Уста да талантан марий актрисе, йӧратыме да йӧратыше ава, сай пелаш, нелылыкым сеҥен ончыко кайыше, пеҥгыде кӧргӧ виян чолга ӱдырамаш…
Мутем – М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын артистше Ирина Кубекова нерген. Нине аклыме мутым Курыкмарий район Ӱл Солаволкы ялын ӱдыржӧ пайрем вашеш веле огыл, а пашам да кугу ешыжым йӧратымыж дене суленак шонем.
И.Кубекова дене 2010 ийыште азам ыштыме пӧртыштӧ палыме лийынна. Икымше гана ава лияш ямдылалтше ӱдырамашын артист улмыжо вик палдырныш: капкыл корштымо годым тунамак шортын да тунамак утен каен воштылын кертын. Варажымат да кызытат кылым кучена, икте-весе деке йыҥгыртен, тӱрлӧ нерген мутланена.
Кызыт Ирина – ныл шочшан ава.
– Икшыве – ешым, тукымым шуйышо. Ончыкылык пелашем дене келшаш тӱҥалме годымак шуко шочшан лийшаш нерген мутланенна, – шыргыжалын пелештыш ӱдырамаш. – Ава лияш – кугу пиал. Йоча-влакын кушмыштым куанен эскерем, нунын ныжыл шинчаончалтышышт кумылем нӧлта, а кунам ныжыл кидышт дене ӧндалыт – чыла ойго, нойымо мондалтыт. Автомашина дене иктаж-кушко кудалме годым ӱдырем-влакын икмыняр йӱк дене мурымыштым шулен колыштам.
«Пашам ыштен кушкынна»
Ирина шкежат шуко шочшан еш гыч. Кум икшыве кокла гыч эн кугуракше лийын. Ача-авашт эше кум йочам илаш пуртеныт.
– Ачамын изаже пелашыж дене коктын трукышто уке лийыч. Тулыкеш кодшо латныл, латкок да шым ияш икшыве-влакым ачам мӧҥгына кондыш. Тидлан мый, куд ияш икшыве, мочол куаненам! 32 ияш ачам тунамак мудреч лийын, куд икшывымат шкеныштын семын онченыт, шокшым, чон йӧратымашым пӧлекленыт, – ойла И. Кубекова.
Шуко шочшан ешын суртозажлан неле-йӧсым чыташ, еҥ-шамычын кочо шомакыштым колаш пернен гынат, илышым моштен виктарен. Кугу ешым чикташ, пукшен-йӱкташ манын, ачаже пакчасаскам да моло йӧрварым вес олалашке ужалаш кудалыштын. Шийвундылан кӧра шуко вольыкым ашненыт, гектар дене пареҥгым шынденыт.
– Коробка дене мороженыйым конда ыле, а икана йӱштӧ телым коробка денаккондымо бананже кылмен да тудым ме совла дене кочкынна, – йоча пагытшым шарналта Ирина.
Ӱдыр изинекак пашаш шуаралтын кушкын. Кугурак-влак дене тӧр сурт кӧргыштат, пакча ден пасуштат тыршен. Ачажын пеҥгыдын каласымыже, чыла сомылым моштен виктарымыже келшен. Изаже тудлан пример лийын. Южгунам кугурак икшыве-влак олмеш тудлан «шокшат» логалын. Тидыже ӱдырын койыш-шоктышыжым эшеат пеҥгыдемден, нелылыкым чытен лекташ, чын корным кычалаш таратен. Чоным луштараш, вий-куатым налаш ӱдыр черкыш коштын.
– Ача-авамлан тауштен илем да ончылнышт вуем савем. Нуно мыланна, куд икшывыланат, кӱшыл шинчымашым пуэныт, кумда илыш корныш луктыныт, – тауштыш И.Кубекова.
Усталык кумыл – театрыш корно
Ӱдыр изинекак чолга, шонымашке шуаш тыршыше кушкын, мураш да кушташ пеш йӧратен. Школышто чыла пайремыште мастарлыкым, тӱрлӧ конкурсышто чолгалыкым ончыктен. Красноволжский школын лумшо классше деч вара ачаже «политехыш» тунемаш пураш темлен улмаш, но ӱдыр И.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын театр пӧлкажым ойырен налын. Кок ий гыч пӱрымаш корныжо Санкт-Петербургысо театр искусство академийыш шуйнен.
Вузым тунемын пытарымеке, Шкетан лӱмеш Марий драмтеатрын усталык ешышкыже ушнен.
– Нылымше курсышто тунемме годым «Алиса, Анфиса, Аниса» спектакльыште Алисан рольжым ӱшаненыт. Тиде постановко дене Пошкырт, Урал кундемла мучко шуко коштынна, – шарналта актрисе.
Ынде латшымше тургым театрыште чон йодмо сомылжым шукта. Кажне кечын пашашке куанен коштеш. Тидланак кӧра икымше йочаже, Маша ӱдыржӧ, дене канышыште улыжат кум тылзе лийын.
– Саша ден Даша идалык поче шочыныт. Тунам кок ий утла мӧҥгыштӧ шинчаш пернен. Но тыгодым Бауман лицей пеленысе музыкальный школышто йоча-шамычым актёр мастарлыклан туныктенам. Ксюша денат декретыште шуко шинчен омыл, кум тылзаш азам Москош гастрольыш пырля намиенам, – палемдыш И.Кубекова.
Актрисылан утларакше комедийыште рольым ӱшанат, поснак илалше ӱдырамашын образшым мастарын почын пуымыж дене ойыртемалтеш. Теве, мутлан, «Уло яллан ик Йогор» спектакльыште Окрошкын рольжым моткоч чаплын келыштара.
– Тиде образшым чоҥаш ковамын пошкудыжым, Епрос папам, шарналтенам. Тудын урем дене ошкылын колтымыжым, иктаж сомыл дене тошкештмыжым эскераш эреак оҥай лийын, – ойла Ирина. – Тиде постановко каналтен ончаш келшен толеш. Илышна куштылгыжак огыл, садлан кеч театрыште артист-влак дене пырля воштылаш, жапым пайдалын эртараш йӧн пуалтеш.
Пӱртӱсын пуымо моторлык деч нигунам вожылман огыл, маныт калыкыште. Тиде ой дене мыйынат героем келша да тыгерак ешара:
– Кугурак капан топкатарак улмем деч ом вожыл. Ныл икшывем – мыйын пиалем, Юмын пуымо пӧлекше.
Чон каныме вер
И.Кубекова шӱм-чон дене черкыште кана, туштак вий-куатым налеш.
Мончаш пураш йӧрата, садлан каныш кечылаште шочмо кундемышкыже але пелашыжын ялышкыже миен толашак тыршат.
– Шочмо ял, сурт да тудын пушыжо… Чылажат йоча пагытыш пӧртылта. Ача-ава дене мутланыме, пӧрт воктенысе сад-пакчаште кушшо саскан пушеҥге-влакым ончен савырныме кумылым вӱчкат, – мут ярымжым ронча актрисе.
Еш дене Йошкар-Ола воктенысе чодырашке, эҥер воктеке лекташ кумылан улыт. Кеҥежым Юл эҥер серыштат канашышт келша.
– Йоча годсек Крымыште, Хабаровскышто, Амурышто, Байкалыште лияш шонымем шукталтыныт, а ынде Алтайыш, Карелийыш миен толаш гын, сай ыле, – чонжым почо Ирина.
Еш илыш
Театрым, сценым актрисе моткоч йӧрата. Паша корныштыжак шке пӱрымашыжым вашлийын. Торъял район Эҥерӱмбал ялын качыже тунам маршруткын водительже лийын. Мотор чурийвылышан пӧръеҥ поро кумылан улмыж денак кумылжым савырен.
