Самырык-влакым профессионально мураш туныктышо педагог-влак кокла гыч И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын уста педагогшо, мурызо, Марий Элын калык артистше Владимир РОМАШКИНЫН надырже моткоч кугу. Теҥгече тудо 70 ияш лӱмгечыжым палемден.
Йошкар-Олаште музыкальный училищым тунемпытарымекыже Озаҥ олаште Н.Г.Жиганов лӱмеш кугыжаныш консерваторийыште кӱшыл шинчымашым налмеке, 1983 ийыште тӱвыра да сымыктыш колледжын академический факультетышкыже пашам ышташ толын. Ынде нылле ий утлаик верыште чон йодмо сомылжым шукта.
Лӱмгечыж деч ончыч шкеж дене вашлийын мутланышна.
– Владимир Фёдорович, 70 ияшла шкендам шижыда мо?
– Самырык ӱдыр-рвезе-влак коклаште эреак улмо да нуным туныктымо дене ийготым ом шиж. Нуным ончен куанем, пырля вокал музыкым умылаш тунемына. Ӱдыр-рвезе-влак тыршен тунеммышт дене кумылым нӧлтат. Нуно тӱрлӧ концертыште мастарлыкым ончыктат, конкурслаш ушнат да сеҥымашышт дене куандарат. Тунемшем-влак коклаште талантан, музыкым колын да шижын моштышо ятырын улыт.
– Профессионально мураш туныкташ куштылго огыл, шонем.
– Туге. Ме опер театрыште, хоровой капеллыште мураш йӧршӧ артист-влакым куштена, садлан тунеммашлан пеш кугу тӱткышым ойырыман. Тидым ӱдыр-рвезе-влакат пеш сайын палат.
Колледжыште нуно фортепиано, духовой, симфонический, калык семӱзгар оркестр-влак почеш мураш ямдылалтыт.
– Те нылле утла ий тиде пашам шуктеда. Ончычсо дене таҥастарымаште, кызыт йоча-влакын музыклан шӱмаҥмышт шотышто мом каласен кертыда?
– Ончыч ме Михаил Глинкан, Петр Чайковскийын, Эрик Сапаевын, Андрей Эшпайын, Владислав Куприяновын мурыштым, музыкыштым колыштынна да муренна, кызытат репертуарыштына тӱҥ шотышто нунынак улыт. Илыш вашталтме дене мемнанат изишак вашталтыш уло: жаплан келшыше музык, интерпретаций.
Иктаж кумло ий ончычсо дене таҥастарымаште, колледжыш ямдылалт толшо-влак тунемаш пурат: кажне гаяк районышто сымыктыш школ-влак улыт, лач тушто мураш тунемыт. Адакшым кызыт утларакшым индешымше класс деч вара тунемаш толыт, а ончыч кугурак ӱдыр-рвезе-влакат ты корным ойырен налыныт.
– Тынар ий жапыште ятыр выпускникда уло. Нунын сымыктыш аланыштак умбакыже кушмыштым эскереда?
– Чынжымак, моткоч шукын улыт, утларакше Эрик Сапаев лӱмеш опер да балет академический театрыште пашам ыштат: тӱҥ хормейстер Ольга Жилинская – икымше выпускницем, Павел Крючко – баритон, Анна Фомичёва – сопрано, Светлана Рябинина – меццо-сопрано, Екатерина Николаева – хорын артистше да эше ятырым палемдаш лиеш. Театрыш мийымеке тургыжланем, партийым мурымыштым тӱткын колыштам.
Выпускникем-влак Чебоксар, Нижний Новгород, Сыктывкар олаласе театрлаште пашам ыштат. Мутлан, Володя Антонов – Коми Республикысе опер да балет театрын солистше. Кылна пеҥгыде, тудо чӱчкыдынак йыҥгырта да тиде але вес партийым мурымыж нерген каласкала.
– Туныктымо паша гутлаште шкендан репертуардам пойдараш жапым муыда?
– Ончычсо семын сценыш тунар чӱчкыдын ом лек. Теве кодшо гана композитор Сергей Маковын лӱмгечыжлан пӧлеклалтше концертыште тудынак семжылан возымо муро-влакым муренам ыле: «Ӱдырамаш вальс», «Ялышке корно», «Лач пеледӹш ӓршӓшок», «Вырге вилыт ылышташвлӓ», «Ош савыцан, ош тыгыран» Нуно ятыр ий ончыч возалтыныт гынат, чонемлан шерге улыт, вет кызытсе автор-влакын, Сергей Маков ден Вениамин Захаровын, марий мурыштым ик эн ончыч муренам. Тыгак эше композитор Юрий Бурдаковын икмыняр мурсаскаже репертуарыштем уло. А шке жапыштыже Леонид Красновын, Галина Окунева-Ластовкан, Светлана Сушкинан, Елизавета Коновалован, Арсений Венедиктовын, Владислав Куприяновын классике мурыштым колыштын кушкынам да нунын гаяк лияш тыршенам.
