Чыным ойлаш гын, куштыжым рашыже каласенат ом керт: ала интернетыште, ала Марий Эл радиошто, но «Людмила Шой мура» манмым колмемла да ужмемла чучеш. «Тидыже мемнан Шой вел гыч, витне», – шоналтышым семынем. Кеч чынже дене чылт тыгежак огыл улмаш. А шукерте огыл ик тӱшка пайремыште шкенжымак ужым да палыме лийна. Тиде Кужэҥер район Шой-Шӱдымарий ял гыч Людмила Купсольцева улмаш. Йӧн дене пайдаланен, моткочак чолга, чулым, кумылзак да весела койыш-шоктышан ӱдырамаш дене мутланышна.
– Людмила, мом тунем пытарымыда да кушто пашам ыштымыда дене лудшына-влакым кӱчыкын палдарена.
– Шой Шӱдымарийыште 9 классым, вара Йӱледӱр школын 11-ше классшым пытарымеке, Киров областьысе Яраҥ оласе медучилищыште медшӱжарлан тунем лектынам. Тылеч вара але марте ынде 27 ий Йошкар-Оласе кожно-венерологический диспансерыште пашам ыштем.
– Марий Кугечыште марий тӱр да кидпаша презентацийыште тендан нерген тале тӱрызӧ семын мокталтен ойлышт…
– Тӱрлаш, ургаш мемнам такшым эше Шӱдымарий школыштак Людмила Павловна Попова туныктен. Но вараже, марлан лекмеке, икшыве-шамыч шочмеке, тӱрлен шинчаш пешыже жап лийын огыл да чарненам. Тиде кидпаша деке уэш шым ий наре ончыч «Весела сем» ансамбльыш кошташ тӱҥалмеке пӧртыльым. Вет тидлан марий тӱран вургем кӱлын, а мыйын лийын огыл. Тыге чылажымат шке тӱрлышым да ургышым. Тиде коллективыш палыме гармонист ончычак ӱжын ыле, но тунам тыгай кумылем лийын огыл. А кунам ешыште пелаш дене умылыдымаш лекташ тӱҥале – вургыжшо чоным ала-кузе лыпландарыме, чыла уда нерген мондымо шуын да коллективыш ушненам. Тушкак вараже гармонистлан кызытсе пелашем, Андрей, тольо да палыме лийна. Тудын дене ешым чумырымыланна тений вич ият темын.
– Те тӱрлен моштенда гын, молан эше лӱмынак тунемаш кошташ шонен пыштенда?
– Тыглай семынже моштем, но мылам «косой стёжко» манме йӧн моткочак келшен да, интернетысе соцкыллаште тыгай кидпаша-влакым ужмеке, семынем эре шоненам: «Кузе гала мыят тыге тӱрлаш тунемаш кайышаш ыле?» Ӱмаште шыжым ик кастене ВКонтакте воткылыш пурышым, ончем, тушто Ираида Александровна Степанова возен: «Кӧн тӱрлаш тунеммыже шуэш, толза мый декем». Тидым ужмеке, мый вес секундыштыжак тудлан йыҥгыртышым да тыгай кумылем улмо нерген ойлышым. Вет пуйто тидыже мыламак возымо лийын!
– Тушто туныктымо почеш ыштыме икымше пашада мо лийын?
– Ме эн ончычак марий аралтыш-панном тӱрленна. Вара ик палымемын йодмыж почеш тувырым тӱрлен пуэнат. Тудым Люда, шкенжын ойлымыж почеш, эсогыл Москваште тыглай кечынат чиен коштеш. А кызыт ава лийшемлан, пелашемын аважлан, тувырым тӱрлем.
– А марийдалан, икшывыда-шамычлан тувырым тӱрлен чикташ огыда шоно?
– Андрейлан иктым тӱрленам да кызыт кажне марий концерт ден мероприятийыш тудымак чия. Ончыкыжым эше иктым ышташ, тыгак шканем блузкым тӱрлаш шонымашем уло. А йоча-шамыч марий вургемым чияш эше «кӱын» шуын огытыл. Кугурак Саша эргым 23 ияш. Тудо тений Юлтехым тунем пытара. Георгий шымше классыште шинчымашым пога.
– Ынде усталык аланыш куснена. Людмила Шой лӱм дене эстраде муро-влакым йоҥгалтараш тӱҥалаш шонымашда кузе шочын?
– Мураш, кушташ йӧратымем пашаште сайын палат да 2020 ийыште «Голос медицинской сестры» фестиваль-конкурсыш ушнаш темленыт. Тунам Надежда Крылова сеҥыш. Мый тудын дене палыме лийым да кызытат кылым кучена. Кодшо гана эсогыл Медведево районысо Знаменский тӱвыра пӧрт лӱм дене когыньнам «Эстрадный вернисаж» фестивальыш ушнаш йодыныт ыле. Шке ийготан-влак коклаште Надя икымше верыш лекте, мый кумшо верым сеҥен нальым. А икымше гана ужмеке, мурымыжо чот келшен да семынем шоналтенам: «А мыйже тыге ом керт мо?» Тыге тиддеч вара мураш туныктышым кычалаш тӱҥалынам. Эн ончычак «У муро» вокал студийыш мийышым. Тушто колыштыч да Геннадий Григорьев Светлана Яндукова деке тунемаш каяш темлыш. Тудын деке тылзе наре тунемаш коштым. Но пашаже шуко да «ом шукто» мане. Жап эртымеке, ик концерт жапыште Марина Садовам ужым. Саламлалтна, изишак мутланышна. Вара мылам ойлышт: тудын шке вокал студийже уло. 2021 ий гыч але мартеат ынде тушко коштам. Тунемаш мылам моткоч келша.
