«Уэш ломбо кӱдынь», «Мыланем садикте», «Покшыман йолгорно», «Вучо, вучо маньыч, вучышым»… Нине да эше ятыр моло сылне мурым сценыште йоҥгалтарыше «Шочмо вер» ансамбльым калык сайын пала. Мурышо да семӱзгарым шоктышо ансамбль 1980 ийыште Волжский кундем Пӧтъялыште шочын. Ты коллектив ятыр вере мастарлыкым ончыктен да кызытат жапын-жапын калыкым куандара.
Таче мутем – тиде ансамбльын ик солистше Эльвира Гурьянова нерген.
Сылне йоча пагыт
Э.Гурьянова – Волжский район Чодыраял ялын ӱдыржӧ. Изинекак музыклан шӱман кушкын. Ачаже гармоньым шокташ пеш мастар лийын, тудымак ончен, изажат тидлан тунемын шуын да кызытат жапше лийме семын йӧратыме семӱзгаржым кидышкыже налеш.
– А авам мураш чот кертын. Чӱчкыдынак пече ӱмбак кӱзен шинчын, уло ялым шергылтарен. Тидын нерген пошкудо-шамыч эре ойлат, – сылне йоча пагытышкыже пӧртыльӧ ваштарешем шинчыше чолга ӱдырамаш.
Аважын мастарлыкше ӱдыржыланат куснен. Куд-шым ияш Эльвира эше тунамак изажын гармоньым шоктымыж почеш Татьяна Денисован «Яндар, яндар» мурыжым ялысе Пеледыш пайремыште мурен.
– Тунам, мутат укен, мурын шомакшым тӱткын умыленат омыл, тӱҥжӧ – муренам! Мурышто йӧсӧ илыш нерген ойлалтше корно-влакым мурымо деч вара павай-шамычет «але вет илаш веле тӱҥалыныс, илышым умыла мо?» манын пелейӱкын мутланымыштым колынам да ӧрынам, – ешарыш Э.Гурьянова. – Тудо кастенак клубыштына эше концерт лийын. Туштат ме тидымак уэш муренна. Гармонь сем, муро ончышо-влаклан пеш келшен, коклаште шинчавӱдым ӱштылшӧ-шамычат лийыныт.
Тиддеч вара ӱдыр ден эргыштын мастарлыкышт нерген ача-аваштлан шукын ойленыт да Йошкар-Олаш, 1-ше №-ан музыкально-художественный школыш тунемаш наҥгаяш темленыт.
Тиде ойым ача ден ава шотыш налыныт да Корамас школышто икымше классым тунемын лекше Эльвира ден кок ийлан кугурак изажым Йошкар-Олаш конденыт.
– Ик классыште мастарлыкнам тергышт, мурымынам колыштыч. Элина Анатольевна Архипова музыкым умылен моштымем, ритмым тергыш. Тунемаш налына але уке – мӧҥгышкыда увертарена манын каласышт, – мут мундыражым ронча Эльвира Геннадьевна. – Ойлымышт семынак икмыняр жап гыч куан серыш кумылнам нӧлтен.
Парт коклаште – шинчавӱд йӧре
Э.Гурьянова кӱсле классыште Елизавета Ивановна Васютина дене тунемаш тӱҥалын. Ял гыч мийыше ӱдырын чоныштыжо тунам мо ышталтын?! Тидым лач шкеже веле пала.
– Кугу олаште илаш да тунемаш кодаш моткоч йӧсын чучын. Тӱҥалтыште эре шортынам. Шортынам ача-ава деч посна лиймыланат да рушла мутланен моштыдымо, умылыдымылан кӧрат. Тидыжак тунеммаште чаракым ыштен, – парт коклаште шинчыме пагытшым шинчавӱд йӧре шарналта Юлсер кундемын ӱдыржӧ. – Кидым, парням ончымеке, эн ончыч мыйым фортепьяно классыш колташ шоненыт, но рушла моштыдымемлан кӧра кӱсле классышкак коденыт. Тыге ыштымышт дене мылам изиш куштылгыракат лийын: Елизавета Ивановна мый денем курыкмарла мутланен.
Жап эртымеке, Эльвира рушла кутыраш тунемын шуын.
– Икана виолончель дене туныктышо Антонина Гурьевна Эшкинина коридорышто воктечем эртен кайымыж годым ала-мом рушла пелештен. А мый умылен омыл да классышкем пуренам, «мыйым школ гыч поктен колтат» манын шоненам да моткоч талын шортынам, – ешарыш туныктышо.
Школышто тунемме пагыт ялысе ӱдырлан куштылгынжак пуалтын огыл гынат, тидлан кызыт тудо тауштен ила. Тыге ӱдыр тӱрлӧ нелылык гыч лектын мошташ чын корным кычалаш, пеҥгыде койыш-шоктышан, чылажымат жапыштыже ыштен шукташ тыршыше лияш тунемын.
Тӱрлӧ конкурсышто, фестивальыште мастарлыкым ончыктымыжат ӱдырлан мыняр-гынат шуаралташыже полшен.
