Тӱрлӧ чер ваштареш кучедалаш да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме мероприятий-влак кышкарыште 21-27 октябрь Пакчасаска ден емыж-саскам кочкаш ӱжмӧ арня семын палемдалтеш. Нине продуктын пайдалыкышт нерген Марий Элысе Мер тазалык да медицине профилактике рӱдерын вуйлатышыже Надежда ФРОЛОВА (снимкыште) каласкала:
– Пакчасаска ден емыж-саска шергакан витамин да минерал: С, фолий кислота, биофлавоноид, калий, натрий, магний, йод, селен, марганец, магний, цинк – клатлат шотлалтыт. Нине продукт шолын моторикыжым саемдат, микрофлоржым шотыш кондат, жап деч ончыч шоҥгемме, рак дене черланыме деч аралат, шӱм-вӱргорно да нерве системе-влакын тазалыкыштым пеҥгыдемдат.
Ме шуко саскам: ковыштам, кешырым, йошкарушменым, олмам, кавуным, шоганым, чеснокым – ончен кушташ лийме регионышто илена. Айдеме илыме мландыште шочын-кушшо пакчасаска ден емыж-саска вес кундемла гыч кондымо да теплицыште ончен-куштымо деч пайдалыраклан шотлалтыт.
Айдемылан кажне кечын 400-500 грамм але 5 порций свежа, кӱктымӧ, консервироватлыме, коштымо, кылмыктыме пакчасаска ден емыж-саскам кочкаш темлалтеш. Тиде теве мом иземдаш полша:
- онкологий чер дене черланен кертме лӱдыкшым – 85 процентлан. Канцерогеным пытарыше пакчасаскалан кешыр, кавун, петрушко, шпинат, укроп, шуанвондыгичке, йошкар пурыс, ужар шоган, помидор, йӱрмӧр, ковышта, чуҥгыла, горчице, кочушмен, реве, чеснок, шоган, цитрус, ужар лышташан пакчасаска, абрикос, персик шотлалтыт;
- шӱм-вӱргорно чер (атеросклероз, инфаркт, инсульт) дене черланен кертме лӱдыкшым – 20 процентлан;
- ОРВИ дене черланен кертме лӱдыкшым – 34 процентлан;
- шоҥгемме велеш уш лушкен кертме лӱдыкшым.
Тылеч посна пакчасаска ден емыж-саска лу ден йыжыҥым пеҥгыдемдат, тыгак кумылым саемдат, стрессым чытен лекташ полшат.
Идалыкын йӱштӧ пагытыштыже айдеме чӱчкыдынжӧ «нелырак» кочкышым: макароным, пареҥгым – кочкаш тырша, туге гынат пакчасаска ден емыж-саска рационышто кажне кечын лийшаш. Саскам шукырак кочкаш кузе тунемаш?
- Кечываллан кочкаш свежа пакчасаска дене салатым ямдылыза, уке гын тудым йытыран пӱчкедыза, кушкыл ӱй але ӱмбал дене тамлештарыза.
- Кастене макароным але пареҥгым пакчасаска гарнир але кӱктымӧ пакчасаска дене алмаштыза. (Пайдале элемент эсогыл кӱктымӧ саскаште шуко).
- Телым свежа пакчасаска огеш сите гын, кылмыктымым кочса. Тудым тушитлашат, кӱкташат, шӱрышкат ешараш лиеш.
- Емыж-саскам тӱҥ кочкыш деч ончыч але вара, мутлан, эр ден кечывал, кечывал ден кас кочкыш коклаште кочса. Шере емыж-саскам кечывал марте кочкаш пайдале – глюкозо организмыш сайынрак шыҥдаралтеш. Емыж-саска да мӧр дене смузи ден сокым ямдылен йӱза.
- Коштымо емыж-саска нергенат ида мондо, вет тушто чыла пайдале вещества уло. Тудым пучымышыш, торыкыш, шопыктарыме шӧр негызеш ямдылыме моло кочкышыш ешарыза.
- Кочкышым вашталтылза, тудым реве, кавун, брокколи дене ямдылыза.
- Емыж-саскан але пӱчкедыме пакчасаскан блюдым шинчалан коймо, кид шумо верыш шындыза. Тидым поснак ешыште йоча-влакын улмышт годым ыштыза.
- Роллым ямдылыме годым лавашым салатын кугу лышташыж дене алмаштыза. Тушко шыл падыраш ден пакчасаскам пӱтыралза.
- Ужар йӧр шудым утларак кочса.
- Десертлан емыж-саскан салатым ямдылыза але шере емыж-саскам кӱктыза.
Шарныза: пакчасаска ден емыж-саска пайдале кочкышын негызше улыт, нуно организмым эрыктат, иммунитетым пегыдемдат да тӱрлӧ чер дене черланен кертме деч аралат.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо