртарыме сӱаныштыже 14 шагат чарныде баяным шоктымыжым тачат сайын шарна.
Тумбычкышто
Валентин Белянин – ятыр мурын, семын авторжо. Теве, мутлан, Лариса Сидоркинан йоҥгалтарыме «У ий кож воктене» мурын мутшо ден семжымат шкежак возен.
– Шуко муро, сем тумбычкыштем кият. Жапше годым пелашемлан «Маргарита» вальсым пӧлекленам ыле. Тудым моткоч йӧратен колыштын. 46 ий пырля илыме пиалан жапнам чӱчкыдынак шарналтем да, шортын-шортын, ты произведенийым шоктем, – чонжым почеш профессионал семмастар. – Кызыт ныжыл сем утларакше лектеш. Пытартыш жапыште поэтессе Лидия Иксанова дене кылым кучена. Семым тудлан колыштыктем да почеламутым возаш йодам. Тыге ынде ятыр мурым пырля ямдыленна.
Теве тыге муро шочеш!
Валентин Михайлович дене интервьюм ышташ шонен пыштымеке, тудын деке йыҥгыртенам ыле да редакцийыштына вашлияш мутланен келшенна ыле. Палемдыме кечын толмекыже, мутланымашым вик тыге тӱҥале:
– Ныжыл йӱкдам колынам да, баяным налын, вик семым кычалаш тӱҥальым. Кӱчык жапыште ныжыл сем шочо. Тудым, доктофоныш возен, Лидия Иксановалан колтенам. Уста поэт вес кечынжак почеламутым возен шуктен. Теве тыге «Мотор ныжыл ӱдыр» муро шочо. Тиддеч вара эше икмыняр мурем шочын, кӧ мураш тӱҥалеш, ала?
Теве тыгай тудо – лаштыкнан тачысе унаже: проста пӧръеҥ, уста музыкант, профессионал композитор. Илышыштыже, усталык пашаштыже сеҥымашыже ятыр гынат, йоча годсыж гаяк кызытат каласкала утыждене моктаныде, изиш аптыраненрак…
Алевтина БАЙКОВА
Фотом еш альбомжо гыч налме