Людмила Шой лӱмым Христина Александрова дене пырля шонен муынна. Тиде лӱм дене мый эстраде муро-влакым гына йоҥгалтарем.
– Тугеже икымше мурыдам калык ончыко кунам луктында?
– «Школ пагытым шарналтен» лӱман икымше мурем 2021 ийыште декабрьыште лектын. Тудлан мутшым Христина Александрова возен, семжым Виктор Апталиков келыштарен. Мый шкеак нунын деч пырля тунемме йолташем-влаклан пӧлеклалтше мурым ямдылаш йодынам ыле. Тудо Марий Эл радион «Шӱм муро» проектышкыже пурен.
– А тачысе кечылан мыняр мурыда уло?
– Тачысе кечылан ныл мурем уло. Нунын кокла гыч кумытшо Марий Эл радиошто йоҥгат, нылымшыже – кызытеш уке. А «шондыкыштемже» ямдылышаш эше тынар мурак шке жапыштым вучен кият. Кудыжлан але сем уке, кудыжым пуэнам да аранжировкым ыштен шуктен огытыл.
– Эше, палем, тендан «Ший полан» фольклор ансамбльда уло. Тудым кунам чумыренда? Тиде тыланда молан кӱлын?
– Тиде коллектив вучыдымын чумырген. Чыным ойлаш гын, тыгай шонымаш йӧршынат лийын огыл. Тыге лекте, ме Андрей дене «Весела сем» ансамбль гыч кайышна да икмыняр жап гыч йырна мемнан гаяк мурылан шӱман еҥ-шамыч чумыргаш тӱҥальыч. Кеч ончычшо пелашемлан темленам ыле: «Айда коктын гына концертлашке коштын ончена». Молан манаш гын палымына-шамыч мемнам тиде я тудо тӱвыра пӧртлаште концертыштым сӧрастараш йодыт ыле. Вараже ме коктын да йолташ ӱдырем эргыж дене еш ансамбльым ыштышна. Тунам эше лӱмымат пуэн огынал ыле. Ик выступлений деч вара руш ӱдырамаш ойла: «Вы – как серебро и золото!» «Тыге ойлат гын, айста «Ший ден шӧртньӧ» лӱмым пуэна» манын мутланен келшышна. А вет погынаш, репетицийым эртараш вер кӱлын, сандене Самырык-влакын полатышкышт кайышна да тушто усталык отдел ден «Калинушка» ансамбльын вуйлатышыже Ольга Геннадьевна Семенова деке эҥертышна. Тудо мыланна верым ойыраш кумылын келшыш. Ольга Геннадьевнак коллектив лӱмнам вашталташ темлыш. Молан манаш гын руш-влаклан «шӧртньӧ» мутым ойлашышт неле лиеш да ала йоҥылыш увертараш тӱҥалыт, мане. Ме кӧнышна. Но «ший» мут мыланна чот келшен, сандене кодаш лийна. «Рушла «Калинушка» уло. Айста ме марла «поланже» лийына», – темлышым. Тыге «Ший полан» фольклор ансамбльна шочо. Тачысе кечылан 12 еҥ улына.
– Концерт дене коштыда?
– Ме ятыр вере лийынна. Эн ончычак шочмо Кужэҥер район Шой-Шӱдымарий ялыште концертым ончыктенна, вара район мучкат чыла вере гаяк миенна. Эсогыл Киров область Яраҥ олаштат лийынна. Тушкыжо мемнам ынде кумшо ий почела фестиваль-конкурсышкат ӱжыныт.
– Ончыкылан шонымашда могай?
– Йочам-шамыч тек таза лийыт. Тунем лектын, тек сай пашам ышташ тӱҥалыт. Мый шкеат эше тунемнем – музыкальный образованийым налнем. Ончыкыжымат у муро-влакым калык ончыко лукташ шонымашем уло.
Кандаш ий ончыч чот кугу пожар лийын да шочмо суртна йӱлен. Тошто монча ден кок изирак гараж умбалнырак лийыныт да нуно веле аралалт кодыныт. А моло чыла пытен. Эсогыл вольык йӱлен. Тидлан кӧра ачаммыт авамын шочмо велышкыже, Марий Турек районыш, илаш каеныт да ты райрӱдыштӧ пачерым налыныт. Кеч ачам, Валерий Фёдорович Антонов, шке жапыштыже мемнан дене верысе колхоз председательланат ыштен.
А мыйын шке шочмо сурт олмым пытарыме шуын огыл, сандене Андрей дене тушто изирак пӧртым чоҥена. Ялышкем кажне канышлан кудалыштына. Тудым нӧлташ пел Шӱдымарийже манме гай полшен. Йӧн дене пайдаланен, пошкудо, пырля тунемме йолташ-шамычлан, родо-тукымлан чылаштлан моткоч кугу таум ойлем! Ачамат эреак толеда. Тушто мом ыштышаш шотышто шонымашемже эше пеш кугу. Кузе ойлат, Наполеонын гай! Чылажымат илышыш пуртен шуктен кертшаш ыле.
– Шонымашда шукталтшак, Людмила. Чыла шотыштат пашада ушныжо.
– Тау.
Любовь Камалетдинова мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