– Тендан репертуарыштыда мыняр муро уло?
– Шымле наре погына докан. Репертуарысе мурем-влакым тунемшем-шамычлан мураш пуэм. Мутлан, Эрик Сапаевын семжылан возымо «Тылат», «Омо», Алексей Искандаровын «Олмапу пеледме годым», «Монден ом керт» мурыштым куанен тунемыт. Классике марий муро калыкыште илышаш, ынже мондалт манын, ме нуным тукым гыч тукымыш пуышаш улына.
– Йӱк виян лийже манын, мом ыштеда?
– Йӱкчорам мураш ямдылаш, мурымо дене кылдалтше тӱрлӧ упражненийым ыштем, мурем. Калыкыште ойлымо семын, мурызо-влак муным огыт йӱ – тиде легенде. Шке йӱклан келшыше репертуар лийшаш, тунам йӱк чын вияҥеш.
– Пелашда, Люция Аклина, ятыр ий опер да балет театрын хорыштыжо мурен. Кызыт тудо могай пашам шукта?
– Кызыт тудо массажистлан тырша. Пӱртӱс тудлан тале йӱкым веле огыл, кид вийымат пӧлеклен. Кидше дене шижын мошта.
– Икшывыда-влакат сымыктышлан шӱман улыт. Могай пашам ойырен налыныт?
– Андрей эргым тиде колледж деч вара Жиганов лӱмеш консерваторийыште тунемын. Моско рӱдӧ военный оркестрыште службым эртымеке, Гнесинмыт лӱмеш музык академийым тунемын лектын. Кызыт Москосо музыкальный школышто пашам ышта, оркестрыште шокта.
Юлиана – Эрик Сапаев лӱмеш опер да балет театрыште балетын солисткыже. «Хрустальный дворец», «Война и мир», «Ромео и Джульетта», «Щелкунчик» да моло спектакльлаште куштымыжым куанен онченам, гастроль денат тӱрлӧ кундемыште лийын.
– Эргыда кумдан палыме композитор Андрей Эшпайын музыкшым шымла манын колынам ыле. Кызытат тиде пашам шуя мо?
– Шуя, тудын музыкшым ынде мемнан колледжын оркестрже дене шокташ шонымашыже уло. Андрей искусствын тӱрлӧ йыжыҥыштыже вияҥеш, тале музыкант, йӧратыме семӱзгаржылан кларнетым шотла. Тудо Эшпайын шуко произведенийжым, поснак нигунам сценыште йоҥгалтдымыштым, кларнет дене шокташ келыштарен.
– А кузе тудо тидлан шӱмаҥын?
– Марий семмастарна-влакын усталык пашашт нерген ешыштына эреак мутланенна. Адакшым репертуарыштемат Андрей Эшпайын музыкшылан возымо ятыр муро уло. Колледжыште тунеммыж годымат студент-влакын шоктымыштым, мурымыштым колыштын. Шкежат ты композиторын возымо семже-влакым шуко шоктен. Очыни, чылажат тунеммыж годым ушышкыжо шыҥен кодын, да кушмо семын нуным келгынрак шымлаш, кычалаш тӱҥалын. Вет колледжыште кызытат марий семмастарна-влакын: Владислав Куприяновын, Эрик Сапаевын да молынат – произведенийыштым шокташат, мурашат туныктена.
Андрей Эшпай – мемнан кугешнымашна. Йошкар-Олаш толмекыже, колледжыш эреак пурен да чон почын чыла дене мутланен. Андрей Яковлевич икшыве-влакым сымыктыш тӱняште куштымашке кугу надырым пыштен.
– Владимир Фёдорович, вий-куатым кушто налыда?
– Марий кундемна мотор пӱртӱсшӧ дене кумылым вӱчка. Чодырашке поҥгым погаш, сылне Юл эҥер воктеке каналташ да колым кучаш коштына, садыште лияш йӧратем, мӱкшым ончымо паша чоным куандара, классический музыкым, марий муро-влакым колыштам.
Курыкмарий районысо Ӱл Солаволкы ялышкем кеҥежым чӱчкыдынак миен коштына, садымат туштак шындена. Ача-ава суртым кудалтыман огыл, вет тушто мемнан вожна. Садлан тудым даче семын кучена. Ты кундем, шочмо сурт вий-куатым пуат, чоныш ласкалыкым пуртат.
Садыштына кочамын 1934 ийыште шындыме олмапужо эшеат саскам пуа. Ачамын олмапужынат олмаже пеш тамле.
– Муро – тыланда мо тудо?
– Муро, музык илаш полшат. Нунын деч посна илаш огеш лий.
Алевтина БАЙКОВА мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