– Тудо техникым мотокоч йӧрата. Тыгай койышыжо мыламат куснен, садлан марлан лекмеке, водительлан мыят тунемын лектым. Кызыт пелашем Москош вахте йӧн дене пашаш кудалыштеш, сандене шонымо верыш автомашина дене шке кудалыштам, – воштылеш Ирина.
Курыкмарий ӱдыр мурашат пеш йӧрата.
– Шочмо вел муро кумылем шымата, чонем лыпландара. Ялыште ковам-шамыч дене илыме годым радиошто ондакысе муро-влакым куанен колыштам ыле. Ондак кӱтӱштат эреак муренна, – ойла театрын артистше.
И.Кубекова театрыште тыршыме, ешыште икшывым ончен-куштымо деч посна поро пашам ышташат жапым муэш.
– Мыняр порым ыштет, шканет ала-мыняр пачаш тудо пӧртылеш, – манеш тудо. – Тулыкеш кодшо икшыве-влакымат пиаланым ышташ, нунылан еш илышым пӧлеклаш шонымаш уло, но тидлан эше кӱлынак ямдылалтман.
И.Кубекова пелашыж дене ныл чечен ӱдырым ончен куштат. Маша, Саша, Даша да Ксюша усталык шӱлышан улыт. Маша 7-ше классыште шинчымашым пога, Йошкар-Оласе 3-шо №-ан музыкальный школым тунемын лектын, гитарым шокта. Саша ден Даша ты школ пеленысе хорышто мурат, тыгак Марий тӱвыра рӱдерын «Юкече» ансамбльжын участникше улыт. Ксюша йочасадыш коштеш, почеламутым лудаш йӧрата.
– Каныш кечылаште чылан пырля тӱрлӧ когыльым, перемечым да пиццым ыштена, – палдара пиалан ава. – Кажне У ийым, Кугечым, Шинчымаш кечым пырля пайремлена, ӱстембаке тамле чесым пырля погена. Тидыже еш йӱлашке савырнен. Йоча пагытем веселан эртен, но ача-аван йӧратымышышт шагалрак логалын, садлан кызыт икшывем-влаклан чылажымат пуаш тыршем.
Тек шонымашет шукталтеш, тек чылажат тыйын семын лиеш, Ирина. Пайрем дене!
– Йоча годсо эн волгыдо шарнымаш…
– Ялыште моткоч шуко икшыве модаш погынена ыле. Мӧҥгыштӧ ача-авалан сурт кӧргыштӧ сомылым ышташ полшымо деч вара йӱд пычкемыш марте юарленна. Ме, тӱрлӧ ийготан йоча-влак, Юл серыште але курыкышто чылан пырля каненна, модынна, а кугурак лиймеке, тулото йыр погынен, тӱрлым мутланенна, волейболла модынна. А эрдене ача-авалан полшаш садак кынелынна.
– Мо улан тунемаш шонымашет уло?
– Психологлан.
– Мом ыштен от мошто?
– Пачерыште олмыктымо пашам, мутлан, обойым клеитлен.
– Илыш девизет могай?
– Нимо деч лӱдман огыл, Юмо дене пырля сайлан ӱшанен, ончыко каяш!
Поро пашам ышташ! Илышыште проститлен мошташ, чонышто нелылыкым кучыман огыл.
– Могай шонымашет шукталтде кодын?
– Йыгыр йочам ышташ шонымаш лийын.
– Театр тылат мо?
– Йӧратыме пашавер.
– Идалыкын йӧратыме пагытше?
– Кеҥеж.
– Йӧратыме кочкыш?
– Чыла йӧратем, ом кычалтыл.
Роль-влак:
«Мӱкш отар» – Пӧтыр вате
«Китай кува» – Анна Македоновна
«Гамлет. Машина. Цемент» – Маланья, ялыште илыше
«Снегурочка» – Радушка, кугӱдыр
«Уло яллан ик Йогор» – Окрошко
«Салика» – Кузи вате
Алевтина БАЙКОВА
А.Ивановын фотожо