– Кӱслезе-влак ансамбль дене Финляндийыште, Эстонийыште, Карелийыште лийынна, тыгак Российын тӱрлӧ олашкыже миен коштынна. Кремльыште семӱзгарым шоктымым моткоч сайын шарнем. Мемнан дене пырля южгунамже РСФСР-ын сулло артистше Виталий Владимирович Шапкинат коштын, флейтым шоктымыжо моткоч келша ыле, – ойла Э.Гурьянова. – Тӱрлӧ олаш, кундемыш миен коштмо эшеат чот тыршен тунемаш таратен.
Самырык специалист ялыш пӧртылын
Индешымше класс деч вара Эльвира И.С.Палантай лӱмеш музыкальный училищын хор дирижёр пӧлкашкыже тунемаш пурен, Марий Эл искусствын сулло деятельже Лидия Яперован классыштыже шинчымашым нӧлтен. Студент пагыт кеч-кӧнат ушышто волгыдо шарнымашым кода, Э.Гурянованат тыгак:
– Тунеммашлан кугу тӱткышым ойыраш тыршенам, кажне занятийыш куанен коштынам. Практике годым оласе школлашке йоча-влаклан дирижер семын, музыкым туныктышо семын урокым эртарыме поснак чот шарналт кодын.
1999 ийыште училищым тунемын лекмеке, самырык специалист Пӧтъял школыш пашаш толын. Тудо жапыште тушто лач музыкальный направлений дене йоча-влакым туныкташ тӱҥалыныт. Э.Гурьянова фортепьяном, кӱслем шокташ туныктен, сольфеджио дене занятийым эртарен. Музыкальный школыш Пӧтъял да воктен улшо ялла гыч талантан ӱдыр-рвезе-влак мастарлыкым шуареныт. Нунын коклаште мурызо Володя Матвееват лийын, тудо баяным шокташ тунемын.
Икмыняр жап гыч Эльвира Геннадьевна Сотнур йочасадыш куснен, тушто воспитательлан ыштен, но ушыж дене садак Пӧтъял школын тунемшыже-влак дене пырля лийын: школыш музыкым туныкташ кече коден манме гай кудалыштын.
– Ӱмашсе гыч лач тыште веле пашам ыштем, 1-8 класслаште тунемше-влаклан музык урокым наҥгаем да школ пеленысе йочасадыште воспитатель улам. Йоча-влак дене пашам ышташ моткоч келша. Но кызытсе тукым йӧршын вестӱрлӧ, шонымашыштак весе. Мутлан, урокышто классический музыкым колыштмеке, тудын нерген шке шонымашыштым ойлен огыт мошто, нунылан кызытсе жаплан келшыше муро, музык келшат. А тыгай годым мутланымашкат кумылын ушнат, ӱчашат. Кызытсе музык дискотекылан веле келшен толшо улыт: ны мурышто, ны семыште нимогай шижмаш, келге шонымаш уке. Тидым йоча-влакат умылат, но садак тугайымак колыштыт, – чонжым почеш туныктышо. – Классический музыкышто келге шонымаш уло, тудым сайын да тӱткын колыштат гын, композиторын произведенийже гоч мом ойлаш шонымышыжым умылаш лиеш.
Туныктышын шонымашыжым умбакыже шуйымо семын, мутат уке, музыкым колышташ изинекак туныктыман. Тудым йӧратыше еҥ тыматле койыш-шоктышан, шыма, поро, маныт.
Кӱсле сем, муро чоным лыпландарат
Пытартыш жапыште тӱрлӧ мероприятийыште кӱслем шоктымым ужаш лиеш. Э.Гурьянован ты семӱзгарым шокташ тунеммыжлан ятыр ий эртен гынат, жапше лийме семын чонжылан лишыл произведений-влакым, «Акпарсын маршыжым», «Тылсалым», «Морко пазарым» шоктен, кумылжым нӧлта.
– Кӱсле сем моткоч ныжыл, шыма. Тудын йӱкшӧ – вӱдын йыргыктен йогымыж дене иктак. Кӱслем шоктымо годым чонышто ю шӱлыш озалана. Арам огыл тудым калыкнан акрет годсо семӱзгаржылан шотлат, – каласыш Эльвира Геннадьевна. – Жап лийме семын мурашат тыршена. Ӱмаште, мутлан, туныктышо-влак дене хорым чумыренна да Йошкар-Олаште эртаралтше «Битва хоров» конкурсыш миенна, лауреатын дипломжо дене палемдалтынна.
Чынжымак, Пӧтъял школын туныктышыжо-влак моткоч чолга, чулым улыт. Тунемше-влак дене эртарыме концерт программыштым командировко дене мийыме годым мыят ужым. Тӱрлӧ мурым мурен, тунемше-влак дене пырля куштен, кумылым нӧлтеныт. Ончыкыжым репертуарыштым марий муро денат пойдараш шонат.
– Муро кумылым нӧлта, илаш полша, – мутланымашнам тыгерак мучашлыш 25 ий наре туныктышылан тыршыше Э.Гурьянова.
Алевтина БАЙКОВА
Фотом еш альбомжо гыч налме